Pertyn cnodliw

Oddi ar Wicipedia
Pertyn cnodliw
Lepiota subincarnata

Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Fungi
Dosbarth: Basidiomycota
Urdd: Agaricales
Teulu: Agaricaceae
Genws: Lepiota[*]
Rhywogaeth: Lepiota subincarnata
Enw deuenwol
Lepiota subincarnata
J.E. Lange

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Agaricaceae yw'r Pertyn cnodliw (Lladin: Lepiota subincarnata; Saesneg: Fatal Dapperling).[1] 'Y Pertynnod' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. 'Tlws' neu 'brydferth' yw 'pert', sy'n ddisgrifiad o liw a siap y ffyngau hyn. Mae'r teulu Agaricaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.

Pe bai person yn ei fwyta, yna fel arfer, gall achosi marwolaeth y person hwnnw. Mae nifer o ffyngau'n perthyn i'r grwp hwn (gw. ffyngau marwol). Mae'r cemegolion o fewn y ffwng yma'n wenwynig.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Asia a Gogledd America.

Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyn. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.

Ffyngau[golygu | golygu cod]

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Agaricaceae[golygu | golygu cod]

Mae gan Pertyn cnodliw ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Cap blodiog perlaidd Cystoderma carcharias
Cap blodiog priddlyd Cystoderma amianthinum
Cystoderma arcticum Cystoderma arcticum
Cystoderma clastotrichum Cystoderma clastotrichum
Cystoderma fallax Cystoderma fallax
Cystoderma granulosum Cystoderma granulosum
Cystoderma haematites Cystoderma haematites
Cystoderma intermedium Cystoderma intermedium
Cystoderma simulatum Cystoderma simulatum
Floccularia luteovirens Floccularia luteovirens
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
  2. Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
  3. Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Pertyn cnodliw gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.