Suddig

Oddi ar Wicipedia
Suddig
Mathsurop, diod ddialcohol Edit this on Wikidata

Mae suddig (a elwir weithiau yn cordial) awgrymmir hefyd suddŵr ac ar lafar yn sgwosh neu sgwash,[1][2] o'r Saesneg squash yn ddiod dewychedig di-alcohol o sudd ffrwythau, neu surop ffrwythau cywasgiedig a ddefnyddir wrth wneud diodydd, fel arfer trwy ychwanegu dŵr oer neu phoeth ato, eu weithiau gwirod. Bydd wedi'i wneud o sudd ffrwythau, dŵr, a siwgr neu amnewidyn siwgr. Gall sgwash modern hefyd gynnwys lliwiau bwyd a blas ychwanegol. Mae rhai sgwash traddodiadol yn cynnwys darnau llysieuol, yn fwyaf nodedig blodyn ysgawen a sinsir.

Terminoleg[golygu | golygu cod]

Does dim gair cydnabyddedig Gymraeg am 'squash', er awgrymir sgwosh neu sgwash gan Eiriadur Prifysgol Cymru. Gellir dweud cordial, ond gall hynny fod yn gamarweiniol gan y feddylir am cordial fel surop mwy trwchus a llawnach ac, o bosib, drytach.[3] Awgrymwyd y geiriau suddig (bychanig o "sudd") ar Twitter.[4]

Fel rheol, cysylltir suddig â dŵr oer (neu'n llai cyffredin, poeth) ac nid wedi ei ychwanegu at alcohol. Ysytyrir hi yn ddiod blasus rhad, i ddod â blas i ddŵr croyw ac, efallai sy'n fwy atyniadol ac at ddefnydd plant nag oedolion sydd (yn dybiedig) â chwaeth diod drytach a mwy soffistigedig.[5]

Cam-gyfieithiad i Sboncen[golygu | golygu cod]

Suddig blas ffrwyth cyn ac wedi cymysgu â dŵr

Cafwyd enghraifft o gamgyfieithiad o'r gair 'squash' mewn arwydd yn archfarchnad Tesco ym mis Mai 2022 pan cyfieithiwyd y gair ar fersiwn Gymraeg arwydd i sboncen sef y gêm dan-do raced a phêl.[6] Yn sgîl hyn awgrymwyd geiriau Cymraeg penodol ar gyfer y ddiod nad oedd yn addasiadau o'r gair Saesneg yn orgraff y Gymraeg. Cafwyd awgrymiadau: suddug[7] a suddŵr.[8]

Diodydd[golygu | golygu cod]

Mae suddig yn cael ei gymysgu â rhywfaint o ddŵr neu ddŵr carbonedig cyn ei yfed. Mae faint o ddŵr a ychwanegir at flas, gyda'r sgwash yn dod yn llai cryf po fwyaf y caiff ei wanhau. Fel cymysgydd diod, gellir ei gyfuno â diod alcoholig i baratoi coctêl.

Defnyddir ffrwythau sitrws (yn enwedig oren, leim a lemwn) neu gyfuniad o ffrwythau ac aeron yn gyffredin fel sylfaen suddig.[9][10]

Mae sgwosh traddodiadol ym Mhrydain fel arfer yn cael ei flasu gyda blodyn ysgawen, oren, lemwn, neu cyrens duon. Mae mafon a mwyar duon yn boblogaidd yn Nwyrain Ewrop, ac mae cyrens yn gynhwysyn cyffredin yn y Gwledydd Benelux.

Hanes[golygu | golygu cod]

Cerflun i Vimto, Manceinion (2013)
Potel suddŵr Ribena (2011)

Ceir fersiynau ar fath o sudd cywasgiedig i'w hychwangu at ddŵr neu alcohol yn mynd nôl i'r Dadeni fel placebo i wella anhwylderau. Daethant i'w hadnabod fel "liqueurs" yn Ffrangeg ac oddi yno i'r Saesneg (a'r Gymraeg). Roedd y suddig yma dal yn rhan o repertoir ffug-feddygol yn Oes Fictoria. Mae'n ymddangos bod y defnydd modern o "cordial" wedi dod i'r amlwg tua diwedd y 19g, ar ôl i Lauchlin Rose ddod o hyd i ffordd i gadw sudd leim heb ddefnyddio diod.

Parhaodd y syniad o fethygaeth neu wellhâd gyda'r defnydd o'r suddig gyda dyfeisiad y diod Vimto yn 1903 fel diod ac arf di-alcohol i'r Gynghrair Ddirwestol. Yn 1942 yn yr Ail Ryfel Byd gyda blocâd llongau tanfor U-Boot yr Almae NatsÏaidd ar gludo ffrwythau megis orennau oedd yn cynnwys fitamin C i Brydain, defnyddiwyd a stwnshwyd bron yr holl o gnwd cyrens duon y wladwriaeth gan eu hychwanegu â siwgr i greu diodydd sgwash cwmni Ribena. Gwnaed hyn i gadw plant rhag dioddef o clafri poeth (llwg/sgyrfi).[11]

Cwmni arall adnabyddus iawn ym Mhrydain a gysylltir â sgwash yw Robnson's sy'n cyflenwi'r ddiod i chwaraewyr ym mhencampwriaeth tennis Wimbledon ers yr 1930au. Honir i ddiod Robinson's gychwyn yn 1923 fel powdr â gwerth meddygol. Yn yr 1930au, cyfunodd Mr Smedley Hodgson o'r cwmni grisialau haidd patent Robinson â sudd lemwn go iawn a siwgr, a'i ddod wrth lawr i chwaraewyr Wimbledon.[12]

Paratoi[golygu | golygu cod]

Mae suddig yn cael ei baratoi trwy gyfuno un rhan o ddwysfwyd gyda phedair neu bum rhan o ddŵr (carbonedig neu lonydd).[13] Mae sboncen cryfder dwbl a chordials traddodiadol, sy'n fwy trwchus, yn cael eu cymysgu â naw rhan o ddŵr i ddwysfwyd un rhan. Mae rhai dwysfwydydd sgwosh yn eithaf gwan, ac weithiau mae'r rhain yn cael eu cymysgu ag un rhan o ddwysfwyd a dwy neu dair rhan o ddŵr.

Storio[golygu | golygu cod]

Mae'r rhan fwyaf o gordialau a sgwash yn cynnwys cadwolion fel potasiwm sorbate neu (mewn cordialau traddodiadol) sylffitau, gan eu bod wedi'u cynllunio i'w storio ar silffoedd. Maent yn cadw'n dda oherwydd y cadwolion a'u cynnwys siwgr uchel. Serch hynny, mae rhai yn dewis storio eu sgwash mewn oergelloedd.

Dolenni[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ "Sgwosh". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 2022-06-02.
  2. ↑ "Loads of people commenting what about sgwosh. That probably doesn't register as much as that's how I'd write it in Welsh…". Cyfrif Twitter Esyllt Sears. 26 Medi 2022.
  3. ↑ "cordial - Definition of cordial in English by Oxford Dictionaries". Oxford Dictionaries. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-07-19. Cyrchwyd 2022-06-02.
  4. ↑ "am gynnig "suddig" fel gair Cymaeg am 'squash' (y diod cordial, nid y gêm!). Bychanig sudd; sy'n rhyw awgrymu beth yw e, ac heb fod yn rhyd drwsgwl i'w ddweud, gobeithio. Mae yn y gwyllt nawr. @geiriadur @canolfanbedwyr". Twitter @SionJobbins Siôn Jobbins. 30 Mai 2022.
  5. ↑ "Consider squash and cordial". The Guardian. 7 Medi 2010.
  6. ↑ "For the non-welsh speakers Tesco have used the Welsh word for the racquet sport". Twitter @g_r_owen Gareth Rhys Owen. 29 Mai 2022.
  7. ↑ "am gynnig "suddig" fel gair Cymaeg am 'squash' (y diod cordial, nid y gêm!). Bychanig sudd; sy'n rhyw awgrymu beth yw e, ac heb fod yn rhyd drwsgwl i'w ddweud, gobeithio. Mae yn y gwyllt nawr. @geiriadur @canolfanbedwyr". Twitter @SionJobbins Siôn Jobbins. 30 Mai 2022.
  8. ↑ "suddŵr". Twitter @Wefro Llinos Mair. 30 Mai 2022.
  9. ↑ Desai (16 August 2000). Handbook of Nutrition and Diet. ISBN 9780824703752. Cyrchwyd 2009-04-22.
  10. ↑ "Squash (Beverage)". Gwefan Ten Random Facts. Cyrchwyd 2022-06-02.
  11. ↑ Desai (16 Awst 2000). Handbook of Nutrition and Diet. ISBN 9780824703752. Cyrchwyd 22 Ebrill 2009.
  12. ↑ "Abour Us". Gwefan cwmni Robinson's Barley Squash. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-06-24. Cyrchwyd 2022-06-02.
  13. ↑ "Squash (Beverage)". Gwefan Ten Random Facts. Cyrchwyd 2022-06-02.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Suddig&oldid=12427024"