Sment Portland
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | Sment, brand  |
|---|---|
| Math | Sment |
| Deunydd | calsiwm, silicon, alwminiwm, haearn, gypsum, lime |
| Dyddiad darganfod | 1845 |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Math o sment sydd wedi’i ddatblygu i gael ei ddefnyddio wrth adeiladu, yn arbennig wrth greu concrid, yw Sment Portland. Mae’n un o’r deunyddiau adeiladu mwyaf poblogaidd a phwysig ar y blaned, a ddefnyddir ef mewn llawer o strwythurau mawr, fel pontydd, ffyrdd ac adeiladau.
Hanes
[golygu | golygu cod]Dyfeisiwyd y sment Portland gwreiddiol gan Joseph Aspdin, adeiladwr o Leeds, Lloegr. Fe gafodd freinlen ar y ddyfais yn 1824.[1] Enwodd Aspdin y defnydd ar ôl Maen Portland, o Ynys Portland, Dorset[2], oherwydd bod y morter a wnaed ohono yn debyg i'r garreg o ran lliw. Roedd galw mawr am faen Portland ledled Lloegr ar y pryd. Addaswyd y cynnyrch yn ddiweddarach (1842) gan fab Joseph Aspdin, William, gan greu'r sment yr ydym yn ei adnabod heddiw.
Proses Cynhyrchu
[golygu | golygu cod]Gwneir sment Portland trwy falu cymysgedd o galchfaen a chlai'n bowdr mân, sydd wedyn yn cael ei gynhesu i dymheredd uchel, rhwng 1380°C a 1440°C. Mae hyn yn arwain at gleiniau o ddeunydd a elwir yn clincer. Mae'r clincer yn cael ei oeri a'i falu, ynghyd ag ychydig bach o gypswm, yn bowdr mân. Y powdr hwn yw'r Sment Portland a ddefnyddir i wneud concrit.
Mathau o Sment Portland
[golygu | golygu cod]Mae Sment Portland yn dod mewn sawl math gwahanol, yn dibynnu ar ei ddefnyddio a'r amodau cynhyrchu. Mae'r mathau mwyaf cyffredin yn cynnwys:
- Sment Portland Safonol – y math mwyaf poblogaidd a ddefnyddiwyd mewn gwaith adeiladu cyffredinol.
- Sment Portland Calediad Cyflym – a ddefnyddir wrth weithgynhyrchu cynhyrchion concrit wedi'u rhag-gastio.
- Sment Portland Gwres Isel – a ddefnyddir mewn strwythurau mawr iawn.
- Sment Portland Gwyn – sment lliw golau a ddefnyddir mewn nodweddion pensaernïol concrit gwyn.
Defnyddiau
[golygu | golygu cod]Defnyddir Sment Portland yn eang mewn adeiladu strwythurol, ac yn enwedig wrth gynhyrchu concrid, sy'n un o’r deunyddiau adeiladu mwyaf cyffredin. Mae Sment Portland hefyd yn cael ei ddefnyddio mewn:
- Adeiladu strwythurau mawr fel pontydd ac argaeau
- Creu ffyrdd a heolydd
- Adeiladu tai a lleoedd masnachol
- Gwaith trwsio, smentio, ac ailadeiladu
- Celf ceramig a smentiadau eraill
Effaith ar yr amgylchedd
[golygu | golygu cod]Er bod Sment Portland yn ddeunydd adeiladu hanfodol, mae cynhyrchu Sment Portland yn rhyddhau llawer o allyriadau CO2. Mae’r broses o losgi calchfaen yn rhyddhau nwyon tŷ gwydr, sy’n cyfrannu at newid yn yr hinsawdd. Oherwydd hyn, mae ymchwil yn mynd rhagddo i ddarganfod ffyrdd i leihau’r effaith amgylcheddol drwy greu sment mwy cynaliadwy neu ddefnyddio deunyddiau eraill yn y broses gynhyrchu. Y dyddiau hyn, mae'r rhan fwyaf o sment yn cynnwys deunyddiau atodol sydd wedi'u cynllunio i leihau'r cynnwys clincer. Mae'r rhan fwyaf o sment safonol yn cynnwys ychwanegiad calchfaen wedi'i falu. Gwneir sment gwres isel trwy ychwanegu slag ffwrnais chwyth daear.
Ffatrïoedd Sment Portland yng Nghymru
[golygu | golygu cod]Heddiw dim ond dwy ffatri sment Portland sydd yng Nghymru - yn Aberddawan ger y Barri ac yn Padeswood ger Bwcle. Yr oedd llawer mwy o'r blaen, yn y Gogledd a'r De.
Ieithyddiaeth
[golygu | golygu cod]Yn Basgeg, mae porlana yn air cyffredin ar gyfer sment (ochr yn ochr â zementua), yn dilyn cwmnïau fel Cementos Portland Valderrivas a sefydlodd yng Ngwlad y Basg yn 1903.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Hewlett, Peter C., gol. (2001). Lea's chemistry of cement and concrete (yn Saesneg) (arg. 4th). Rhydychen: Butterworth-Heinemann. ISBN 0-340-56589-6.
- ↑ Gillberg, B. Fagerlund, G. Jönsson, Å. Tillman, A-M. (1999). Betong och miljö [Concrete and environment] (yn Swedeg). Stockholm: AB Svensk Byggtjenst. ISBN 978-91-7332-906-4.CS1 maint: multiple names: authors list (link)