Glas y Gorllewin
| Glas y Gorllewin Sialia mexicana
| |
|---|---|
| Statws cadwraeth | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Passeriformes |
| Teulu: | Turdidae |
| Genws: | Sialia[*] |
| Rhywogaeth: | Sialia mexicana |
| Enw deuenwol | |
| Sialia mexicana | |
| |
| Dosbarthiad y rhywogaeth | |
Aderyn a rhywogaeth o adar yw Glas y Gorllewin (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: gleision y Gorllewin) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Sialia mexicana; yr enw Saesneg arno yw Western bluebird. Mae'n perthyn i deulu'r Brychion (Lladin: Turdidae) sydd yn urdd y Passeriformes.[1]
Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn S. mexicana, sef enw'r rhywogaeth.[2] Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yng Ngogledd America.
Teulu[golygu | golygu cod]
Mae'r glas y Gorllewin yn perthyn i deulu'r Brychion (Lladin: Turdidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Bronfraith | Turdus philomelos | .jpg) |
| Brych daear Abysinia | Geokichla piaggiae | _perched.jpg) |
| Brych daear Crossley | Geokichla crossleyi |  |
| Brych daear Molwcaidd | Geokichla dumasi | |
| Brych daear Siberia | Geokichla sibirica |  |
| Brych daear cefnllwyd | Geokichla schistacea |  |
| Geokichla cinerea | Geokichla cinerea |  |
| Geokichla interpres | Geokichla interpres |  |
| Mwyalch Adeinlwyd | Turdus boulboul | .jpg) |
| Mwyalchen | Turdus merula |  |
| Mwyalchen y mynydd | Turdus torquatus |  |
| Socan eira | Turdus pilaris | -4.jpg) |
Disgrifiad[golygu | golygu cod]
Stwcyn bach o aderyn yw'r aderyn glas gorllewinol gyda hyd o 15 i 18 cm (5.9 i 7.1 modfedd). Mae'r oedolyn gwrywaidd yn las llachar ar ei ben ac ar ei wddf gyda bron oren ac ochrau, darn brown ar ei gefn, a bol llwyd. Mae gan y fenyw-oedolyn gorff, adenydd a chynffon llwydlas, bron llwydfelen, a bol llwyd. Mae gan y ceiliog a’r iar big syth a main, gyda chynffon eithaf byr. Mae gan adar anaeddfed liwiau mwy syber na'r oedolion, ac mae ganddyn nhw smotiau ar eu brest a'u cefn.
Mae eu galwad yn cynnwys y caneuon paru sy'n swnio fel "cheer," "chur-chur," a "chup." Mae hyn yn helpu adar gleision gorllewinol gwrywaidd i ddod o hyd i'r benywod yn hawdd mewn cynefin coediog. Mae'r ceiliogod yn defnyddio'r galwadau hyn i ddweud wrth geiliogod eraill sy'n cystadlu bod y diriogaeth yn eiddo iddyn nhw.
Gellir gwahaniaethu rhwng yr aderyn glas gorllewinol a'r ddwy rywogaeth arall yn y genws Sialia. Mae gan yr aderyn glas gorllewinol wddf glas (gwrywaidd) neu lwyd (benywaidd), mae gan yr aderyn glas dwyreiniol (‘’Sialia sialis’’) wddf oren, ac nid oes gan yr aderyn glas mynydd (‘’Sialia currucoides’’) liw oren yn unman ar ei gorff.
Dosbarthiad a chynefin[golygu | golygu cod]
Mae'r aderyn glas gorllewinol wedi'i ddadleoli o'i gynefin naturiol gan gwympo coed; fodd bynnag, llwyddodd i addasu a goroesi mewn coedwigoedd conwydd, tiroedd fferm, tir lled-agored, a diffaethwch. Mae'r dosbarthiad gydol y flwyddyn yn cynnwys Califfornia, y Mynyddoedd Creigiog deheuol, Arisona, a Mexico Newydd yn yr Unol Daleithiau, a chyn belled i'r de â thaleithiau Oaxaca a Veracruz ym Mecsico. Mae dosbarthiad bridio’r haf yn ymestyn mor bell i’r gogledd â Gogledd-orllewin y ‘’Môr Tawel’’, British Columbia, a Montana. Gall adar y gogledd fudo i rannau deheuol y dosbarthiad hwn; mae adar y de yn aml yn breswylwyr parhaol.
Ymddygiad ac Ecoleg[golygu | golygu cod]
Mae'r aderyn glas gorllewinol yn nythu mewn ceudodau neu mewn blychau nythu, gan gystadlu â gwenoliaid coed, adar y to, a drudwy Ewropeaidd ar gyfer lleoliadau nythu naturiol. Oherwydd lefel uchel y gystadleuaeth, mae adar y to yn aml yn ymosod ar adar gleision y gorllewin am eu nythod. Gwneir yr ymosodiadau mewn grwpiau neu ar eu pennau eu hunain. Gellir lleihau ymosodiadau gan ddrudwy os cedwir agoriad y blwch nythu i 1.5 mod. mewn diamedr (38 mm) er mwyn eu rhwystro rhag ei hawlio.
Daw blychau nythu i rym pan fydd y rhywogaeth yn gyfyngedig ac yn diflannu oherwydd yr ysglyfaethwyr canlynol: cathod, racwn, poswm, ac adar ysglyfaethus fel gwalch Cooper. Gall morgrug, gwenyn, pryfed lludw, a gwenyn meirch gropian i'r blychau nythu a niweidio'r newydd-anedig.
Mae adar gleision y gorllewin ymhlith yr adar sy'n nythu mewn ceudodau, neu dyllau mewn coed, neu flychau nythu. Mae eu pig yn rhy wan a bach i gloddio eu tyllau eu hunain, felly maen nhw'n dibynnu ar gnocell y coed i wneud eu safleoedd nythu ar eu cyfer.
Mae'r aderyn glas gorllewinol yn llam-neidio ar ei fwyd, fel mwydod ac aeron. Mae hefyd yn hedfan i ddal pryfed o'r awyr. Mae'r aderyn glas gorllewinol yn defnyddio dŵr o nentydd cyfagos, a defnyddir baddonau adar hefyd yn gyffredin. Mae'r adar hyn yn aros ar glwyd ac yn hedfan i lawr i ddal pryfed, neu weithiau eu dal weithiau yn yr awyr. Maent yn bwyta pryfed ac aeron yn bennaf.
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback. Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.
- ↑ Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.
Safonwyd yr enw Glas y Gorllewin gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.