Maenorbŷr

Maenorbŷr

Maenorbŷr
Math	pentref, cymuned
Daearyddiaeth
Sir	Sir Benfro
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.6444°N 4.7981°W
Cod SYG	W04000445
Gwleidyddiaeth
AC/au	Angela Burns (Ceidwadwyr)
AS/au	Simon Hart (Ceidwadwr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Pentref yn ne Sir Benfro yw Maenorbŷr a daw'r enw o "Maenor" (sef Prif lys cantref neu gwmwd) a'r enw Pŷr (Lladin: Poriws) sef sant o'r 6g. Yr un yw tarddiad y gair "Ynys Bŷr". Cafodd Gerallt Gymro ei eni yng Nghastell Maenorbŷr.

Mae rheilffordd yn pasio'n agos i'r pentref: Rheilffordd Gorllewin Cymru a cheir Gorsaf reilffordd Maenorbŷr yno.

Cynrychiolir Maenorbŷr yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Angela Burns (Ceidwadwyr) a'r Aelod Seneddol yw Simon Hart (Ceidwadwr).

Hanes

Ceir llawer o olion yn perthyn i'r Oes Efydd gan gynnwys sawl cromlech, carnedd a chaer o ffosydd gwarcheidiol ger yr orsaf rheilffordd ac un arall ger "Yr Hen Gastell" sy'n cynnwys olion cytiau llwyfan. Mae yn yr ardal, hefyd, ar ochr ddwyreiniol y pentref, lawer o ffiniau caeau sy'n tarddu'n ôl i'r Oesoedd Canol a chyn hynny o bosib.

Cromlech gerllaw'r pentref.

Trosglwyddwyd llawer o dir yr ardal i farchog Normanaidd o'r enw Odo de Barri, fel gwobr am gynorthwyo'r Saeson i feddiann'r rhan hon o Benfro, ychydig wedi 1003.

Castell mwnt a beili allan o bridd a phren oedd y castell cyntaf yma, gyda waliau cerrig yn cael eu codi tua chanrif yn ddiweddarach. Cafodd Gerallt Gymro ei eni yng Nghastell Maenorbŷr yn 1146, yn fab i William de Barri ac Angharad ferch Nest.

Oriel

• 

  Cromlech

• 

  Yr eglwys

• 

  Y traeth

• 

  Y traeth

• 

  Y Castell

• 

  O fewn y castell

Gweler hefyd

• Penfro (cantref)
• Ynys Bŷr
• Crug Galltbŷr: Crug crwn tua phum milltir i'r gogledd o Arberth

Trefi a phentrefi Sir Benfro

Abercastell  · Abercuch  · Aberdaugleddau  · Abereiddi  · Abergwaun  · Aberllydan  · Amroth  · Angle  · Arberth  · Begeli  · Y Beifil  · Blaen-y-ffos  · Boncath  · Bosherston  · Breudeth  · Bridell  · Brynberian  · Burton  · Caeriw  · Camros  · Cas-blaidd  · Cas-fuwch  · Cas-lai  · Cas-mael  · Cas-wis  · Casmorys  · Casnewydd Bach  · Castell Gwalchmai  · Castell-llan  · Castellmartin  · Cilgerran  · Cilgeti  · Cil-maen  · Clunderwen  · Clydau  · Cold Inn  · Cosheston  · Creseli  · Croes-goch  · Cronwern  · Crymych  · Crynwedd  · Cwm yr Eglwys  · Dale  · Dinas  · Dinbych-y-pysgod  · Doc Penfro  · East Williamston  · Eglwyswen  · Eglwyswrw  · Felindre Farchog  · Felinganol  · Freshwater East  · Freystrop  · Y Garn  · Gumfreston  · Hasguard  · Herbrandston  · Hermon  · Hook  · Hundleton  · Hwlffordd  · Jeffreyston  · Johnston  · Little Haven  · Llanbedr Felffre  · Llandudoch  · Llandyfái  · Llandysilio  · Llanddewi Efelffre  · Llanfyrnach  · Llangolman  · Llangwm  · Llanhuadain  · Llanisan-yn-Rhos  · Llanrhian  · Llanstadwel  · Llan-teg  · Llanwnda  · Llanychaer  · Maenclochog  · Maenorbŷr  · Maenordeifi  · Maenorowen  · Maiden Wells  · Marloes  · Martletwy  · Mathri  · Y Mot  · Mynachlog-ddu  · Nanhyfer  · Neyland  · Niwgwl  · Nolton  · Parrog  · Penalun  · Penfro  · Pentre Galar  · Pont Canaston  · Pont Fadlen  · Pontfaen  · Porth-gain  · Redberth  · Reynalton  · Rhos-y-bwlch  · Rudbaxton  · Rhoscrowdder  · Rhosfarced  · Sain Ffrêd  · St. Florence  · Saundersfoot  · Scleddau  · Slebets  · Solfach  · Spittal  · Y Stagbwll  · Star  · Stepaside  · Tafarn-sbeit  · Tegryn  · Thornton  · Tiers Cross  · Treamlod  · Trecŵn  · Tredeml  · Trefaser  · Trefdraeth  · Trefelen  · Trefgarn  · Trefin  · Treglarbes  · Tregroes  · Treletert  · Tremarchog  · Tyddewi  · Waterston  · Uzmaston  · Wdig  · Yerbeston