Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Tonga

Oddi ar Wicipedia
Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Tonga
Lliwiau cartref
Lliwiau oddi cartref
Cwpan y Byd
Ymddangosiadau7

Mae tîm rygbi'r undeb Tonga yn dwyn ynghyd y chwaraewyr gorau o Tonga yn y Môr Tawel. Mae'r Tongiaid yn chwarae mewn crys coch, siorts gwyn, sannau coch gyda streipen wen.

Llysenw tîm Tonga yw Ikale Tahi (Eryrod y Môr). Fel eu cymdogion eraill yn Polynesia y Maorïaid, mae Tongiaid yn gwneud eu cân ddawns a rhyfel (fel yr haka) a fewn-forwyd o'r Ynysoedd Wallis a gelwir yn Kailao. Gelwir y ddawn ryfel benodol cyn y gêm yn Sipi Tau.

Mae Tonga yn rhan o "Gynghrair Rygbi Ynysoedd y Môr Tawel" gyda ffederasiynau Fiji a Samoa.

Er bod y boblogaeth ychydig dros 100,000 a bod llai na 800 o chwaraewyr yn chwarae rygbi yn y categori hŷn, mae gan Tonga dîm cenedlaethol da. Mae llawer o chwaraewyr Tonga wedi symud i ymarfer rygbi yn broffesiynol. Yr enwocaf yw Willy Ofahengaue a Toutai Kefu a chwaraeodd gyda thîm Awstralia, Jonah Lomu ac Isitolo Maka a chwaraeodd gyda'r Crysau Duon.

Hanes[golygu | golygu cod]

Tonga yn paratoi i wynebu'r UDA, Cwpan Elkano, Donostia, Gwlad y Basg, 2016. Enillodd Tonga 20-17

Cyflwynwyd rygbi'r undeb yn Tonga ar ddechrau'r 20g gan genhadon. Sefydlwyd Undeb Rygbi Tonga yn 1923.

Ar gyfer ei gêm brawf gyntaf a chwaraewyd yn y brifddinas, Nuku'alofa ym 1924, llwyddodd tîm Tonga i guro Ffiji 9 pwynt i 6. Fodd bynnag, mae Tonga yn colli ac mae'r drydedd gêm yn gorffen mewn gêm gyfartal.

Mae Ffiji a Tonga wedi chwarae cyfres o dair gêm brawf bob dwy flynedd. Roedd y gemau hyn yn destun dadl fawr, rhai hyd yn oed yn gorfod cael eu torri ar draws, fel yn 1928.

Cyfarfu Tonga â'u cymdogion o Samoa gyntaf ym 1954. Curodd Tonganiaid Tîm rygbi'r undeb Māori Seland Newydd ym 1969, ond bu’n rhaid aros tan 1973 i chwarae dwy gêm brawf yn erbyn yr Awstraliad. Y flwyddyn ganlynol, aeth Tonga ar daith ym Mhrydain, y gêm yn erbyn tîm Cymru yn gorffen yn y sgôr o 7 i 26. Enillodd Tonga un fuddugoliaeth mewn deg gêm a chwaraewyd yn ystod y daith hon.

Ychydig y gwyddys amd Tonga ym maes rygbi tan 1986, pan aeth tîm Cymru ar daith i Ynysoedd y Môr Tawel. Mae'r ornest Tonga-Cymru (7-15) yn deimlad gan y creulondebau a gyflawnwyd, Jonathan Davies yn cymhwyso tîm Tongan o'r rhai mwyaf budr ac afreolaidd y mae erioed wedi cwrdd â nhw. Cyfarfu'r ddau dîm hyn eto'r flwyddyn ganlynol yng Nghwpan Rygbi'r Byd 1987, mae'r ysbrydion yn cael eu hatal ac enillodd Cymru'r gogoniant heb 29 i 16. Mae Tonga hefyd yn colli eu dwy gêm arall yn y rownd gyntaf. Sgoriodd Glen Webbe, hat-tric i Gymru yn y gêm yma.

Cwpanau Rygbi'r Byd[golygu | golygu cod]

Ni bu'r tîm yn gymwys ar gyfer Cwpan Rygbi'r Byd 1991. Yn 1994, nhw nhw'n bencampwyr De'r Môr Tawel, "South Pacific Champions".

Bu Tonga yn gymwys ar gyfer Cwpan Rygbi'r Byd 1995 cyn Ffiji mewn pwyntiau. Fodd bynnag, dim ond ym 1995 a 1999 y llwyddon nhw i ennill dwy fuddugoliaeth yng Nghwpan y Byd yn erbyn Côte d'Ivoire a'r Eidal.

Mae tîm Tonga yn colli ei holl gemau yng Nghwpan Rygbi'r Byd 2003, ond yn gwrthsefyll yn erbyn Cymru (gan golli 20-27).

Yng Nghwpan Rygbi'r Byd 2007, fe wnaethant ennill dwy fuddugoliaeth yn erbyn yr UDA a Samoa (19-15) (tra ychydig fisoedd cyn iddynt gael eu curo 50 i 3 gan yr olaf). Ond mae eu perfformiad mwyaf yn cael ei wneud yn erbyn De Affrica, a oedd ar gyfer y gêm hon wedi chwarae'r tîm bis. Mae'r fuddugoliaeth ar wifren De Affrica (30-25) oherwydd adlam ffug ar gic i ddilyn Pierre Hola sy'n mynd i gysylltiad. Maen nhw o'r diwedd yn colli eu gêm grŵp ddiwethaf yn erbyn Lloegr a phrin yn gymwys ar gyfer rownd yr wyth olaf.

Yn ystod Cwpan Rygbi'r Byd 2011, bu'r Tongiaid yn wynebu Seland Newydd yn y gêm agoriadol ac yn colli 41-10, sgôr anrhydeddus. Ar ôl colli i Canadiaid (25-20), trechodd Tonga dros Siapan (31-18). 1 Hydref 2011 Creodd Tonga XV syrpréis trwy drechu tîm Ffrainc ar y sgôr o 19 i 14 yn y gêm grŵp ddiwethaf. Mae tîm Tonga gyda dwy fuddugoliaeth a dwy golled, fel Ffrainc, yn methu’r rowndiau gogynderfynol oherwydd y tri phwynt bonws (dau sarhaus ac un amddiffynnol) a boced gan XV Ffrainc yn erbyn sengl gan Tonga.

Roedd tîm Tonga yn yr 14eg safle yn safle Rygbi'r Byd ar 26 Tachwedd 2018.

Ystadegau[golygu | golygu cod]

  • Ffurfiwyd Ffederasiwn Rygbi'r Undeb Tonga yn 1923.
  • 62 clwb, 10 talaith, 7,800 chwaraewr (dynion) a 2,600 chwaraewr (merched)

Record Llawn[golygu | golygu cod]

30 safle uchaf ar 10 Chwefror 2020[1]
Safle Newid* Tîm Pwyntiau
1 steady  De Affrica 094.19
2 steady  Seland Newydd 092.11
3 steady  Lloegr 087.80
4 increase  Iwerddon 085.36
5 Decrease  Cymru 084.28
6 steady  Ffrainc 082.37
7 steady  Awstralia 081.90
8 steady  Japan 079.28
9 steady  Yr Alban 078.58
10 steady  Yr Ariannin 078.31
11 steady  Ffiji 076.21
12 increase  Georgia 072.70
13 Decrease  Yr Eidal 072.04
14 steady  Tonga 071.44
15 steady  Samoa 070.72
16 steady  Sbaen 068.28
17 steady  Unol Daleithiau America 068.10
18 steady  Wrwgwái 067.41
19 steady  Rwmania 065.11
20 increase  Portiwgal 062.40
21 steady  Hong Cong 061.23
22 increase  Canada 061.12
23 increase  Namibia 061.01
24 increase  Yr Iseldiroedd 060.08
25 Decrease  Rwsia 059.90
26 steady  Brasil 058.89
27 steady  Gwlad Belg 057.57
28 steady  Yr Almaen 054.64
29 steady  Chile 053.83
30 steady  De Corea 053.11
*Newid o'r wythnos flaenorol
Safleoedd blaenorol Tonga
Ffynhonnell: World Rugby - Diweddarwyd y graff i 7 Ionawr 2019[1]

Tabl o gemau rhwng tîm cenedlaethol cyntaf Tonga ar lefel brawf hyd at 16 Mehefin 2018.[2]

Gwrthwynebwyr Chwarae Ennill Colli Cyfartal Ennill % O blaid Aga Gwahaniaeth
 Yr Ariannin 1 0 1 0 0% 16 45 −29
 Awstralia 4 1 3 0 25% 42 167 −125
Nodyn:RuA 1 0 1 0 0.00% 15 60 −45
 Canada 8 3 5 0 37.50% 155 193 −38
 Chile 1 1 0 0 100.00% 32 30 +2
 Ynysoedd Cook 3 3 0 0 100.00% 235 22 +213
 Lloegr 2 0 2 0 0.00% 30 137 −107
 England XV 1 0 1 0 0.00% 17 37 −20
 Ffiji 91 27 61 3 29.67% 1218 1780 −562
 Ffrainc 5 2 3 0 40.00% 75 149 −74
 Georgia 6 2 4 0 33.33% 132 99 +33
 Iwerddon 2 0 2 0 0.00% 28 72 −44
 yr Eidal 5 2 3 0 40.00% 82 154 −72
 Arfordir Ifori 1 1 0 0 100.00% 29 11 +18
 Japan 17 9 8 0 52.94% 446 418 +28
Nodyn:RuA 2 0 2 0 0.00% 23 77 −54
 Namibia 2 2 0 0 100% 55 35 +20
 Seland Newydd 5 0 5 0 0.00% 35 326 −291
 Māori 12 4 8 0 33.33% 165 319 −154
 Papua Gini Newydd 2 2 0 0 100.00% 131 26 +105
 Portiwgal 1 1 0 0 100.00% 24 19 +5
 Rwmania 3 2 1 0 66.67% 64 55 +9
 Samoa 65 27 34 4 42.19% 973 1144 −171
 yr Alban 4 1 3 0 25.00% 58 136 −78
 Scotland XV 2 0 2 0 0.00% 13 67 −55
 De Corea 6 6 0 0 100.00% 464 66 +398
 De Affrica 2 0 2 0 0.00% 35 104 −69
 Sbaen 1 1 0 0 100.00% 28 13 +15
 Unol Daleithiau America 9 8 1 0 88.89% 241 134 +107
 Cymru 8 0 8 0 0.00% 84 227 −143
 Wales XV 1 0 1 0 0.00% 7 26 −19
 Simbabwe 1 1 0 0 100.00% 42 13 +29
Total 273 106 160 7 38.83% 4977 6136 -1159

Dolenni[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. 1.0 1.1 "Men's World Rankings". World Rugby. Cyrchwyd 30 Medi 2019.
  2. Tonga rugby stats
Eginyn erthygl sydd uchod am rygbi'r undeb. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.