Neidio i'r cynnwys

Edgar Purnell Hooley

Oddi ar Wicipedia
Edgar Purnell Hooley
Ganwyd5 Mehefin 1860 Edit this on Wikidata
Abertawe Edit this on Wikidata
Bu farw26 Ionawr 1942 Edit this on Wikidata
Rhydychen Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethdyfeisiwr Edit this on Wikidata

Dyfeisiwr o Gymru oedd Edgar Purnell Hooley (5 Mehefin 1860 – 26 Ionawr 1942). Ar ôl dyfeisio tarmac ym 1902, sefydlodd Tar Macadam Syndicate Ltd y flwyddyn ganlynol a chofrestrodd tarmac fel nod masnach. Yn dilyn cyfuno cwmnïau yn 2013 daeth y busnes yn Tarmac Limited, un o gwmnïau deunyddiau adeiladu mwyaf y Deyrnas Unedig.

Gyrfa

[golygu | golygu cod]

Ganed Hooley yn Abertawe a chafodd ei benodi'n beiriannydd sifil i gwmni James Craik ym Mryste.[1]

Ymunodd Hooley mewn partneriaeth busnes â Francis Lean, fel penseiri a syrfewyr yng Nghastell Nedd, a oedd ar y pryd yn sir Forgannwg, dan yr enw Lean a Hooley. Diddymwyd y bartneriaeth ar 27 Awst 1881.[2] Hefyd ym 1881, daeth yn syrfëwr gyda Bwrdd Priffyrdd Stow-on-the-Wold ac yn 1884 cymerodd swydd debyg gyda Bwrdd Priffyrdd Maidstone. Penodwyd ef yn syrfëwr sirol i Gyngor Sir Nottingham yn 1889.[1]

Yn rhinwedd ei swydd fel syrfëwr sirol, roedd Hooley yn mynd heibio i waith tar yn 1901 pan sylwodd fod casgen o dar wedi ei arllwys ar y ffordd a bod rhywun, mewn ymgais i leihau’r llanast, wedi gadael graean ar ei ben. Roedd y darn hwn o'r ffordd yn hynod ddi-lwch o’i chymharu â gweddill y ffordd, ac fe ysbrydolwyd Hooley i ddatblygu tarmac ym Mhrydain.[3] Gwnaeth Hooley gais am batent ar gyfer tarmac ym 1902 (GB 7796), a roddwyd ym 1903.[4][5][6]

Galwodd ei gwmni, a gofrestrodd yn 1903, yn Tar Macadam (Purnell Hooley's Patent) Syndicate Limited, ond yn anffodus cafodd drafferth i werthu ei gynnyrch gan nad oedd yn ŵr busnes profiadol. Ar 26 Gorffennaf 1904, cafodd Hooley batent o’r Unol Daleithiau ar gyfer cyfarpar ar gyfer paratoi tar macadam, gyda’r bwriad o wella’r dulliau presennol o baratoi tar macadam.[7]

Prynwyd cwmni Hooley gan yr Aelod Seneddol dros Wolverhampton, Syr Alfred Hickman, a oedd hefyd yn berchen ar waith dur a gynhyrchai lawer iawn o wastraff slag. Ail-lansiwyd cwmni Tarmac gan Hickman yn 1905.[1][3]

Ymgymerodd Hooley â pheth gwasanaeth milwrol hefyd, gan gyrraedd safle ail raglaw ym bataliwn 1af Swydd Nottingham (Robin Hood) ar 12 Mawrth 1892,[8] a oedd yn is-gapten ar y pryd ar 23 Mehefin 1894,[9] a chapten ar 23 Rhagfyr 1896.[10]

Ymddiswyddodd o'r comisiwn hwn ar 26 Mawrth 1902.[11] Ar 7 Hydref 1914, trosglwyddodd Hooley o'r Lluoedd Wrth Gefn Tiriogaethol i 8fed Bataliwn y Sherwood Foresters (Catrawd Swydd Nottingham a Swydd Derby) gyda rheng Chwarter feistr a Chapten Anrhydeddus.[12] Wedi hynny, trosglwyddodd yn ôl i'r Lluoedd Wrth Gefn Tiriogaethol.[13] Ar 29 Hydref 1920, cyrhaeddodd Hooley y terfyn oedran ar gyfer ymddeoliad, ac ymddeolodd, gan gadw rheng Chwarter feistr a Chapten.[14]

Bu farw Hooley yn ei gartref yn Rhydychen, Lloegr yn 1942.

Teulu

[golygu | golygu cod]

Yn 1884 priododd Hooley â Matilda Fanny Stallard a ganwyd dau fab a dwy ferch iddynt - bu un o'r plant i fyw dros ganmlwydd oed.

Cyhoeddiadau

[golygu | golygu cod]

Dyma restr o gyhoeddiadau hysbys gan Hooley.[15]

  • "Maintenance of main roads and county management", Association of Municipal and Sanitary Engineers and Surveyors, Proceedings 16: 174–201, 1890
  • "Main road maintenance", Engineering Record, 10 Awst 1890
  • Management of highways, 1895
  • .(1896), Steam rolling; with discussion. Association of Municipal and County Engineers and Surveyors, Proceedings. Vol. 22, pp. 284–308. Surveyor, 17 Gorffennaf 1896
  • .(1899), Notes on the Locomotives Act, 1898: with discussion. Association of Municipal and Sanitary Engineers and Surveyors, Proceedings. Vol. 25, pp. 84–103. Surveyor, 27 Ionawr 1899.
  • "Road requirements", Association of Municipal and Sanitary Engineers and Surveyors, Proceedings 33: 277–286, 1907 Summary in Surveyor 5 Gorffennaf 1907.
  • .(1908), Modern road management. International Roads Congress; Summarised in Municipal Journal, 16 Oct; Engineering Record, 7 Tachwedd 1908.
  • "Tar and its uses in modern road construction", Canadian Engineer, 24 Medi 1909
  • "Modern road repairs", Surveyor, 15 Ebrill 1910

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 Hooley, Edgar Purnell (1860–1942)’, by John Sheail Oxford Dictionary of National Biography, cyhoeddwyd gyntaf Medi 2004
  2. ↑ "No. 25015". The London Gazette. 16 Medi 1881. t. 4735.
  3. ↑ 3.0 3.1 Ralph Morton (2002), Construction UK: Introduction to the Industry, Oxford: Blackwell Science, p. 51, ISBN 978-0-632-05852-5, https://books.google.com/books?id=cW4CRawd1TgC&q=%22Edgar+Hooley%22&pg=PA51, adalwyd 22 Mehefin 2010. (Mae manylion y stori yn amrywio ychydig, ond mae'i hanfod yr un fath ac felly y ffeithiau plaen).
  4. ↑ Harrison, Ian (2004), The Book of Inventions, Washington, DC: National Geographic Society, p. 277, ISBN 978-0-7922-8296-9, https://books.google.com/books?id=n4NGAAAAYAAJ&q=%22Tarmac+1902+Edgar+Purnell+Hooley+(England)+Patent+no:+GB+7796/1902+%26+US%22, adalwyd 23 Mehefin 2010
  5. ↑ "The man who invented Tarmac". BBC. 24 Rhagfyr 2016.
  6. ↑ "Patent Application - GB 190207796". worldwide.espacenet.com. Cyrchwyd 2020-05-04.
  7. ↑ E.P. Hooley (26 July 1904), Apparatus for the Preparation of Tar Macadam, US Patent No. 765,975, http://www.prioryblockpaving.co.uk/pdf/tarmacadam-patent.pdf, adalwyd 22 Mehefin 2010
  8. ↑ "No. 26266". The London Gazette. 11 Mawrth 1892. t. 1439.
  9. ↑ "No. 26524". The London Gazette. 22 Mehefin 1894. t. 3577.
  10. ↑ "No. 26805". The London Gazette. 22 Rhagfyr 1896. t. 7548.
  11. ↑ "No. 27419". The London Gazette. 25 Mawrth 1902. t. 2083.
  12. ↑ "No. 29009". The London Gazette (Supplement). 17 Rhagfyr 1914. t. 10799.
  13. ↑ "No. 29469". The London Gazette (Supplement). 10 Chwefror 1916. t. 1584.
  14. ↑ "No. 32103". The London Gazette (Supplement). 28 Hydref 1920. t. 10400.
  15. ↑ Ballen, Dorothy (1914), Bibliography of Road-making and Roads in the United Kingdom, London: P.S. King & Son, pp. 17, 81, 170, 180, 181, 184, 208, 212, 221, (n38, 107, 191, 201, 202, 205, 229, 233, 242 in electronic page field), https://archive.org/stream/cu31924014555423#page/n6/mode/1up, adalwyd 22 Mehefin 2010. (Testun llawn yn yr Archif Rhyngrwyd. Mae rhoi "Hooley" yn blwch chwilio yn dangos dolenni i'r tudalennau).
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Edgar_Purnell_Hooley&oldid=13639981"