Mẁg
Mae mwg hefyd mỳg, mẁg yn llestr yfed silindraidd gyda chlust ac o bosib caead, neu gwpan fawr ac fel rheol yn fwy na chwpan arferol (peidied drysu'r sillafiad gyda mwg - smoke - nad sydd â'r hirno er y byddai'n gliriach felly). Ceir y cofnod archifedig gyntaf o'r gair yny Gymraeg o 1722 a daw o'r iaith Saesneg.[1] Fel rheol mae ganddo siâp silindrog ac yn aml mae wedi'i wneud o serameg ond gall fod hefyd o ddeunydd arall fel tun neu blastig.[2] Mae un yn aml yn defnyddio mygiau ar gyfer diodydd poeth fel coffi, te a siocled poeth, ond gall hefyd eu defnyddio ar gyfer diodydd oer fel cwrw neu laeth.
Gwneithuriad[golygu | golygu cod]
Trwy gydol hanes, mae mygiau fel arfer wedi'u gwneud o bren, asgwrn, clai neu fetel, ond yn ddiweddar mae nwyddau caled, porslen, gwydr wedi'i atgyfnerthu a phlastig wedi dod yn fwy cyffredin. Gall maint y mwg amrywio o ychydig dros 0.2 litr ar gyfer mygiau plant i 2 litr ar gyfer mygiau premiwm. Mae tua 0.5 litr, neu hanner litr, yn gyffredin fel cyfaint y mygiau cwrw.[3]
Mae dyluniad y mwg fel arfer yn rhoi deunydd inswleiddio thermol da iddynt. Mae ganddyn nhw waliau trwchus, wedi'u hinswleiddio sy'n atal y ddiod rhag oeri neu gynhesu'n gyflym. Anaml y mae gwaelod y mwg yn wastad, ond fel arfer mae naill ai'n geugrwm neu mae ganddo ymyl ychwanegol sy'n lleihau'r cyswllt thermol â'r wyneb y mae'r mwg arno. Mae'r handlen neu'r handlen yn cadw'r llaw a'r bysedd i ffwrdd o ochrau poeth y mwg. Yn aml mae mwgiau hefyd yn cael eu gwneud o ddeunyddiau sydd ag eiddo dargludo gwres isel, fel crochenwaith, llestri esgyrn a gwydr.[4][5]
Hanes[golygu | golygu cod]
Cynhyrchwyd mygiau pren yn ôl pob tebyg o ddyddiau cynharaf gwaith coed, ond nid yw'r mwyafrif ohonynt wedi goroesi yn gyfan. [6] [7]
Cafodd y crochenwaith cyntaf ei siapio â llaw ac yn ddiweddarach cafodd ei hwyluso gan ddyfeisio'r olwyn crochenydd (dyddiad anhysbys, rhwng 6,500 a 3000 BCE). Roedd yn gymharol hawdd ychwanegu handlen at gwpan yn y broses a thrwy hynny gynhyrchu mwg. Er enghraifft, darganfuwyd mwg clai addurnedig eithaf datblygedig o 4000-5000 BCE yng Ngwlad Groeg. [8]
Anfantais fwyaf y mygiau clai hynny oedd waliau trwchus nad oedd yn addas ar gyfer y geg. Teneuwyd y waliau gyda datblygiad technegau gwaith metel. Cynhyrchwyd mygiau metel o efydd, [9] aur, [10] a hyd yn oed arian, [11] gan ddechrau o tua 2000 BCE, ond roeddent yn galed i'w ddefnyddio gyda diodydd poeth.
Daeth dyfeisio porslen tua 600 CE yn China â chyfnod newydd o fygiau waliau tenau sy'n addas ar gyfer hylifau oer a phoeth, sy'n cael eu mwynhau heddiw.[12]
Anffurfioldeb[golygu | golygu cod]
Yn aml, ystyrir bod mwg yn llai ffurfiol na chwpanau a soser. Gydag hynny, ni chânt eu defnyddio fel rheol ar gyfer darganfod yn ffurfiol. Yn lle hynny, gallwch chi eu cario gyda chi, er enghraifft wrth wneud gwaith neu gymryd hoe.
Gellir addurno mwgiau gyda phrintiau o ddelweddau, logos a dyluniadau amrywiol, a gall rhai fod â dyluniad doniol. Gall mesuriad sy'n sensitif i wres achosi i fygiau newid eu golwg pan fyddant yn boeth.
Hyrwyddo Cymreictod[golygu | golygu cod]
Oherwydd eu natur anffurfiol ond defnyddiol, mae mygiau yn nwyddau poblogaidd fel anrhegion. Ers rhai blynyddoedd mae argraffu eiconau Cymreig a negeseuon neu gyfarchion Cymraeg ar fygiau wedi bod yn arfer poblogaidd gan apelio i gwsmeriaid Cymreig domestig ac i dwristiaid.
Mygiau Hunangyfeiriadol Gymreig[golygu | golygu cod]
Bydd y mygiau hyn yn cynnwys symbolau o Gymreictod a Chymru megis y Ddraig Goch, Carthen Gymreig[13] neu symbolau eraill megis menywod mewn Gwisg Gymreig draddodiadol, Cenhinen Pedr, Cennin neu, efallai yn fwy ar gyfer twristiaid a'r di-Gymraeg, motiffs rygbi. Yn 2005 cynhyrchwyd myg gyda geiriau ac ymadroddion Cymraeg er mwyn helpu dysgu'r iaith.[14]
Negeseuon Gwleidyddol[golygu | golygu cod]
Caiff mygiau eu creu hefyd er mwyn hyrwyddo neges wleiyddol ac, yn aml, codi arian ar gyfer mudiad sy'n hyrwyddo'r cennad hwnnw, er enghraifft, mygiau dros annibyniaeth gan YesCymru, neu fygiau gan Gymdeithas yr Iaith Gymraeg. Ceir hefyd mygiau sydd â neges mwy hanesyddol genedlaetholgar, megis, "Cofiwch Dryweryn".[15] Mae'n ddiddorol nodi bod mygiau o'r fath yn gwerthu digon i'r mudiadau neu fusnesau eu cynhyrchu er mwyn gwneud elw ar y wahanol negeseuon wleidyddol.
Cyfarchion Naturiol yn y Gymraeg[golygu | golygu cod]
Defnyddir y mygiau hefyd i gyfleus negeseuon cyffredin, 'anghymreig', yn aml, ryngwladol, yn y Gymraeg. Yn y modd yma mae'r mygiau yn gwneud llawer i normaleiddio iaith a gwneud y Gymraeg yn iaith gyffredin, normal yn y byd cyfoes a'r byd cyfalafol. Gall y negeseuon a delweddau yma fod yn ysgafn ac yn ddoniol a hefyd cydnabod pethau fel '"Nadolig Llawen", "Taid", "Nain", "bore da", "paned hyfryd", diarhebion Cymraeg neu neges ddyrchafol, ysgafn arall.
Amrywiaethau i'r Mwg[golygu | golygu cod]
Yn ogystal â mwg ar gyfer yfed diod poeth ohono, defnyddir dyluniad sylfaenol mwg, ar gyfer defnydd eraill.
Mwg Eillio[golygu | golygu cod]
Cynhyrchir mygiau penodol ar gyfer eillio. Bydd mwg o'r fath yn fwy bâs ac yn lletach gyda cheg y mwg yn cynnal sebon eillio ac yna clust ar gyfer dal y mwg wrth i'r person ei ddal i ddefnydio'r brwsh eillio i rhwbio yn erbyn y sebon i greu ewin ar gyfer seboni'r blew ach eillio.
Datblygwyd y mwg eillio oddeutu'r 19g gyda'r patent gyntaf am y syniad yn cael ei rhoi ar 1867.[16] Gan nad oedd dŵr poeth mor gyffredin a hylaw i'r rhelyw o gartrefi, roedd datblygiad mwg eillio, neu'r sgytl, yn un ffordd o arbed dŵr poeth ar gyfer creu sebon eillio addas gyda defnydd y brwsh.
Ategolion[golygu | golygu cod]
Ceir rhai ategolion ar gyfer pobl sy'n yfed gan ddefnyddio mwg yn hytrach na chapan a soser.
Mat Diod[golygu | golygu cod]
Gan nad oes soser gan fwg, er mwyn peidio niweidio wyneb bwrdd, desg neu gelficyn, cynhyrchir matiau diod i arbed gadael hoel. Caiff nifer anhygoel o fatiau paned eu cynhyrchu ar gyfer pob chwaeth a ffasiwn. Nid yw'n annisgwyl deall bod matiau paneidiau sydd hefyd yn arddel nifer o'r rhinweddau a welir gyda'r mygiau Cymreig - Cymreictod hunangyfeiriadol Gymreig, gwladgarol a gwleidyddol, a normaleiddio'r Gymraeg.
Coeden Fygiau[golygu | golygu cod]
Cynhyrchir coeden fygiau er mwyn dal llond dyrniad o fygiau, fel arfer rhyw 6 mwg. Mae'r rhain fel rheol wedi eu gwneud o bren.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ https://geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html?m%E1%BA%81g
- ↑ "Krus". Store norske leksikon. 14 Chwefror 2009. Cyrchwyd 9 Awst 2018.
- ↑ https://digitaltmuseum.no/011022817255/krus
- ↑ Steve Farrow (1999). The really useful science book: a framework of knowledge for primary teachers (yn Saesneg). Routledge. t. 98. ISBN 0750709839.
- ↑ David M. Buss (2005). The handbook of evolutionary psychology (yn Saesneg). John Wiley and Sons. t. 27. ISBN 0471264032.
- ↑ [http: //www.encyclopedia.com/ doc / 1E1-porcelai.html "Porslen"] Check
|url=value (help). Unknown parameter|mynediad-dyddiad=ignored (help); Unknown parameter|cyhoeddwr=ignored (help) - ↑ G. J. Monson-Fitzjohn, B.Sc., FRHist.S. Yfed Llongau Dyddiau Bygone. Archifwyd o'r [http: //www.nicks.com.au/index.aspx? Link_id = 76.623 gwreiddiol] Check
|url=value (help) ar 2013-09-11. Cyrchwyd 2021-12-30.CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ [http: //www.ceramicstudies.me.uk/histx105.html "Gwe Cerameg Tudalen Tiwtorialau"] Check
|url=value (help). Unknown parameter|mynediad-dyddiad=ignored (help); Unknown parameter|gwefan=ignored (help) - ↑ "Y Casgliad - Archaeoleg". Thomaslayton.org.uk. Archifwyd o'r [http: //www.thomaslayton.org.uk/joomla/index.php? Option = com_content & task = view & id = 26 & Itemid = 41 gwreiddiol] Check
|url=value (help) ar 2009-04-22. Cyrchwyd 2021-12-30. Unknown parameter|mynediad-dyddiad=ignored (help) Nodyn:Dolen farw - ↑ "Celf Mycenean". Archifwyd o'r [http: //www.visual-arts-cork.com/ancient-art/mycenean.htm gwreiddiol] Check
|url=value (help) ar 2021-11-04. Cyrchwyd Tachwedd 16, 2012. Unknown parameter|gwefan=ignored (help) - ↑ [http: //www.nicks.com. au / index.aspx? link_id = 76.633 "Cwpan yfed arweiniol"] Check
|url=value (help). Unknown parameter|archif-url=ignored (help); Unknown parameter|gwefan=ignored (help); Unknown parameter|archif-ddyddiad=ignored (help); Unknown parameter|mynediad-dyddiad=ignored (help); Invalid|url-status=marw(help) - ↑ Yfed Llongau Dyddiau Bygone. Archifwyd o'r [http: //www.nicks.com.au/index.aspx? Link_id = 76.623 gwreiddiol] Check
|url=value (help) ar 2013-09-11. Cyrchwyd 2021-12-30. Unknown parameter|archif-url=ignored (help); Unknown parameter|Url-status=ignored (|url-status=suggested) (help); Unknown parameter|awdur=ignored (help); Unknown parameter|archif-dyddiad=ignored (help) - ↑ *Nodyn:Commonscatinline
- ↑ http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_4730000/newsid_4732800/4732893.stm
- ↑ https://www.siopcwlwm.co.uk/cy/collections/mugs
- ↑ J. P. Brooks and J. McGrady "Improvement in shaving-cups" Nodyn:US patent Issue date: July 1867
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- Tudalen gwefan newyddau Cymreig Archifwyd 2021-10-30 yn y Peiriant Wayback., AdraHome.com, sy'n nodweddiadol o'r mygiau Cymraeg â neges
- 'Dysgu Cymraeg gyda phaned'