Izola

Oddi ar Wicipedia
Izola
Mathdinas, anheddiad dynol Edit this on Wikidata
Poblogaeth11,682 Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+01:00, UTC+2 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Dinas Jibwti, Tolentino, Treptow-Köpenick, Szentgotthárd Edit this on Wikidata
NawddsantMaurus of Parentium Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirBwrdeistref Izola Edit this on Wikidata
GwladBaner Slofenia Slofenia
Arwynebedd28.6 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr29 metr, 5 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau45.54°N 13.66°E Edit this on Wikidata
SI-040 Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethmonument of local significance Edit this on Wikidata
Manylion

Mae Izola (ynganiad Slofeneg: [ˈíːzɔla]; Eidaleg: Isola [ˈiːzola]) yn hen dref bysgota yn ne-orllewin Slofenia ar arfordir y Môr Adriatig penrhyn Istria. Dyma hefyd sedd bwrdeistref Izola. Mae ei enw yn tarddu o'r gair Eidaleg Isola, sy'n golygu 'ynys'.

Hanes[golygu | golygu cod]

Ffasâd Palazzo Besenghi degli Ughi.

Roedd porthladd ac anheddiad Rhufeinig hynafol o'r enw Haliaetum yn sefyll i'r de-orllewin o'r dref bresennol, wrth ymyl pentref Jagodje, mor gynnar â'r 2g CC.

Sefydlwyd tref Izola ar ynys fach gan ffoaduriaid o Aquileia yn y 7g. Daeth ardaloedd arfordirol Istria dan ddylanwad dinas Fenis yn y 9g. Soniwyd yn gyntaf am yr anheddiad fel Insula mewn dogfen Fenisaidd o'r enw Liber albus yn 932AD.[1] Daeth yn rhan o diriogaeth Gweriniaeth Fenis ym 1267, a gadawodd y canrifoedd o reolaeth Fenisaidd farc cryf a pharhaus ar y rhanbarth. Trosglwyddodd rhan Fenisaidd y penrhyn i Ymerodraeth Lân Rufeinig Sanctaidd Cenedl yr Almaen ym 1797 gyda Chytundeb Campo Formio, hyd at gyfnod rheolaeth Napoleon rhwng 1805 a 1813 pan ddaeth Istria yn rhan o daleithiau Illyria yn rhan o Ymerodraeth Napoleon. Ar ôl y cyfnod byr hwn, pan gafodd waliau Izola eu rhwygo i lawr a'u defnyddio i lenwi'r sianel a oedd yn gwahanu'r ynys o'r tir mawr, dyfarnodd Ymerodraeth Awstria newydd ei sefydlu yn Istria tan fis Tachwedd 1918.[2]

Wedi i Ymerodraeth Awstria-Hwngari golli y Rhyfel Byd Cyntaf dyfarnwyd Isola o dan Gytundeb Saint-Germain a gweddill rhanbarth Istria i'r Eidal. Ar y pryd y boblogaeth Eidalaidd oedd y mwyafrif yn ôl cyfrifiad Austro-Hwngari ym 1900: o 5,363 o drigolion, roedd 5,326 yn siarad Eidaleg, 20 Slofeneg, ac 17 Almaeneg. Arhosodd Isola yn rhan o Deyrnas yr Eidal, tan gapitiwleiddio’r Eidal ym mis Medi 1943, ac yna pasiodd rheolaeth i’r Almaen Natsiaidd. Rhyddhawyd Izola gan uned lyngesol o Koper ddiwedd Ebrill 1945.

Ar ôl diwedd yr Ail Ryfel Byd, a Chytundeb Paris yn 1947 dyfarnwyd Izola yn rhan o Barth B o Diriogaeth Rydd Trieste annibynnol dros dro; ar ôl diddymiad de facto y Diriogaeth Rydd yn 1954 fe'i hymgorfforwyd yn rhan o Iwgoslafia gomiwnyddol o dan Tito.[3] Yn sgil y ffin Italo-Iwgoslafia sydd newydd ei diffinio gwelwyd ymfudiad llawer o bobl o un ochr i'r llall. Yn achos Izola, dewisodd llawer o siaradwyr Eidaleg adael, ac yn eu lle ymgartrefodd pobl o Slofenia o bentrefi cyfagos yn y dref.[3]

Ym 1820, darganfuwyd ffynhon thermol yn Izola, gan arwain at ffurfiau twristiaeth cynharaf y dref. Rhwng 1902 a 1935 roedd y Parenzana, llinell reilffordd gul yn cysylltu'r dref â Trieste a Poreč (a elwir yn Parenzo tan 1947).

Marina[golygu | golygu cod]

Mae'r Marina Izola yn un o sawl marina yn yr ardal ac felly'n bwysig ar gyfer twristiaeth yn Izola. Mae gan y marina angorfeydd ar gyfer 700 o gychod hyd at 30 m o hyd. Mae'r marina yn cynnwys cyrchfan wyliau gyda gwesty, cyrtiau tenis, pwll nofio a chasino.[4]

Mae'r marina hefyd yn ganolfan ar gyfer digwyddiadau chwaraeon dŵr fel Cwpan Awstria. Mae rhai regata yn Slofenia yn cael eu hwylio yn yr ardal forwrol o flaen y Marina Izola.

Oriel[golygu | golygu cod]

Enwogion Izola[golygu | golygu cod]

  • Nino Benvenuti (ganwyd: 1938), pencampwr bocsio
  • Pietro Coppo (ganwyd 1469 neu 1470; bu farw 1555 neu 1556), daearyddwr a chartograffydd, yn gweithio yn Izola
  • Domenico Lovisato (1842–1916), daearegwr
  • Darko Milanič (ganwyd 1967), rheolwr pêl-droed
  • Vasilij Žbogar (ganwyd 1975), hyrwyddwr hwylio Olympaidd

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. "Izola-Isola municipal website". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-02-12. Cyrchwyd 2020-05-03.
  2. Entry for Izola in the Lonely Planet Guide to Slovenia
  3. 3.0 3.1 "Izola Municipality site". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-02-12. Cyrchwyd 2020-05-03.
  4. www.marinaizola.com Archifwyd 2020-04-29 yn y Peiriant Wayback. Infos zur Marina. Aufgerufen am 10. März 2014.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]