Hanes gwleidyddol Cymru

Oddi ar Wicipedia
Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres:

Gwleidyddiaeth
Cymru




gweld  sgwrs  golygu
Hanes Cymru
Arfbais Llywelyn Fawr
Mae'r erthygl hon yn rhan o gyfres
Cyfnodau
Cynhanes
Cyfnod y Rhufeiniaid
Oes y Seintiau
Yr Oesoedd Canol
Yr Oesoedd Canol Cynnar
Oes y Tywysogion
Yr Oesoedd Canol Diweddar
Cyfnod y Tuduriaid
17eg ganrif
18fed ganrif
19eg ganrif
20fed ganrif
Y Rhyfel Byd Cyntaf
Y cyfnod rhwng y rhyfeloedd
Yr Ail Ryfel Byd
21ain ganrif
Teyrnasoedd
Deheubarth
Gwynedd
Morgannwg
Powys
Yn ôl pwnc
Hanes crefyddol
Hanes cyfansoddiadol
Hanes cyfreithiol
Hanes cymdeithasol
Hanes demograffig
Hanes economaidd
Hanes gwleidyddol
Hanes LHDT
Hanes milwrol
Hanes morwrol
Hanes tiriogaethol
Hanesyddiaeth

WiciBrosiect Cymru



Rhai cerrig milltir yng ngwleidyddiaeth Cymru:

Cyn 1800[golygu | golygu cod]

  • 1283 Ffurfwyd Tŷ'r Cyffredin yn Lloegr, heb gynrychiolaeth o Gymru.
  • 1542 Etholwyd 27 o Aelodau Seneddol i gynrychioli Cymru yn Nhŷ'r Cyffredin.
  • 1680 Syr William Williams, Aelod Seneddol Caer, yn cael ei wneud yn 'Llefarydd' Tŷ'r Cyffredin.
  • 1685 Yr Aelod Seneddol cyntaf o etholaeth Gymreig yn cael ei wneud yn Llefarydd: Syr John Trefor.
  • 1727 Mwyafrif o Chwigiaid yn cael eu hethol o etholaethau Cymreig.

19eg ganrif[golygu | golygu cod]

  • 1841 William Edwards yn sefyll fel Siartydd dros Sir Fynwy, heb dderbyn yr un bleidlais. Dyma'r unig dro i hyn ddigwydd yng Nghymru.
  • 1852 Yr Anghydffurfwyr yn dathlu llwyddiant Walter Coffin yn eu cynrychioli dros etholaeth Caerdydd. Dyma'r Anghydffurfiwr cyntaf yng Nghymru i gael ei ethol yn Aelod Seneddol.
  • 1868 Am y tro cyntaf etholwyd mwyafrif o Aelodau Seneddol Rhyddfrydol o Gymru.
  • 1885 Cynhaliwyd yr etholiad cyffredinol cyntaf lle roedd gan y Rhyddfrydwyr ymgeisydd ym mhob etholaeth.
  • 1886 Etholwyd William Abraham ('Mabon') yn Aelod Seneddol - y cyntaf yng Nghymru a oedd wedi'i fagu yn y dosbarth gweithiol.
  • 1888 Ffurfiodd y Rhyddfrydwyr 'Blaid Gymreig o fewn y Llywodraeth' gan Aelodau Seneddol Rhyddfrydol.
  • 1898 David Williams, y cynghorydd cyntaf yng Nghymru i sefyll dros y Blaid Lafur, yn cael ei ethol i Gyngor Tref Abertawe.

20fed ganrif[golygu | golygu cod]

  • 1900 Keir Hardy - yr Aelod Seneddol Llafur cyntaf ym Mhrydain yn cael ei ethol i'r Senedd - dros Ferthyr Tudful.
  • 1905 David Lloyd George yn ymuno â'r Cabinet fel Llywydd y Bwrdd Masnach.
  • 1906 Nid etholwyd yr un Aelod Seneddol Toriaidd yng Nghymru; dyma'r unig dro i hyn ddigwydd.
  • 1907 Is-bwyllgor Cymreig yn cael ei sefydflu i drafod materion Cytmreig.
  • 1910 Dyma'r etholiad cyffredinol cyntaf lle ymladdwyd pob etholaeth.
Y ferch gyntaf i'w hethol ar gyngor trefol: Gwenllian Elizabeth Fanny Morgan ar Gyngor Aberhonddu]], hefyd y faeres gyntaf.

21ain ganrif[golygu | golygu cod]