Jacob Glatstein

Jacob Glatstein
Ganwyd	20 Awst 1896  Lublin
Bu farw	19 Tachwedd 1971  Dinas Efrog Newydd
Dinasyddiaeth	Unol Daleithiau America
Galwedigaeth	ysgrifennwr, newyddiadurwr, bardd

Bardd, nofelydd, awdur straeon byrion, a beirniad llenyddol Pwylaidd-Americanaidd yn yr iaith Iddew-Almaeneg oedd Jacob Glatstein neu Yankev Glatshteyn (20 Awst 1896 – 19 Tachwedd 1971).

Ganed yn Lublin, Teyrnas Gyngresol Pwyl, a oedd yn wladwriaeth byped i Ymerodraeth Rwsia. Cafodd ei annog gan ei dad i ddarllen llenyddiaeth Iddew-Almaeneg, ac yn ei ieuenctid ymwelodd Jacob â'r dramodydd a storïwr o fri I. L. Peretz yn Warsaw. Yn sgil trais yn erbyn yr Iddewon yng Ngwlad Pwyl, perswadiodd Jacob ei rieni i ganiatáu iddo ymfudo i Unol Daleithiau America yn 1914. Astudiodd y gyfraith ym Mhrifysgol Efrog Newydd, a bu'n byw yn Efrog Newydd am weddill ei oes.

Cyhoeddodd Glatstein ei waith cyntaf yn Iddew-Almaeneg, y stori fer "Di Geferlekhe Froy", yn y cylchgrawn anarchaidd Fraye Arbeter Shtime. Cyhoeddodd ei farddoniaeth gyntaf yn y gyfrol Poezye (1919). Sefydlwyd y mudiad llenyddol In Zikh neu Di Inzikhistn yn sgil ysgrifennu'r maniffesto Introspektivizm gan Jacob Glatstein, N. B. Minkoff, ac Arn Glanz-Leyeles a chyhoeddi'r flodeugerdd In Zikh, A Zamlung Introspektive Lider (1920). Glatstein oedd golygydd In zikh (1920–39), cylchgrawn i farddoniaeth fodernaidd y mudiad. Cyhoeddodd nifer o gerddi rhydd, naturiolaidd ei hun yn In zikh, sydd yn arbrofi â rhythmau ieithyddol a chwarae ar eiriau yn yr Iddew-Almaeneg, a hynny gyda thechneg draethiadol llif yr ymwybod dan ddylanwad damcaniaethau seicdreiddiad. Ei gyfrol Yankev Glatshteyn (1921) oedd y casgliad cyntaf o farddoniaeth rydd yn yr iaith Iddew-Almaeneg. Yn y 1920au a'r 1930au cyhoeddodd 100 a mwy o straeon byrion, yn arddull Guy de Maupassant ac Abraham Reisen, dan y ffugenw Y. Yungman yn y papur newydd dyddiol Der Morgen Zshurnal.

Yn niwedd y 1930au, trodd Glatstein at farddoniaeth yn galaru difancoll y diwylliant Iddewig traddodiadol yn Nwyrain Ewrop, er enghraifft yn ei gerdd "A gute nakht, velt" (1938). Yn ystod ei yrfa lenyddol, cyhoeddodd Glatstein 12 o gasgliadau o'i gerddi, dwy nofel hunangofiannol (Ven Yash iz geforen, 1938; Ven Yash iz gekumen, 1940), nofel i bobl ifanc (Emil un Karl, 1940), a chyfrol ôl-syllol o'i farddoniaeth Fun mayn gantser mi (1956). Bu hefyd yn golofnydd ac yn feirniad i Der Morgen Zshurnal ac ysgrifennodd y golofn "In tokh genumen" i Yiddisher kemfer, cylchgrawn wythnosol y mudiad Seioniaeth Lafur, o 1945 i 1957. Bu farw yn Ninas Efrog Newydd yn 75 oed.

Llyfryddiaeth

Casgliadau o gerddi

• Poezye (1919).
• Yankev Glatshteyn (1921).
• Fraye ferzn (1926).
• Kredos (1929).
• Yidishtaytshn (1937).
• Gedenklider (1943).
• Shtralendike yidn (1946).
• Dem tatns shotn (1953).
• Di freyd fun yidishn vort (1961).
• A Yid fun Lublin (1966).

Nofelau

• Ven Yash iz geforen (1938).
• Ven Yash iz gekumen (1940).
• Emil un Karl (1940).

Arall

• In tokh genumen, y gyfrol gyntaf (1947).
• In tokh genumen, yr ail gyfrol (1956).
• Fun mayn gantser mi (1956).
• In tokh genumen, y drydedd gyfrol (1960).
• Mit mayne fartogbikher (1963).
• Oyf greyte temes (1967).