Tiriogaeth Oklahoma

Oddi ar Wicipedia
Tiriogaeth Oklahoma
Mathtiriogaeth yr Unol Daleithiau Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlpobloedd brodorol yr Amerig Edit this on Wikidata
PrifddinasGuthrie, Oklahoma‎ Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1890 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
GwladUnol Daleithiau America Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau35.4°N 97°W Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaetholOklahoma Territorial Legislature Edit this on Wikidata
Map
Tiriogaeth Oklahoma gyda'i 26 sir ynghyd â Thiriogaeth Indiaidd gyda 26 o ardaloedd ynghyd â'r Genedl Seminole
Map o Diriogaeth India a Thiriogaeth Oklahoma ym 1894, yn dangos israniadau gwleidyddol a oedd yn bodoli bryd hynny. Daeth y ddwy Diriogaeth i ben ar 16 Tachwedd 1907, pan ddaeth Talaith Oklahoma i fodolaeth

Roedd Tiriogaeth Oklahoma yn diriogaeth gyfundrefnol gorfforedig o'r Unol Daleithiau a oedd yn bodoli rhwng 2 Mai 1890 ac 16 Tachwedd 1907, pan gafodd ei hymgorffori yn Nhiriogaeth Indiaidd o dan gyfansoddiad newydd a'i derbyn i'r Undeb fel Talaith Oklahoma.

Hanesyddol[golygu | golygu cod]

Dechreuodd hanes Tiriogaeth Oklahoma gyda Deddf Cyfathrach Indiaidd 1834, pan neilltuodd Cyngres yr Unol Daleithiau dir i Americanwyr Brodorol. Ar y pryd, roedd y tir yn diriogaeth ddi-drefn a oedd yn cynnwys tir ffederal "i'r gorllewin o'r Mississippi ac nid o fewn taleithiau Missouri a Louisiana, na thiriogaeth Arkansas..."

Erbyn 1856, roedd y diriogaeth wedi'i lleihau i tua ffiniau modern talaith Oklahoma, heblaw am yr "Oklahoma Panhandle" a'r Old Greer County.[1] Daeth y tiroedd hyn i gael eu hadnabod fel Tiriogaeth India gan eu bod wedi'u rhoi i rai cenhedloedd Indiaidd o dan Ddeddf Dileu India yn gyfnewid am eu tiriogaethau hanesyddol i'r dwyrain o Afon Mississippi.

Hyd at y pwynt hwn, roedd Americanwyr Brodorol wedi defnyddio'r tir yn unig. Ym 1866, ar ôl Rhyfel Cartref America, mynnodd y llywodraeth ffederal gytundebau newydd gyda'r llwythau a oedd wedi cefnogi'r Cydffederasiwn a'u gorfodi i gael tir a chonsesiynau eraill. O ganlyniad i’r Cytundebau Ailadeiladu, bu’n ofynnol i’r Pum Llwyth Gwâr ryddhau eu caethweision a chynnig dinasyddiaeth lawn iddynt yn y llwythau os oeddent am aros yn y Cenhedloedd. Gorfododd hyn lawer o'r llwythau yn Nhiriogaeth Indiaidd i wneud consesiynau.

Gorfododd swyddogion yr Unol Daleithiau y gostyngiad o tua 2,000,000 erw (8,100 km2) o dir yng nghanol Tiriogaeth Indiaidd. Ysgrifennodd Elias C. Boudinot, lobïwr rheilffordd ar y pryd, erthygl a gyhoeddwyd yn y Chicago Times ar 17 Chwefror 1879, yn poblogeiddio'r term "Unassigned Lands" i gyfeirio at y cytundeb hwn. Yn fuan dechreuodd y wasg boblogaidd gyfeirio at y bobl yn cynhyrfu eu setliad fel Boomers. Er mwyn atal Americanwyr Ewropeaidd rhag setlo'r tir, cyhoeddodd yr Arlywydd Rutherford B. Hayes gyhoeddiad yn gwahardd mynediad anghyfreithlon i diriogaeth India ym mis Ebrill 1879.[2]

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Everett, Dianna. "1890 Organic Act," Encyclopedia of Oklahoma History and Culture, 2009. Accessed March 1, 2015.
  2. Hoig, Stan. "Boomer Movement," Encyclopedia of Oklahoma History and Culture, 2009. Accessed March 1, 2015.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]