Herta Müller
Herta Müller | |
---|---|
![]() | |
Ganwyd | 17 Awst 1953 ![]() Nițchidorf ![]() |
Man preswyl | Berlin ![]() |
Dinasyddiaeth | yr Almaen, Rwmania ![]() |
Alma mater | |
Galwedigaeth | ysgrifennwr, ieithydd, bardd, cyfieithydd, nofelydd, awdur ysgrifau ![]() |
Cyflogwr | |
Adnabyddus am | Nadirs, The Passport, The Land of Green Plums, The Hunger Angel ![]() |
Arddull | nofel, barddoniaeth, traethawd ![]() |
Priod | Richard Wagner, Harry Merkle ![]() |
Gwobr/au | Gwobr Lenyddol Nobel, Adam Müller-Guttenbrunn-Förderpreis, Premiul UTC la secțiunea „lucrări în limbile naționalităților conlocuitoare", Gwobr Llenyddiaeth Aspekte, Rauriser Literaturpreis, Förderpreis zum Literaturpreis der Stadt Bremen, gwobr Marieluise-Fleißer, Deutscher Sprachpreis, Gwobr Roswitha, Gwobr Kranichsteiner am Lenyddiaeth, Deutscher Kritikerpreis, Gwobr Kleist, Aristeion Prize, Gwobr Franz-Nabl, Ida-Dehmel-Literaturpreis, International Dublin Literary Award, Gwobr Franz-Kafka, Cicero Orator Prize, Tübinger Poetik-Dozentur, Medal Carl Zuckmayer, Gwobr Joseph-Breitbach, Literaturpreis der Konrad-Adenauer-Stiftung, Berliner Literaturpreis, Würth-Preis für Europäische Literatur, Gwobr Lenyddol Hasenclever Walter, Ehrengabe der Heinrich-Heine-Gesellschaft, Franz Werfel Human Rights Award, Gwobr Hoffmann von Fallersleben, Gwobr Samuel-Bogumil-Linde, Gwobr Monismanien, Stadtschreiber von Bergen, Gwobr Ricarda-Huch, Best Translated Book Award, Croes Marchog-Cadlywydd Urdd Teilyngdod Gweriniaeth Ffederal yr Almaen, Urdd Maximilian Bafaria am Wyddoniaeth a Chelf, Hannelore Greve literature award, Gwobr-Heinrich-Böll, Q1372363, Brüder-Grimm-Poetikprofessur, Q81819973, honorary doctor of the University of Jena, honorary doctor of the University of Paderborn ![]() |
llofnod | |
Delwedd:Herta Müller - signature.jpg, Herta Mueller signature.png |
Nofelydd, bardd a thraethodydd yn yr Almaeneg ydy Herta Müller (ganwyd 17 Awst 1953). Enillodd hi'r Wobr Nobel am Lenyddiaeth yn 2009. Cafodd ei geni ym mhentref Niţchidorf, yng ngogledd-orllewin Rwmania ond mae hi'n Almaenes o ran iaith a thras. Cyfieithwyd ei gwaith i dros 20 o ieithoedd ers y nawdegau. Un o brif nodweddion ei gwaith yw trais a chreulondeb y cyfnod dan Nicolae Ceauşescu yn aml o safbwynt y gymuned Almaeneg yn y Banat, a Transylvania. Sail ei nofel Atemschaukel yw carcharu'r lleiafrif Almaeneg yn y Gwlagau dan Stalin adeg yr Ail Ryfel Byd. Roedd ei phentref Niţchidorf (Almaeneg: Nitzkydorf) yn siarad Almaeneg tan yr wythdegau, wedyn aeth bron pawb i'r Almaen, gan ddod â dwy ganrif o'r gymuned i ben.
O 1976 tan 1979 gweithiodd fel cyfieithydd, cyn i'r Securitate fynnu ei hymddiswyddiad, wedyn gweithiodd mewn kindergarten a thrwy rhoi gwersi Almaeneg preifat. Fe wrthodwyd yr hawl iddi allfudo i'r Almaen ym 1985, ond llwyddodd wedyn ym 1987, a symudodd efo'i gŵr Richard Wagner i Berlin. Daeth yn aelod o'r Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung yn 1995
Gwaith[golygu | golygu cod]
- Niederungen, (straeon byrion), cyhoeddwyd fersiwn wedi ei sensro Bwcarést, 1982. a heb ei sensro yn Merlin 1984. (Yn saesneg fel "Nadirs (hunangofiant)" (University of Nebraska Press, 1999)
- Drückender Tango ("Tango Tandraed"), straeon (Bwcarést, 1984)
- Der Mensch ist ein großer Fasan auf der Welt, (Mae dyn yn ddim ond Ffesant mawr yn y byd) (Berlin, 1986); cyfieithiad Saesneg fel The Passport (1989)
- Barfüßiger Februar (Chwefror Troednoeth) (Berlin, 1987)
- Reisende auf einem Bein (Berlin, 1989). Teithio ar yr un goes. Saesneg Traveling on One Leg (Hydra Books, Northwestern University Press, 1998)
- Wie Wahrnehmung sich erfindet (Sut mae canfyddiad yn creu ei hun) (Paderborn, 1990)
- Der Teufel sitzt im Spiegel (Mae'r Diawl yn eistedd yn y drych), Berlin, 1991
- Der Fuchs war damals schon der Jäger (Pryd hynny y Cadno oedd yr Heliwr) (Reinbek bei Hamburg, 1992)
- Eine warme Kartoffel ist ein warmes Bett (Mae daten boeth yn wely boeth) (Hamburg, 1992)
- Der Wächter nimmt seinen Kamm (Mae'r Cedwad yn cymryd ei Grib) (Reinbek bei Hamburg, 1993)
- Angekommen wie nicht da (Wedi cyrraed ond heb fod yno) (Lichtenfels, 1994)
- Herztier, (Anifail y Galon) Reinbek bei Hamburg, 1994. Trosiad Saesneg Michael Hofmann fel The Land of Green Plums (New York: Metropolitan Books/Henry Holt & Company, 1996)
- Hunger und Seide ("Hunger and Silk"), essays (Reinbek bei Hamburg, 1995)
- In der Falle ("In a Trap") (Göttingen, 1996)
- Heute wär ich mir lieber nicht begegnet, Reinbek bei Hamburg, 1997. Cyfieithiad saesneg fel The Appointment (New York/London: Metropolitan Books/Picador, 2001)
- Der fremde Blick oder das Leben ist ein Furz in der Laterne (Golwg Estron neu Dim ond rhech yw bywyd) (Göttingen, 1999)
- Im Haarknoten wohnt eine Dame (Yn ei cnot-gwallt maer fenyw yn byw), barddoniaeth (Reinbek bei Hamburg, 2000)
- Heimat ist das, was gesprochen wird (Y pethau a siaredir yno ydy cartref) (Blieskastel, 2001)
- Der König verneigt sich und tötet (Mae'r Brenin yn moesymgrymu ac yn lladd), traethodau (Mûnchen, 2003)
- Die blassen Herren mit den Mokkatassen (Y dynion gwelw a'u paneidiau) (Mûnchen, 2005)
- Este sau nu este Ion ("Is He or Isn't He Ion"), barddonaieth y y Rwmaneg (Iaşi: Polirom, 2005)
- Atemschaukel, Mûnchen, 2009 (Fersiwn Lloegr Everything I Possess I Carry With Me, a Fersiwn America fel The Hunger Angel (Metropolitan Books, 2012)
Fel Golygydd[golygu | golygu cod]
- Theodor Kramer: Die Wahrheit ist, man hat mir nichts getan (Y gwir yw bod neb wedi gwneud dim byd i mi) (Fiena, 1999)
- Die Handtasche ("y Pwrs") (Künzelsau, 2001)
- Wenn die Katze ein Pferd wäre, könnte man durch die Bäume reiten (Tasai'r gath yn geffyl, gallech chi reidio drwy'r Goedwig) (Künzelsau, 2001)
Ffilm[golygu | golygu cod]
- 1993: Vulpe – vânător (Der Fuchs war damals schon der Jäger), cynhyrchydd Stere Gulea, sêr Oana Pellea, Dorel Vişan, George Alexandru. yn Rwmaneg
Gwobrau[golygu | golygu cod]
- 1981 Adam Müller-Guttenbrunn
- 1984 Mûnchen Aspekte Gwobr Llên
- 1985 Mûnchen Rauris Gwobr Llên
- 1985 Gwobr Hybu Llên Bremen
- 1987 Ricarda-Huch Gwobr Llên Darmstadt
- 1989 Gwobr Llên Marieluise-Fleißer Ingolstadt
- 1989 Gwobr Llên Almaeneg ar y cyd â Gerhardt Csejka, Helmuth Frauendorfer, Klaus Hensel, Johann Lippet, Werner Söllner, William Totok, Richard Wagner
- 1990 Gwobr Roswitha
- 1991 Gwobr Llên Kranichsteiner Literature Prize
- 1993 Gwobr Llên Critical
- 1994 Kleist Prize
- 1995 Aristeion Prize
- 1995/96 City-writer of Frankfurt-Bergen-Enkheim
- 1997 Gwobr Llên Graz
- 1998 Gwobr Llên Ida-Dehmel ac International IMPAC Dublin Literary Award am The Land of Green Plums
- 2001 Cicero Speaker Prize
- 2002 Medal Carl Zuckmayer
- 2003 Gwobr Llên Joseph-Breitbach
- 2004 Gwobr Konrad-Adenauer-Stiftung
- 2005 Gwobr Llên Berlin
- 2006 Würth Gwobr Llên Ewrop und Gwobr Llên Walter-Hasenclever
- 2009 Gwobr Nobel am Lenyddiaeth, Hydref 2009
- 2009 Franz Werfel Human Rights Award
- 2010 Gwobr Hoffmann von Fallersleben
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- Nina Brodbeck, Schreckensbilder, Marburg 2000.
- Thomas Daum (ed.), Herta Müller, Frankfurt am Main 2003.
- Norbert Otto Eke (ed.), Die erfundene Wahrnehmung, Paderborn 1991.
- Valentina Glajar, "The Discourse of Discontent: Politics and Dictatorship in Hert Müller's Herztier." The German Legacy in East Central Europe. As Recorded in Recent German Language Literature Ed. Valentina Glajar. Camden House, Rochester NY 2004. 115–160.
- Valentina Glajar, "Banat-Swabian, Romanian, and German: Conflicting Identities in Herta Muller's Herztier." Monatshefte 89.4 (Winter 1997): 521-40.
- Maria S. Grewe, "Imagining the East: Some Thoughts on Contemporary Minority Literature in Germany and Exoticist Discourse in Literary Criticism." Germany and the Imagined East. Ed. Lee Roberts. Cambridge, 2005.
- Maria S. Grewe, Estranging Poetic: On the Poetic of the Foreign in Select Works by Herta Müller and Yoko Tawada, New York: Columbia UP, 2009.
- Brigid Haines, '"The Unforgettable Forgotten": The Traces of Trauma in Herta Müller's Reisende auf einem Bein, German Life and Letters, 55.3 (2002), 266–81.
- Brigid Haines and Margaret Littler, Contemporary German Women's Writing: Changing the Subject, Oxford: Oxford UP, 2004.
- Brigid Haines (ed.), Herta Müller. Cardiff 1998.
- Martin A. Hainz, "Den eigenen Augen blind vertrauen? Über Rumänien." Der Hammer – Die Zeitung der Alten Schmiede 2 (Nov. 2004): 5–6.
- Herta Haupt-Cucuiu: Eine Poesie der Sinne ("A Poetry of the Senses"), Paderborn, 1996.
- Herta Müller, Berlin, 1992.
- Herta Müller, Munich, 2002.
- Ralph Köhnen (ed.), Der Druck der Erfahrung treibt die Sprache in die Dichtung: Bildlickeit in Texten Herta Müllers, Frankfurt am Main: Peter Lang, 1997.
- Bauer, Karin (1999). "Rev. of Ralph Köhnen, ed., Der Druck der Erfahrung treibt die Sprache in die Dichtung: Bildlickeit in Texten Herta Müllers.". The German Quarterly 72 (4): 421–22. https://archive.org/details/sim_german-quarterly_fall-1999_72_4/page/421. Adalwyd 4 January 2011.
- Lyn Marven, Body and Narrative in Contemporary Literatures in German: Herta Müller, Libuse Moníková, Kerstin Hensel. Oxford: Oxford University Press, 2005.
- Grazziella Predoiu, Faszination und Provokation bei Herta Müller, Frankfurt am Main, 2000.
- Diana Schuster, Die Banater Autorengruppe: Selbstdarstellung und Rezeption in Rumänien und Deutschland. Konstanz: Hartung-Gorre-Verlag, 2004.
- Carmen Wagner, Sprache und Identität. Oldenburg, 2002.
Dolenni[golygu | golygu cod]
- Herta Müller Archifwyd 2006-07-19 yn y Peiriant Wayback., short biography by Professor of German Beverley Driver Eddy at Dickinson College
- Herta Müller: Bio, excerpts, interviews and articles in the archives of the Prague Writers' Festival
- Herta Müller, at complete review
- Herta Müller Archifwyd 2008-10-06 yn y Peiriant Wayback., profile by International Literature Festival Berlin. Retrieved on 7 October 2009
- Herta Müller interview Archifwyd 2009-10-13 yn y Peiriant Wayback. by Radio Romania International on Aug 17, 2007. Retrieved on 7 October 2009
- "Securitate in all but name", by Herta Müller. About her ongoing fight with the Securitate, August 2009
- "Everything I Own I Carry with Me", excerpt from the novel. September 2009
- Poetry and Labor Camp: Literature Nobel Laureate Herta Müller Goethe-Institut, December 2009
- "The Evil of Banality" - A review of The Appointment by Costica Bradatan The Globe and Mail, February 2010
- Herta Müller: The 2009 Laureate of the Nobel Prize in Literature Archifwyd 2011-06-08 yn y Peiriant Wayback. An article in Yemen Times newspaper.
Literaturnobelpreis geht an Herta Müller | Kultur & Leben | Deutsche Welle | 08.10.2009.
- The Expulsion of 'German' Communities from Eastern Europe at the end of the Second World War], Steffen Prauser and Arfon Rees, European University Institute, Florence. HEC No. 2004/1 p. 65.
- Interview: Herta Mueller On Growing Up In Ceausescu's Romania Mueller wins Nobel literary prize.
- Daad.de, "wandel durch Austausch" - change by exchange.
- http://www.spiegel.de/kultur/gesellschaft/0,1518,658612,00.html