Tarvos Trigaranus
| Tarvos Trigaranus | |
|---|---|
 Cerfwedd o Tarvos Trigaranus ar Biler y Badwyr. | |
| Symbol | Tarw gyda thair garan |
Mae Tarvos Trigaranus neu Taruos Trigaranos yn ffigwr dwyfol sy'n ymddangos ar banel cerfwedd o Biler y Badwyr fel tarw gyda thair garan ar ei gefn. Mae'n sefyll o dan goeden, ac ar banel cyfagos, mae'r duw Esus yn torri coeden i lawr, helygen o bosibl, gyda bwyell.
Yn yr Aleg, ystyr taruos yw "tarw," a geir yn Gymraeg fel tarw (cymharer "tarw" mewn ieithoedd Indo-Ewropeaidd eraill megis fel taurus Lladin o'r Groeg "ταύρος" neu Lithwaneg taŭras), ac yn yr Hen Wyddeleg fel tarb (/tarβ/), mewn Gwyddeleg Cyfoes fel tarbh. Garanus yw'r aran (garan yn Gymraeg, Hen Gernyweg a Llydaweg; gweler hefyd geranos, defod "crane dance" yr hen Roeg). Treis, neu tri- mewn cyfansoddeiriau , yw'r rhif tri (cymharer Gwyddeleg trí, Cymraeg tri).
Mae piler o Trier yn dangos dyn gyda bwyell yn torri coeden lle mae tri aderyn a phen tarw yn eistedd. Mae cyfosodiad delweddau wedi'i gymharu â phaneli Tarvos Trigaranus ac Esus ar gofeb y Badwyr. Mae'n bosibl bod cerfluniau o darw gyda thri chorn, megis yr un o Autun (Bwrgwyn, Ffrainc, Awstodunum gynt) yn perthyn i'r duwdod hwn.
Mae'r lleuad Sadyrnaidd Tarvos wedi'i enwi ar ôl Tarvos Trigaranus, yn dilyn confensiwn o enwi aelodau ei grŵp lleuad ar ôl ffigurau mytholegol Galig.[1]
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Mytholeg Geltaidd
- Duwiau triphlyg
- Twrch Trwyth
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Planet and Satellite Names and Discoverers". Gazetteer of Planetary Nomenclature. USGS Astrogeology. July 21, 2006. Cyrchwyd 2006-08-06.
Ffynnonellau
[golygu | golygu cod]- Delmare, Xavier (2003) Dictionnaire de la langue gauloise (2il arg.) Paris: Editions Errance.ISBN 2-87772-237-6ISBN 2-87772-237-6
- Green, Miranda J. (1992) Geiriadur Myth a Chwedl Geltaidd. Llundain: Thames & Hudson.ISBN 0-500-27975-6ISBN 0-500-27975-6
- MacCulloch, John A. (1996) Mytholeg Geltaidd. Chicago: Academi Chicago Publications.ISBN 0-486-43656-XISBN 0-486-43656-X