Iaith gyntaf
Iaith gyntaf (L1), iaith frodorol neu famiaith yw'r iaith gyntaf y mae person wedi dod i gysylltiad â hi ers eu geni neu o fewn y cyfnod critigol. Mewn rhai gwledydd, mae'r term iaith frodorol neu famiaith yn cyfeirio at iaith grŵp ethnig rhywun yn hytrach nag iaith gyntaf wirioneddol yr unigolyn. Yn gyffredinol, er mwyn dweud bod iaith rhywun yn famiaith, rhaid iddynt fod yn rhugl iawn yn yr iaith honno.
Mae iaith gyntaf plentyn yn rhan o hunaniaeth bersonol, gymdeithasol, a diwylliannol y plentyn hwnnw.[1] Effaith arall sydd gan yr iaith gyntaf yw ei bod yn arwain at fyfyrio a dysgu patrymau cymdeithasol llwyddiannus o ymddwyn ac o siarad.[2] Er y gall siaradwr nad yw'n frodorol ddatblygu rhuglder mewn iaith darged ar ôl tua dwy flynedd o drochi, mae ymchwil yn awgrymu y gall gymryd rhwng pump a saith mlynedd i'r plentyn hwnnw fod ar yr un lefel â'i gymheiriaid sy'n siarad yr iaith fel iaith frodorol.[3]
Ar 17 Tachwedd 1999, dynododd UNESCO 21 Chwefror yn Ddiwrnod Rhyngwladol y Famiaith.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Iaith dreftadaeth
- Plentyn oedolyn byddar
- Human Speechome Project
- Plentyn trydydd diwylliant
- Rhestr o ieithoedd yn ôl nifer y siaradwyr brodorol
- Dysgu ystadegol wrth gaffael iaith
- Damcaniaeth iaith y tad
- Teitl iaith frodorol
- ↑ "Terri Hirst: The Importance of Maintaining a Childs First Language". bisnet.or.id. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 March 2016. Cyrchwyd 13 July 2010.
- ↑ Boroditsky, Lera (2001). "Does language shape thought?: Mandarin and English speakers' conceptions of time". Cognitive Psychology 43 (1): 1–22. doi:10.1006/cogp.2001.0748. PMID 11487292. http://www-psych.stanford.edu/~lera/papers/mandarin.pdf. Adalwyd 17 September 2013.
- ↑ "IRIS | Page 5: Language Acquisition". iris.peabody.vanderbilt.edu. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 September 2022. Cyrchwyd 20 September 2022.