Neidio i'r cynnwys

Saer Doliau

Oddi ar Wicipedia
Saer Doliau
AwdurGwenlyn Parry
CyhoeddwrLlyfrau'r Dryw
GwladBaner Cymru Cymru
IaithCymraeg
Dyddiad cyhoeddi1966
Cysylltir gydaCwmni Theatr Cymru
MathDrama Gymraeg

Drama alegorïol Gymraeg gan Gwenlyn Parry yw Saer Doliau, a gyhoeddwyd ym 1966. Llwyfannwyd y ddrama'n wreiddiol gan Gwmni Theatr Cymru. Torrodd y ddrama dir newydd yn y Theatr Gymraeg pan ganodd y ffôn ar ei diwedd hi, er bod gwifren gysylltu'r ffôn wedi'i thorri. Bu damcaniaethu byth ers hynny dros bwy oedd yn ffonio a pham. Hanes Ifans y saer a geir, sy'n creu doliau o bob lliw, yn ei weithdy. Ond mae bywyd yr hen saer yn cael ei styrbio pan ddaw dau ymwelydd ifanc heibio.

Cefndir

[golygu | golygu cod]

"Yr unig beth yr hoffwn i ddweud am SAER DOLIAU yw mai rhyw fath o alegori ydi hi [...] alegori am wrthryfel cymdeithasol," meddai'r dramodydd, yn y rhagair i'r cyhoeddiad ym 1966.

"Gall y gwrthryfel fod rhwng dwy genhedlaeth, rhwng dyn ac amgylchedd sydd yn newid yn rhy gyflym iddo, neu rhwng dyn a Duw. Annoeth fuasai i mi geisio ei hesbonio gan mai drama ydyw lle gellir cael mwy nag un dehongliad iddi. Rwyf o leiaf wedi clywed pump gwahanol ddehongliad yn barod ac i mi y mae pob un yn dal dŵr. Beth bynnag a wêl yr unigolyn ynddi yw neges y ddrama - os oes iddi neges o gwbl, y cyfan wnes i oedd ceisio dal drych i sefyllfa sydd eisoes yn bod.[...] Os oes eisiau ansoddair i'w disgrifio efallai y dwedwn mai drama grefyddol ydyw".[1]

"Yn ddi-os fe roddodd y ddrama ysgytwad mawr i gonfensiynoldeb y theatr Gymraeg ym 1966", yn ôl cyfarwyddwr cynhyrchiad Arad Goch (1991) ohoni; "...Ni welwyd drama safonol o'i bath - o ran ei chynnwys, ei themau a'i strwythr - erioed o'r blaen yn y Gymraeg," ychwanegodd Jeremy Turner.[2]

Un fu'n gweld y llwyfaniad gwreiddiol ym 1966 oedd y darlledwr Aneirin Talfan Davies, a soniodd am y profiad yn rhagair yr ail gyhoeddiad o'r ddrama ym 1986 : "Pa beth bynnag yw ein barn ni am wedduster dramatig caniad olaf y teleffôn yn y ddrama hon, y mae un peth yn sicr, fe ganodd yng nghalonnau nifer mawr o Gymry ar hyd a lled y wlad. Ni fu erioed y fath drafod ar ddrama; ni fu erioed y fath chwilio i'r sumbolau sy'n ei chynnal; ond yn fwy na dim, fe barodd chwilio'n ddyfnach i greisis enaid ein cymdeithas. Gwnaeth lawer mwy na llu o bregethau, ysywaeth, i'n dihuno o leiaf i'n holi'n hunain; a dyna ddechrau doethineb."[3]

Cymeriadau

[golygu | golygu cod]
  • Ifans - y saer
  • Y Ferch
  • Y Llanc

Cynyrchiadau nodedig

[golygu | golygu cod]

1960au

[golygu | golygu cod]
Cynhyrchiad Cwmni Theatr Cymru o Saer Doliau 1966
Cynhyrchiad Cwmni Theatr Cymru o Saer Doliau 1966
David Lyn yn ateb y ffôn yng nghynhyrchiad Cwmni Theatr Cymru o Saer Doliau 1966

Un a welodd y cynhyrchiad gwreiddiol oedd y darlledwr Aneurin Talfan Davies, a ddisgrifiodd y profiad yn Rhagair yr ail-argraffiad ym 1986 : "Gwelais y ddrama hon ar lwyfan yng Nghaerdydd, ac yr oedd yn noson wefreiddiol, ysol, a barodd i'r gynulleidfa gyd-ddioddef a chyd-dyheu â'r hen saer doliau yn ei wewyr di-rwymedi. A phan ganodd cloch y teleffôn, y'n harweiniwyd i gredu ei bod wedi'i hen ddatgysylltu, a'r 'giaffar' wedi hen ddiflannu, (os bu e' yno o gwbl) aeth geiriau John Donne drwy fy meddwl: "never send to know for whom the bell tolls; it tolls for thee.""

Rhaglen Saer Doliau 1991 Arad Goch

1990au

[golygu | golygu cod]

2010au

[golygu | golygu cod]
  • Cafwyd cynhyrchiad o'r ddrama yn Gymraeg yn Theatr Y Finborough, Llundain yn 2013 ar y cyd gyda Chwmni Theatr Invertigo.[4] Cyfarwyddwr Aled Pedrick; cynllunydd Alex Parker; goleuo Joel Tully; cast
    • Ifans - Seiriol Tomos
    • Y Ferch - Catherine Ayers
    • Y Llanc - Steffan Donnolly

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Parry, Gwenlyn (1966). Saer Doliau. Llyfrau'r Dryw.
  2. Turner, Jeremy (1991). Rhaglen Arad Goch o gynhyrchiad Saer Doliau.
  3. Parry, Gwenlyn (1986). Saer Doliau. Christopher Davies. ISBN 0 7154 0676 0.
  4. "Saer Doliau – Finborough Theatre" (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-09-01.