John Roberts (Telynor Cymru)

Oddi ar Wicipedia
Neidio i'r panel llywio Neidio i'r bar chwilio
John Roberts
Portrait of John Roberts, harpist, of Newtown (4670503) (cropped).jpg
FfugenwTelynor Cymru Edit this on Wikidata
Ganwyd1816 Edit this on Wikidata
Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch Edit this on Wikidata
Bu farw11 Mai 1894 Edit this on Wikidata
Y Drenewydd Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethtelynor Edit this on Wikidata

Sipsi a cherddor a arbenigai yn y delyn oedd John Roberts (181611 Mai 1894) a adnabyddid hefyd fel Telynor Cymru (ac ar ddechrau ei yrfa fel 'Alaw Elwy').[1] Roedd Eldra Jarman (1917 – 2000), yr olaf yn nhraddodiad y Sipsi Cymreig ac awdur Y Sipsiwn Cymreig, yn or-wyres iddo. Siaradai Romani yn rhugl.

Magwraeth[golygu | golygu cod y dudalen]

Roedd yn fab i John Lewis Roberts (neu 'Jac yr Hors') o Gerrigydrudion, sydd yn ne-ddwyrain Sir Ddinbych a Sarah, merch Abraham Wood. Ganwyd John yn "Rhiwlas Isaf", Llanrhaeadr, ger Dinbych. Mae'n bosib fod ei dad yn gefnder i John Roberts (Sion Robert Lewis). Yn 1836 priododd Eleanor Wood Jones, merch Jeremiah Wood Jones.

Gwaith[golygu | golygu cod y dudalen]

Wedi gadael yr ysgol ymunodd gyda Chatrawd 23 yn y Ffiwsilwyr Brenhinol Cymreig, a bu yno am bron i deg mlynedd. Pan adawodd, symudodd i'r Drefnewydd, ac yno y bu byw hyd at ei farwolaeth. Dysgwyd ef i ganu'r delyn gan frawd ei fam, Archelaus Wood.

Canwr a thelynor[golygu | golygu cod y dudalen]

Bu'n ddisgybl i Richard Roberts, Caernarfon, a daeth yn delynor enwog ac yn ganwr penillion rhagorol. Enillodd y delyn deir-res yn Eisteddfod y Fenni yn 1842 a'r brif wobr yn 1848. Enillodd ar y delyn yn Eisteddfod Caerdydd yn 1850. Canodd y delyn o flaen brenhines Lloegr yn Portsmouth yn 1834, ac yn Winchester ddwywaith yn 1835; perfformiodd o flaen y dug Constantine o Rwsia yn Aberystwyth yn 1847, a brenin Gwlad Belg yn Abertawe yn 1848. Dysgodd naw o'i blant i ganu'r delyn, y ffidil, a'r ffliwt, a rhoesant gyngerdd o flaen y frenhines yn y Pale, Llandderfel, yn 1889 . Disodlwyd y llysenw 'Alaw Elwy' mewn arwest farddol yng Nglan Geirionydd ac urddwyd ef gan Gwilym Cowlyd yn 'Delynor Cymru' yn 1886.

Plant[golygu | golygu cod y dudalen]

Merched
  • Mary Ann, yr hynaf: roedd yn arbennig o fedrus ar y delyn ac enillodd lawer o wobrau mewn eisteddfodau. Priododd a'i chefnder Edward Wood, cafodd ddau o blant a bu farw yn 29 oed.
  • Sarah: wedi i'w chwaer Mary farw, priododd ei gweddw Edward a chawsant wyth o blant. Gwahanodd y ddau a bu hi farw yn 1919
  • Ann: hen ferch; di-blant
Meibion

Cawsant ddeg mab ac roedd naw yn aelodau o'r Cambrian Minstrels, cwmni o gerddorion teithiol.

  1. Lloyd Wynne, y mab hynaf. Enillodd ar ganu'r delyn yn Eisteddfod Aberystwyth yn 1865. Roedd yn delynor i'r Fonesig Londonderry.
  2. Abraham: bu farw'n blentyn
  3. Madoc: enillydd ar y delyn yn Eisteddfod Llanymddyfri Priododd Mary Wood, perthynas iddo
  4. John: enillodd ar y delyn mewn nifer o Eisteddfodau
  5. Ruben France: efaill James. Priododd Ruben Ellen Wood a chawsant 14 o blant. Yn ôl Hafina Clwyd, roedd i'w weld ar brom y Rhyl yn canu'r delyn pan oedd yn 70 oed. Roedd yn hen-daid i Eldra Jarman.[2]
  6. James England: efaill Ruben. Y ffliwt oedd ei brif offeryn.
  7. Albert: ei enw barddol oedd 'Pencerdd y Delyn Deires'. Perfformiodd gyda'i dad yn 1888 i Ymerodres Ostria.
  8. Ernest: dysgodd y ffidil a'r delyn; priododd ferch ffermwr a symudodd i Wilmcote yn Swydd Warwick lle cadwodd y swyddfa bost leol a bu fyw'n gant oed.
  9. Charles: y soddgrwth a'r delyn.
  10. William: y mab ieuengaf. Canai'r delyn a'r ffidil gan chwarae yn y Palladium, Llundain yn 1932 fel aelod o fand Eugene Magyar.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]

  1. Y Bywgraffiadur Arlein; Llyfrgell Genedlaethol Cymru; adalwyd 11 Mai 2017.
  2. Hafina Clwyd, Rhywbeth Bob Dydd (Gwasg Carreg Gwalch, 2008)

Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]

  • M. O. Jones, Bywgraffiaeth Cerddorion Cymreig, Cymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol, 1890 ;

Alawon fy Ngwlad , 1896 ;