Leonid Kuchma
| Leonid Kuchma | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 9 Awst 1938  Chaikyne |
| Man preswyl | Dnipro |
| Dinasyddiaeth |  Wcráin |
| Addysg | Ymgeisydd Gwyddorau Technegol |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | gwleidydd, peiriannydd |
| Swydd | Arlywydd Wcráin, Prif Weinidog Wcráin, Dirprwy Pobl Wcrain, Dirprwy Pobl Wcrain |
| Plaid Wleidyddol | Plaid Gomiwnyddol yr Undeb Sofietaidd |
| Priod | Liudmyla Kuchma |
| Plant | Olena Pinchuk |
| Perthnasau | Victor Pinchuk |
| Gwobr/au | Knight of the Order of the White Eagle, Gwobr stad Wcráin am gwyddoniaeth a technoleg, Urdd "Am Wasanaeth Teilwng dros y Famwlad" Dosbarth 1af, Urdd y Weriniaeth, honorary citizen of Yerevan, Urdd Baner Coch y Llafur, Urdd seren Romania, medal of 25 years of Ukrainian independence, Gwobr Lenin, Uwch Groes Urdd Vytautas Fawr, Croes Fawr Urdd Uchel-Ddug Gediminas, Order of the Golden Eagle, Uwch Goler Urdd Tywysog Harri, Urdd Teilyngdod Sifil, Uwch-seren Datganiad o Wasanaeth i Weriniaeth Awstria, Uwch Groes y Marchog gyda Choler Teilyngdod Gweriniaeth yr Eidal, Order of Outstanding Merit, Urdd Teulu Brenhinol Brwnei, Gwobr Astana, honorary citizen of Kryvyi Rih, honorary doctor of the China Foreign Affairs University, Istiglal Order, Order of Vakhtang Gorgasali, Order of Vytautas the Great, Order of the Lithuanian Grand Duke Gediminas, Urdd yr Eryr Gwyn, Urdd Teilyngdod Dinesig, Urdd Tywysog Harri, Urdd Brenhinol y Seraffim, Addurn er Anrhydedd am Wasanaeth i Weriniaeth Awstria, Gorchymyn Cyffredinol San Martin, Uwch Urdd Mugunghwa, Order of St. Vladimir the Equal-to-the-Apostles, Uwch Groes Rhosyn Gwyn y Ffindir gyda Choler, Urdd Rhosyn Wen y Ffindir, Order of Bethlehem |
| llofnod | |
 | |
Gwleidydd o Wcráin yw Leonid Danylovych Kuchma (Wcreineg: Леоні́д Дани́лович Ку́чма; ganwyd 9 Awst 1938) a oedd yn ail Arlywydd yr Wcráin annibynnol o 19 Gorffennaf 1994 hyd 23 Ionawr 2005. Pardduwyd arlywyddiaeth Kuchma gan achosion o lwgrwbodrwyo a lleihau rhyddid y cyfryngau.
Wedi gyrfa lwyddiannus ym maes y diwydiant adeiladu peiriannau yr Undeb Sofietaidd, dechreuodd Kuchma ei yrfa wleidyddol yn 1990, pan gafodd ei ethol i'r Verkhovna Rada (Senedd Wcráin); cafodd ei ail-ethol yn 1994. Gwasanaethodd fel Prif Weinidog Wcráin rhwng Hydref 1992 a Medi 1993.
Daeth Kuchma yn ei swydd ar ôl ennill etholiad arlywyddol 1994 yn erbyn ei wrthwynebydd, y deilydd Leonid Kravchuk. Enillodd Kuchma ei ailethol am dymor ychwanegol o bum mlynedd yn 1999. Cyflymodd llygredd ar ôl etholiad Kuchma yn 1994, ond yn 2000-2001, dechreuodd ei rym wanhau yn wyneb datguddiadau yn y cyfryngau.[3] Parhaodd economi Wcrain i ddirywio tan 1999, tra cofnodwyd twf ers 2000, gan ddod â ffyniant cymharol i rai segmentau o drigolion trefol. Yn ystod ei lywyddiaeth, dechreuodd cysylltiadau Wcrain-Rwseg wella.[1]
Rhwng 2014 a 2020, roedd Kuchma yn gynrychiolydd arlywyddol arbennig yr Wcrain yn y trafodaethau heddwch lled-swyddogol ynghylch y Rhyfel parhaus yn Donbas.
Gyrfa[golygu | golygu cod]
Ar ôl graddio, bu Kuchma yn gweithio ym maes peirianneg awyrofod ar gyfer y Biwro Ddylunio Yuzhnoye yn Dnipropetrovsk. Yn 28 oed daeth yn gyfarwyddwr profi ar gyfer y Biwro a leolir yng nghosmodrome Baikonur.
Awgrymodd rhai sylwedyddion gwleidyddol fod gyrfa gynnar Kuchma wedi'i hybu'n sylweddol gan ei briodas â Lyudmila Talalayeva, merch fabwysiedig i Gennadiy Tumanov, prif swyddog peirianneg Yuzhmash ac yn ddiweddarach y Gweinidog Sofietaidd dros Ganolig Adeiladu Peiriannau.[2][3]
Yn 38 oed daeth Kuchma yn bennaeth y blaid Gomiwnyddol yn Gweithle Adeiladu Yuzhny Machine ac yn aelod o Bwyllgor Canolog Plaid Gomiwnyddol Wcráin. Roedd yn gynrychiolydd o 27ain a 28ain Gyngres Plaid Gomiwnyddol yr Undeb Sofietaidd. Erbyn diwedd y 1980au, beirniadodd Kuchma y Blaid Gomiwnyddol yn agored.[4]
Ym 1982 penodwyd Kuchma yn ddirprwy cyntaf peiriannydd dylunio cyffredinol yn Yuzhmash, ac o 1986 i 1992, daliodd swydd cyfarwyddwr cyffredinol y cwmni. Rhwng 1990 a 1992, roedd Kuchma yn aelod o'r Verkhovna Rada (senedd Wcráin). Ym 1992 fe'i penodwyd yn Brif Weinidog yr Wcrain.[13] Ymddiswyddodd flwyddyn yn ddiweddarach, gan gwyno am "arafwch y diwygio".[13] Cafodd ei ail-ethol i'r senedd yn 1994.[5]
Arlywyddiaeth (1994-2005)[golygu | golygu cod]
Ymddiswyddodd Kuchma o swydd Prif Weinidog Wcráin ym mis Medi 1993 i redeg am yr arlywyddiaeth ym 1994 ar lwyfan i hybu’r economi drwy adfer cysylltiadau economaidd â Rwsia a diwygiadau cyflymach o blaid y farchnad. Enillodd Kuchma fuddugoliaeth glir yn erbyn yr Arlywydd cyfredol, Leonid Kravchuk, gan dderbyn cefnogaeth gref gan yr ardaloedd diwydiannol yn y dwyrain a'r de. Roedd ei ganlyniadau gwaethaf yng ngorllewin y wlad.[4]
Ail-etholwyd Kuchma yn 1999 i'w ail dymor.[5][4] Y tro hwn pleidleisiodd yr ardaloedd a roddodd y gefnogaeth gryfaf iddo y tro diwethaf i'w wrthwynebwyr, a daeth yr ardaloedd a bleidleisiodd yn ei erbyn y tro diwethaf i'w gefnogi.[4]
Yn ystod arlywyddiaeth Kuchma, caeodd bapurau'r wrthblaid a bu farw sawl newyddiadurwr mewn amgylchiadau dirgel.[6] Yn ôl yr hanesydd Serhy Yekelchyk roedd gweinyddiaeth yr Arlywydd Kuchma wedi "cyflogi twyll etholiadol yn rhydd" yn ystod refferendwm cyfansoddiadol 2000 ac etholiadau arlywyddol 1999.[7]
-
Canlyniad Ail Rownd Etholiad Arlywyddol 1994: Glas – Leonid Kuchma, oren – Leonid Kravchuk -
Canlyniad Ail Rownd Etholiad Arlywyddol 1999: Glas – Leonid Kuchma, coch – Petro Symonenko
Polisi domestig[golygu | golygu cod]
Ym mis Hydref 1994, cyhoeddodd Kuchma ddiwygiadau economaidd cynhwysfawr, gan gynnwys llai o gymorthdaliadau, codi rheolaethau prisiau, trethi is, preifateiddio diwydiant ac amaethyddiaeth, a diwygiadau mewn rheoleiddio arian cyfred a bancio. Cymeradwyodd y senedd brif bwyntiau'r cynllun. Addawodd y Gronfa Ariannol Ryngwladol (IMF) fenthyciad o $360 miliwn i gychwyn diwygiadau.
Cafodd ei ail-ethol yn 1999 i'w ail dymor. Cyhuddodd gwrthwynebwyr ef o gymryd rhan yn y lladd yn 2000 y newyddiadurwr Georgiy Gongadze (gweler hefyd SBU, "Sgandal Casét", Mykola Mel'nychenko), y mae bob amser wedi gwadu. Fe wnaeth beirniaid hefyd feio Kuchma am gyfyngiadau ar ryddid y wasg. Credir bod Kuchma wedi chwarae rhan allweddol wrth ddiswyddo Cabinet Viktor Yushchenko gan Verkhovna RADA ar 26 Ebrill 2001.
Prif Weinidog Kuchma o 2002 tan ddechrau Ionawr 2005 oedd Viktor Yanukovych, ar ôl i Kuchma ddiswyddo Anatoliy Kinakh, ei gyn-bennodai.
Polisi tramor[golygu | golygu cod]
Yn 2002 dywedodd Kuchma fod yr Wcráin eisiau arwyddo cytundeb cysylltiad â’r Undeb Ewropeaidd (UE) erbyn 2003-2004 ac y byddai’r Wcráin yn bodloni holl ofynion aelodaeth yr UE erbyn 2007-2011.[8] Roedd hefyd yn gobeithio cael cytundeb masnach rydd gyda'r UE.[8]
Yn ei anerchiad agoriadol dywedodd Kuchma:
"Yn hanesyddol, mae Wcráin yn rhan o'r gofod diwylliannol ac economeg Ewro-Asiaidd. Mae buddiannau cenedlaethol hanfodol bwysig Wcráin bellach wedi'u canolbwyntio ar diriogaeth yr hen Undeb Sofietaidd. ... Rydym hefyd yn gysylltiedig â... gweriniaethau blaenorol yr Undeb Sofietaidd gan gysylltiadau gwyddonol, diwylliannol a theuluol traddodiadol... Rwy'n argyhoeddedig y gall Wcráin gymryd rôl un o arweinwyr integreiddio economaidd Ewro-Asiaidd."[9]
Llofnododd Kuchma "Cytundeb Cyfeillgarwch, Cydweithrediad a Phartneriaeth" gyda Rwsia, a chymeradwyodd rownd o sgyrsiau gyda Gymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol (CIS). Yn ogystal, cyfeiriodd at Rwsieg fel "iaith swyddogol". Arwyddodd gytundeb partneriaeth arbennig gyda NATO a chododd y posibilrwydd o aelodaeth o'r gynghrair. O dan arweiniad Kuchma, cymerodd lluoedd arfog Wcrain ran yn ymosodiad Rhyfel Irac yn 2003.[10][11]
Ar ôl i boblogrwydd Kuchma gartref a thramor suddo wrth iddo gael ei guddio gan sgandalau llygredd, trodd at Rwsia fel ei gynghreiriad newydd. Dywedodd fod angen polisi tramor “lluosog” ar yr Wcrain a oedd yn cydbwyso buddiannau dwyreiniol a gorllewinol
Rhyfel Rwsia ar Wcráin 2022[golygu | golygu cod]
Bu i Kuchma gefnogi Arlywydd Wcráin, Volodymyr Zelenskyy yn ystod Rhyfel Rwsia ar Wcráin yn 2022. Mewn neges ar Facebook, dywedodd, "damn you Russia!". Tanlinelloedd ei fod yn "falch i fod yn Wcrainiad ac yn credu ym muddugoliaeth dros Rwsia Pwtin". Ychwanegodd, "“Drwy gydol fy oes hir, nid wyf erioed wedi teimlo cymaint o falchder, poen, a dicter ag sydd gennyf y dyddiau hyn… Mae annisteilrwydd a pharodrwydd i hunanaberth bob amser yn byw yn ein calonnau. Mae'n union fel ffrwydrad folcanig: mae'n anodd deffro ond mae'n amhosibl ei gyfyngu. Nid oes neb byth yn gallu atal ein pobl pan fyddant yn codi i'w mamwlad. Ar gyfer ein dyfodol. Er ein rhyddid ni. Dywedodd hefyd y byddai’n aros yn yr Wcrain ac yn amddiffyn ei dir ynghyd â phawb arall.[12]
Dolenni[golygu | golygu cod]
- Proffil Leonid Kuchma ar wefan BBC
- 'Ukraine: Kuchma: Ukrainian president Leonid Kuchma' Asociated Press Archive
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Robert S. Kravchuk, "Kuchma as Economic Reformer," Problems of Post-Communism Vol. 52#5 September–October 2005, pp 48–58
- ↑ Бондаренко К. Леонід Кучма: портрет на фоні епохи. «Фоліо». Харків, 2007; стр. 21
- ↑ Деньги к деньгам: браки в украинской политике (UNIAN, 12 July 2007). Unian.net. Retrieved on 6 August 2011.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "Profile: Leonid Kuchma". BBC. 29 October 1999.
- ↑ 5.0 5.1 "Profile: Leonid Kuchma". BBC. 26 September 2002.
- ↑ "Country profile: Ukraine", BBC News
- ↑ The Conflict in Ukraine: What Everyone Needs to Know by Serhy Yekelchyk, Oxford University Press, 2015, ISBN 0190237287 (page 87)
- ↑ 8.0 8.1 EU-Ukraine Summits: 16 Years of Wheel-Spinning, The Ukrainian Week (28 February 2012)
- ↑ 'Leonid Kuchma sklav prysiagu na virnist' ukrains'komu narodovy', Holos Ukrainy, 21 July 1994.
- ↑ "Kuchma trades troops for respectability | World news". The Guardian. Cyrchwyd 2022-03-14.
- ↑ "Operation Iraqi Freedom, War Update, War to liberate Iraq, Coalition of Willing, U.S., United States versus Saddam, WMD, Saddam Hussein". Web.archive.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-08-19. Cyrchwyd 2022-03-14.
- ↑ ""Damn you all!" - Kuchma on Russian invasion of Ukraine". Ukrinform. 2022-03-16.
