Uned Svedberg

Uned cemeg ffisegol i ddisgrifio cyflymder (buanedd) (dx/dt) gwaddodi gronyn mewn hylif yn ôl y grym disgyrchiant sydd arno yw Uned Svedberg. Fel rheol gwneir mesuriadau o'r math mewn allgyrchydd.

$s=\left[{\frac {dx/dt}{\omega ^{2}r}}\right]$

(ω = cyflymder tro; r = pellter o echel troi'r allgyrchydd)

Yn 1929 dyfeisiodd Theodor Svedberg hafaliad i gysylltu hwn a màs moleciwlar molecylau a gronynnau

$M_{r}=\left[{\frac {RTs}{D(1-{\bar {v}}\rho )}}\right]$

(D = cyfernod trylediad, ${\bar {v}}$ = cyfaint rhannol sbesiffig y gronyn , ρ = dwysedd yr hylif)

Ar ôl hynny, defnyddir yr uned ei hun fel disgrifiad o'r gronyn. Gan fod gwerth y cysonyn gwaddodi (s) (mewn eiliadau) yn rhif mor fychan, defnyddir y gwerth wedi'i lluosogi a 10¹³, a diffinio hwn yn Uned Svedberg (S). Felly 1S = 10⁻¹³ eiliad

Oherwydd effeithiau ffrithiant, nid yw unedau Svedberg yn fesur union o faint fel y cyfryw gan fod siâp, hefyd, yn ddylanwad arno. Bellach mae ffyrdd amgenach i fesur M_r (e.e. cromatograffi gel) ond erys yr uned yn ddefnyddiol fel label disgrifiadol. Er enghraifft, i nifer o ronynnau a macro-folecylau biocemeg - megis RNA a phroteinau.

Enghreifftiau o werthodd S rhai gronynnau biolegol

	S	Mr (Da)	${\bar {v}}(cm^{3}/g)$
Myoglobin (ceffyl)	2.04	16,900	0.741
Hemoglobin (dyn)	4.48	63,000	0.749
Lysosym (melynwy)	1.9	16,400	(0.75)
Tocsin Botulinus A	17.3	810,000	0.755
Firws Mosaic Tobaco	185	31.4 x 106	0.73
Is-uned bach ribosom Procaryot	30

Gweler hefyd

• Unedau ychwanegol at yr Unedau SI