Traddodiad dawnsio Nantgarw

Oddi ar Wicipedia
Dawnswyr Nantgarw (Dawnswyr Nantgarw) yn dawnsio ochr yn ochr â Ballet Cymru yn WOMEX, Canolfan y Mileniwm, Caerdydd.

Traddodiad dawnsio Cymreig sy'n tarddu o ardal Nantagarw ym Morgannwg, rhwng Caerdydd a Phontypridd, yw traddodiad dawnsio Nantgarw.

Traddodiad[golygu | golygu cod]

Mae traddodiad Nantgarw yn arddull dawnsio gwerin Cymreig o ranbarthau De a Chymoedd Cymru, a gysylltir yn benodol â phentref bychan Nantgarw . Mae'r arddull yn cwmpasu dawnsio gyda hances boced a dawnsiau ffon. Mae'r dawnsiau yn galw am wyth o ddawnswyr mewn pedwar pâr. [1] Ceinwen Thomas (1911–2008), a ysgrifennodd yr arddull i nodiant dawns am y tro cyntaf yr hyn y gallai ei mam, Catherine Margretta Thomas, ei gofio am y dawnsiau a ddawnsiwyd yn lleol pan oedd hi'n ifanc. [2]

Gwreiddiau[golygu | golygu cod]

Ganed Catherine Margretta Thomas yn 1880 [3] ym mhentref Nantgarw. Ei rhieni oedd Daniel a Hannah Davies. [4] Yn blentyn roedd hi'n mwynhau gwylio'r dawnsiau lleol [5] wrth iddyn nhw gael eu perfformio mewn man agored islaw Capel Twyn yng Nghaerffili [3] ac yn Nantgarw ac Y Groes-wen.[6] Oherwydd gelyniaeth yr eglwysi lleol at ddawnsio gwerin, nid oedd mam Catherine Margretta Thomas ei hun yn awyddus i'w merch fynd i weld y dawnsiau hyn, ond llwyddodd Catherine i ddarbwyllo ei thad i fynd â hi i weld yr arddangosiadau. Roedd twf Anghydffurfiaeth yng Nghymru yn golygu erbyn i Catherine Margretta Thomas yn ei harddegau fod dawnsio gwerin bron wedi cael ei ddileu yn Nantgarw. [6]

Cymdeithas Genedlaethol Dawns Werin Cymru[golygu | golygu cod]

Yr oedd dawnsio wedi dod i ben i bob pwrpas [6] erbyn 1911 pan anwyd merch Catherine Margretta Thomas, Ceinwen Thomas ( Dr. Ceinwen Thomas yn ddiweddarach [7] ). Ond gwanhaodd dylanwad Anghydffurfiaeth ac erbyn i Ceinwen Thomas fynychu'r ysgol roedd hi'n trafod traddodiad dawnsio yn Nantgarw gyda'i mam. [6] Wedi i Ceinwen Thomas adael y coleg cyfarfu â Walter Dowding o Cymdeithas Dawns Werin Cymru. Soniodd wrtho am atgofion ei mam o ddawnsio gwerin yn Nantgarw. Rhoddodd hi mewn cysylltiad â Doris Freeman. Gyda’i gilydd gweithiodd Catherine Margretta Thomas, Ceinwen Thomas a Doris Freeman i nodi’r camau dawnsio o’r dawnsiau traddodiadol y gallai Catherine Margretta Thomas eu cofio. [6] Yna trosglwyddwyd y nodiadau hyn i Gymdeithas Genedlaethol Dawns Werin Cymru gan Ceinwen Thomas. [8]

Beirniadaeth[golygu | golygu cod]

Mynegwyd amheuaeth ynghylch honiadau Dr Ceinwen Thomas fod y dawnsiau a gofiai ei mam yn ddawnsiau Cymreig dilys a gwreiddiol yn adlewyrchu diwylliant hir ac annatod o ddawnsio gwerin Cymreig. Ysgrifennodd Golygydd Materion Cymreig y BBC, Vaughan Roderick, mewn blog yn 2009 ei fod yn amau hanes y dawnsiau hyn. Gofynnodd pam mai dim ond Margretta Thomas oedd ag unrhyw atgof o'r dawnsiau hyn yn cael eu perfformio. Ysgrifennodd fod ei hen daid wedi bod yn weinidog yn Nantgarw yn y 1880au ond heb weld y dawnsiau hyn. [9]

Ysbrydoli Grŵp Dawns[golygu | golygu cod]

Bu i'r sôn am draddodiad dawns werin Nantgarw ysbrydoli criw o ddawnswyr ifainc sefydlu grŵp Dawnswyr Nantgarw.

Sefydlwyd Dawnswyr Nantgarw yn 1980 gan Eirlys Britton a fu'n aelod o Gwmni Dawns Werin Caerdydd,[10] gyda'r aelodau'n ymarfer yn Hen Ganolfan yr Urdd Caerdydd ar Heol Conwy, Pontcanna pan gofynodd Gari Samuel, athro yn Ysgol Heol y Celyn, Pontypridd a hyfforddwr gyda Chlwb Rygbi Caerdydd, i Eirlys Britton ffurfio tîm dawnsio gwerin i berfformio yn un o gyngerddau'r ysgol. Ffurfiwyd y tîm a fedyddiwyd wedi hynny yn 'Ddawnswyr Nantgarw'. Rhieni ac athrawon Ysgol Heol y Celyn oedd yr aelodau gwreiddiol, ond nid dyna'r sefyllfa bellach.

Bwriad y cwmni oedd atgyfodi rhai o hen draddodiadau a dawnsfeydd Cwm Taf a Morgannwg, i'r safon uchaf posib ac i ddod a dawnsio gwerin a'r diwylliant gwerin Cymreig yn ôl i gymoedd y Rhondda a Dyffryn Taf.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ Blake, Lois (1966). "The Nantgarw Dances". Folk Music Journal 1 (2): 102–106. JSTOR 4521744.
  2. ↑ "Nantgarw Fair Dances". dawnsio.com. Welsh National Folk Dance Society. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-03-31. Cyrchwyd 16 September 2011.
  3. ↑ 3.0 3.1 Lile, Emma (1999). A Step in Time: Folk Dancing in Wales. National Museum of Wales Publications. ISBN 978-0-7200-0474-8.
  4. ↑ "Catherine Margretta Thomas (Welsh)". dawnsio.com (yn Welsh). Welsh National Folk Dance Society. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-03-31. Cyrchwyd 16 September 2011.CS1 maint: unrecognized language (link)
  5. ↑ "Easter Course Address (English)". dawnsio.com. Welsh National Folk Dance Society. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-03-31. Cyrchwyd 16 September 2011.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 "Easter Course Address (English)". dawnsio.com. Welsh National Folk Dance Society. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-03-31. Cyrchwyd 16 September 2011."Easter Course Address (English)" Archifwyd 2012-03-31 yn y Peiriant Wayback.. dawnsio.com. Welsh National Folk Dance Society. Retrieved 16 September 2011.
  7. ↑ "Dr Ceinwen H. Thomas 1911 – 2008 | Hanes Plaid Cymru".
  8. ↑ "Tom John's Rally / Comments". thesession.org. Cyrchwyd 16 September 2011.
  9. ↑ "Ffol-di-rol" (yn Welsh). BBC. Cyrchwyd 16 September 2011.CS1 maint: unrecognized language (link)
  10. ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-05-04. Cyrchwyd 2019-01-18.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Traddodiad_dawnsio_Nantgarw&oldid=11815584"