Muriau tref Biwmares
 | |
| Math | muriau dinas  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Ardaloedd Cadwriaeth Biwmares |
| Lleoliad | Biwmares |
| Sir | Cymuned Biwmares, Biwmares |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 10 metr, 8.6 metr, 5 metr |
| Cyfesurynnau | 53.2647°N 4.09401°W |
 | |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig |
| Manylion | |
| Dynodwr Cadw | AN123 |
Roedd muriau tref Biwmares yn strwythur amddiffynnol o'r 15g a adeiladwyd o amgylch tref Biwmares yng Nghymru .
Hanes[golygu | golygu cod]
Adeiladwyd tref Biwmares gan Edward I ym 1296, yn dilyn goresgyniad llwyddiannus brenin Lloegr yng Ngogledd Cymru.[1] Roedd y dref yn cael ei gwarchod gan gastell, ond nid oedd ganddi fur amddiffynnol. Mae'n ymddangos bod sylfeini cyfyngedig wedi'u hadeiladu ar gyfer cylch amddiffynnol, ond er gwaethaf ceisiadau gan bobl y dref am fur tref ym 1315, ni chodwyd yr un ohonynt.
Yn 1400 arweiniodd Owain Glyndŵr tywysog Cymru wrthryfel yn erbyn rheolaeth Lloegr, a chymryd Bewmares yn 1403; ni adferwyd y dref tan 1405.[2] Mewn ymateb i hyn, gwnaed y penderfyniad i adeiladu mur tref erbyn 1407; adeiladwyd ffosydd a glannau daear ac erbyn 1414 roedd wal gerrig wedi'i hadeiladu, gyda thair giât a nifer o dyrau tebygol. Roedd hyn yn golygu bod angen symud nifer o breswylwyr yr oedd eu tai yn llwybr yr amddiffynfeydd newydd. Er gwaethaf difrod o'r môr cyfagos ym 1460, a arweiniodd at ailadeiladu rhai o'r waliau rhwng 1536 a 1540, cynhaliwyd y waliau tan ddiwedd yr 17g.[3]
Heddiw dim ond ychydig o ddarnau o'r mur sydd wedi goroesi; mae'r rhain yn cael eu gwarchod fel cofeb cofrestredig ac adeilad rhestredig gradd I. Mae yna rai sylfeini gan y "Gate next the Sea" o Gastell Biwmares, ac efallai bod wal ar ochr un eiddo ger y fynwent yn rhan o'r llenfur, yn ôl awduron canllaw yn 2009 i adeiladau'r rhanbarth. Maen nhw hefyd yn awgrymu bod llawer o'r cerrig wedi'u cymryd i adeiladu tai a Charchar Biwmares.[4]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]
- Creighton, Oliver Hamilton a Robert Higham. (2005) Waliau Tref Canoloesol: Archeoleg a Hanes Cymdeithasol Amddiffyn Trefol. Stroud, UK: Tempus.ISBN 978-0-7524-1445-4 .
- Haslam, Richard; Orbach, Julian; Voelcker, Adam (2009). "Anglesey". The Buildings of Wales: Gwynedd. Yale University Press. ISBN 978-0-300-14169-6.Haslam, Richard; Orbach, Julian; Voelcker, Adam (2009). "Anglesey". The Buildings of Wales: Gwynedd. Yale University Press. ISBN 978-0-300-14169-6. Haslam, Richard; Orbach, Julian; Voelcker, Adam (2009). "Anglesey". The Buildings of Wales: Gwynedd. Yale University Press. ISBN 978-0-300-14169-6.
- Taylor, Arnold. (2009) Castell Biwmares. Caerdydd: Cadw.ISBN 978-1-85760-208-1ISBN 978-1-85760-208-1 .