Plas Mawr

Plas Mawr

Enghraifft o:	tŷ tref, tŷ
Dechrau/Sefydlu	1576
Lleoliad	Conwy
Perchennog	Cadw
Gweithredwr	Cadw
Gwladwriaeth	y Deyrnas Unedig
Rhanbarth	Conwy
Gwefan	https://cadw.gov.wales/visit/places-to-visit/plas-mawr
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Tŷ tref yn nhref Conwy sy'n dyddio o'r 16g ac Oes Elisabeth yw Plas Mawr.

Hanes

Adeiladwyd y tŷ ar lain o dir ger y Stryd Fawr gan Robert Wynn, bonheddwr o'r ardal ar ôl iddo briodi ei wraig gyntaf, Dorothy Griffith. Fe'i codwyd mewn tair cyfnod rhwng 1576 a 1585 am gost o tua £800. Gosododd Wynn gyfarwyddiadau cymhleth ar gyfer rhannu ei ystâd ar ôl ei farwolaeth; dim ond ar ôl blynyddoedd lawer y datryswyd y problemau cyfreithiol a ddeilliodd o'r amodau hynny, gan atal y tŷ rhag cael ei ailddatblygu mewn arddull fwy modern. Oherwydd y ddamwain hon arhosodd y tŷ yn ei gyflwr gwreiddiol i bob diben.

Ar ôl 1683, aeth Plas Mawr i feddiant teulu Mostyn a pheidiodd â chael ei ddefnyddio fel cartref teuluol. Cafodd ei rentu at wahanol ddibenion yn ystod y 18g a'r 19g, gan gynnwys i'w ddefnyddio fel ysgol, llety rhad ac ar ôl 1887 fel pencadlys Yr Academi Frenhinol Gymreig.

Mabwysiadodd Cadw reolaeth yr eiddo yn 1993 a gwnaeth adferiadau helaeth iddo. Yn ôl Cadw: "Yn anad dim, Plas Mawr yw’r tŷ tref Elisabethaidd ceinaf sydd wedi goroesi yn unrhyw le ym Mhrydain." Mae'r tŷ ar agor i'r cyhoedd.

Oriel

• 
  Trawsdoriad a chynllun llawr gwaelod Plas Mawr: A – Parlwr; B – Bragdy; C – Pantri; D – Cwrt Uchaf; E – Cegin; F – Neuadd; G – Bwtri; H – Cwrt Isaf; I a J – Porthdy

• 
  Y porthdy yn 1860
• 
  Y porthdy yn 2012
• 
  Y tŷ o'r cwrt isaf
• 
  Y neuadd
• 
  Siambr uwchben y parlwr
• 
  Y gegin
• 
  Y bragdy
• 
  Siambr uwchben y bragdy

Llyfryddiaeth

• Turner, Rick C. , "Robert Wynn and the Building of Plas Mawr, Conwy", National Library of Wales Journal 29(2) (1995):177–209
• Turner, Rick C. , Plas Mawr, Conwy, 2il arg. (Caerdydd: Cadw, 2008)

Dolenni allanol

• (Saesneg) "Full Report for Listed Buildings", Cadw
• (Saesneg) "Plas Mawr", British Listed Buildings