Sir Fynwy

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o Monmouthshire)
Sir Fynwy
ArwyddairUTRIQUE FIDELIS Edit this on Wikidata
Mathprif ardal Edit this on Wikidata
PrifddinasBrynbuga Edit this on Wikidata
Poblogaeth94,142 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
GwladBaner Cymru Cymru
Arwynebedd849.088 km² Edit this on Wikidata
GerllawAfon Hafren, Afon Gwy Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaSwydd Henffordd, Ardal Fforest y Ddena, Blaenau Gwent, De Swydd Gaerloyw, Casnewydd, Dinas Bryste, Swydd Gaerloyw, Powys, Torfaen Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau51.78°N 2.87°W Edit this on Wikidata
Cod SYGW06000021 Edit this on Wikidata
GB-MON Edit this on Wikidata
Map

Sir yn ne-ddwyrain Cymru yw Sir Fynwy (Saesneg: Monmouthshire) a grewyd wrth ad-drefnu llywodraeth leol yn 1996. Roedd yr hen Sir Fynwy yn un o'r tair sir ar ddeg yng Nghymru a ddilëwyd gan adrefnu llywodraeth leol yn 1974. Rhwng 1974 a 1996 bu'r ardal yn rhan o sir Gwent. Trefynwy, ar Afon Mynwy, yw prif dref a chanolfan weinyddol y sir. Mae'r sir yn cynrychioli pen deheuol Cymru yn yr hen ddywediad "O Fôn i Fynwy" (h.y. 'Cymru benbaladr'). Llywodraethir y sir gan Gyngor Sir Fynwy, sydd â'i bencadlys yn nhref Brynbuga.

Hanes[golygu | golygu cod]

Yn yr Oesoedd Canol Cynnar bu'r diriogaeth yn rhan o deyrnas Gwent. O 1069 ymlaen syrthiodd rhan helaeth yr ardal i ddwylo'r Normaniaid a daeth yn rhan o dir Y Mers, er bod rhannau o'r ucheldir yn dal yn nwylo arglwyddi Cymreig lleol.

Crëwyd yr hen Sir Fynwy yn y flwyddyn 1542 allan o'r hen arglwyddiaethau yn yr ardal. Roedd yn cynnwys Casnewydd ac yn ffinio â Swydd Gaerloyw i'r dwyrain, Swydd Henffordd i'r gogledd-ddwyrain, Sir Frycheiniog i'r gogledd a Morgannwg i'r gorllewin.

Daeth yn rhan o sir Gwent yn 1974. Ffurfwyd y sir newydd yn 1996.

Oriel[golygu | golygu cod]

Gwleidyddiaeth a gweinyddiaeth[golygu | golygu cod]

Rhennir y sir yn 33 o gymunedau:

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod]

Trefi a phrif bentrefi[golygu | golygu cod]

Cestyll[golygu | golygu cod]