Mòd
| Math | gŵyl  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Gŵyl o ganeuon, celfyddydau a diwylliant Gaeleg wedi'i hysbrydoli gan yr Eisteddfod yw mòd.[1] Yn hanesyddol, mae'r gair Gaeleg mòd (Gaeleg: [mɔːt̪]), a ddaeth o'r Hen Norseg mót, yn cyfeirio at thing ("cynulliad") o Oes y Llychlynwyr neu fath tebyg o gynulliad.[2] Mae modau lleol, a mod cenedlaethol blynyddol, Mòd Genedlaethol yr Alban (Am Mòd Nàiseanta Rìoghail); Royal Scottish Mòd). Mae modau'n cael eu rhedeg dan nawdd An Comunn Gàidhealach.[3] Daw'r term o air Gaeleg am senedd neu gyngres a ddefnyddid yn gyffredin yn ystod Arglwyddiaeth yr Ynysoedd. Bu'n ysbrydoliaeth i sefydlu'r Oireachtas na Gaeilge yn Iwerddon yn 1897.[4]
Disgrifiad[golygu | golygu cod]
Cystadlaethau ffurfiol sydd i raddau helaeth yn y Mòd. Mae digwyddiadau corawl (yn yr Aeleg, unawdau a chorau), a cherddoriaeth draddodiadol gan gynnwys ffidil, pibau a grwpiau cerddoriaeth werin yn dominyddu. Mae digwyddiadau llafar yn cynnwys darllen barddoniaeth i blant ac oedolion, adrodd straeon a darllen y Beibl, a chategorïau fel Hen Chwedl neu Ymgom Ddoniol. Gall plant hefyd gyflwyno drama wreiddiol, a cheir cystadlaethau mewn llenyddiaeth ysgrifenedig Gaeleg yr Alban. Yn wahanol i’r Mòd Cenedlaethol, dim ond diwrnod neu ddau y mae modau lleol yn para fel arfer. Maent yn denu torf llawer llai a'r unig ddigwyddiad cymdeithasol nodedig yw ceilidh yr enillwyr. Gan fod llai o gystadlaethau nag yn y Mòd Cenedlaethol, mae’r ceilidh hwn yn aml yn debycach i ceilidh traddodiadol gyda dawnsio a chantorion gwadd rhwng perfformiadau’r enillwyr.
Yn ddiwylliannol, mae modau yn debyg i Feis Gwyddelig, Oireachtas na Gaeilge neu Seachtain na Gaeilge neu'r eisteddfod Gymraeg, ond heb yr hen hanes na phasiantiaeth "dderwyddol" ffansïol y 18fed ganrif a grëwyd ac a gyflwynwyd i'r Eisteddfod Genedlaethol gan Iolo Morganwg.
Yn British Columbia, cynhaliodd Cymdeithas Aeleg Vancouver Mòd lleol ddwywaith y flwyddyn rhwng 1990 a 2007.[5]
Trefnwyd Mod Cenedlaethol cyntaf yr Unol Daleithiau gan Donald F. MacDonald, sefydlydd gemau Grandfather Mountain Highland yng Ngogledd Carolina, ac fe’i cynhaliwyd yn Alexandria, Virginia ym 1988. Mae Mod Cenedlaethol yr Unol Daleithiau bellach yn cael ei gynnal fel rhan o’r gemau Ucheldiroedd blynyddol yn Ligonier, Pennsylvania a noddir gan An Comunn Gàidhealach Ameireaganach ("The American Scottish Gaelic Society").[6]
Rhestr o'r mòdau[golygu | golygu cod]
- Mòd Cenedlaethol yr Alban
- Mòd Caithness a Sutherland
- Mòd Dalriada Mòd (ardal Lochgilphead)
- Mòd Easter Ross
- Mòd East Kilbride
- Mòd Caerdin
- Mòd Glasgow
- Mòd Na Hearadh
- Mòd Inverness
- Mòd Islay
- Mòd Kyle
- Mòd Lewis
- Mòd Lochaber Mòd, lleolir yn Bun-sgoil Ghàidhlig Loch Abar
- Mòd Oban
- Mòd Mull
- Mòd Perthshire ac Angus
- Mòd Skye
- Mòd Stirling
- Mòd Uist
- Mòd Wester Ross
- Mòd Ardnamurchan[7]
Diaspora yr Alban[golygu | golygu cod]
- Mòd Nova Scotia
- Mòd Vancouver[8]
- Mòd Unol Daleithiau, cynhelir yn flynyddol fel rhan o'r Highland games yn Ligonier, Pennsylvania a noddir gan An Comunn Gàidhealach Ameireaganach ("Cymdeithas Gaeleg Gogledd America").[9]
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
- Eisteddfod - Cymru
- Oireachtas na Gaeilge - Iwerddon
- Seachtain na Gaeilge - Iwerddon
- Cooish - Ynys Manaw
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- An Comunn Gàidhealach with information about the Royal National Mòd and provincial Mòds
- Picture
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Koch, John T. (2006). Celtic culture: a historical encyclopedia. Vol. 1- (yn Saesneg). ABC-CLIO. t. 472. ISBN 9781851094400.
Despite these shortcomings, the Mod retains a flagship status and is recognized throughout Scotland as a manifestation of Gaelic culture.
- ↑ Lynch, Michael (2007). The Oxford Companion to Scottish History (yn Saesneg). Oxford University Press. t. 425. ISBN 978-0199234820.
- ↑ Koch, John T. (2006). Celtic culture: a historical encyclopedia. Vol. 1- (yn Saesneg). ABC-CLIO. t. 471. ISBN 9781851094400.
- ↑ "Artist Profiles: Na h-Oganaich". World Music Central. Cyrchwyd 8 Medi 2022.
- ↑ Ar n-eachdraidh: A History of the Gaelic Society of Vancouver
- ↑ "History of the U.S. National Mòd". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-03-05. Cyrchwyd 2022-09-08.
- ↑ Ardnamurchan Mòd Remembers Stalwart by Neil Bo Finlayson, The Oban Times, 21 June, 2018.
- ↑ Ar n-eachdraidh: A History of the Gaelic Society of Vancouver
- ↑ "History of the U.S. National Mòd". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-03-05. Cyrchwyd 2022-09-08.