Petrus Plancius

Petrus Plancius
Ganwyd	1552  Dranouter
Bu farw	15 Mai 1622  Amsterdam
Dinasyddiaeth	Gweriniaeth yr Iseldiroedd
Galwedigaeth	seryddwr, mapiwr, diwinydd, clerig, gwneuthurwr offerynnau, daearyddwr, cynllunydd, cyhoeddwr, engrafwr
Cyflogwr	Vereenigde Oost-Indische Compagnie
Plant	Jeremias Plancius, Daniel Plancius
Gwefan	https://de.wikisource.org/wiki/ADB:Plancius,_Peter, https://nl.wikipedia.org/wiki/Petrus_Plancius

Seryddwr, cartograffydd a chlerigwr o Fflandrys oedd Petrus Plancius (ganwyd Pieter Platevoet; 1552 – 15 Mai 1622). Fe'i ganwyd yn Dranouter (bellach yng Ngwlad Belg), ac astudiodd ddiwinyddiaeth yn yr Almaen a Lloegr. Yn 24 oed daeth yn weinidog yn Eglwys Ddiwygiedig yr Iseldiroedd.

Gadawodd Plancius Frwsel i osgoi erledigaeth grefyddol gan y Chwilys ar ôl i'r ddinas gael ei meddiannu gan Sbaen yn 1585. Aeth i Amsterdam, lle y dechreuodd ymddiddori mewn mordwyo a chartograffeg. Cafodd ei gydnabod yn fuan fel arbenigwr ar môr-lwybrau i India ac Indonesia. Roedd yn fuddsoddwr yn y Vereenigde Oost-Indische Compagnie (Cwmni Iseldiraidd India'r Dwyrain), a thynnodd dros 100 o fapiau ar ei gyfer.

Ym 1595 hyfforddodd Plancius y morlywiwr Pieter Dirkszoon Keyser i wneud arsylwadau seryddol o hemisffer wybrennol y de yn ystod yr alldaith gyntaf i India'r Dwyrain gan longau o'r Iseldiroedd. Ddwy flynedd yn ddiweddarach derbyniodd Plancius y catalog o 135 o sêr a luniwyd gan Keyser a'i gydweithiwr Frederick de Houtman. Rhannwyd y sêr yn 12 cytser newydd (Apus, Chamaeleon, Dorado, Grus, Hydrus, Indus, Musca, Pavo, Phoenix, Triangulum Australe, Tucana a Volans) ar glôb wybrennol o 1598 a ddyluniwyd gan Plancius a'r cartograffydd Jodocus Hondius. Mae'r cytserau hyn ymlhlith y 88 cytser dynodedig a ddiffiniwyd gan yr Undeb Seryddol Rhyngwladol ym 1922. Ar glôb diweddarach o 1612 cyflwynodd Plancius wyth cytser ychwanegol, o'r rhain, dim ond dau (Camelopardalis a Monoceros) a fabwysiadwyd gan yr Undeb Seryddol.

Map o ynysoedd India'r Dwyrain gan gan Plancius, 1592

Dolenni allanol

• Glôb wybrennol gan Plancius], Science Museum Group