Neidio i'r cynnwys

Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched Mewn Gwyddoniaeth

Oddi ar Wicipedia
Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched Mewn Gwyddoniaeth
Grwp o ferched a bechgyn yn Rhuthun, Sir Ddinbych, yn arbrofi mewn labordy
Enghraifft o:diwrnod rhyngwladol Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu2016 Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched o fewn Gwyddoniaeth yn ddathliad blynyddol a fabwysiadwyd gan Gynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig i hyrwyddo mynediad a chyfranogiad llawn a chyfartal menywod o fewn Gwyddoniaeth, Technoleg, Peirianneg a Mathemateg (STEM).[1] Pasiodd Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig benderfyniad 70/212 ar 22 Rhagfyr 2015,[2] a gyhoeddodd 11 Chwefror fel diwrnod i cofio a dathlu'r digwyddiad hwn.[3] Dewisir thema bob blwyddyn i amlygu ffocws penodol a maes trafod er mwyn canolbwyntio ar un agwedd o gydraddoldeb rhywiol mewn gwyddoniaeth.

Mae Llywodraeth Cymru, a nifer o lywodraethau'r byd, yn annog mwy o ferched i fentro i feysydd gwyddoniaeth a pheirianneg. Roedd Ann Rees (llysenw: Ceridwen) (9 Gorffennaf 1874 – 19 Hydref 1905) yn fardd ac yn llenor Cymraeg ac yn un o'r menywod cyntaf o Gymru i gymhwyso yn feddyg. Ond y cyntaf drwy wledydd Prydain (a'r ail drwy Ewrop) oedd y Gymraes Frances Elizabeth Morgan a raddiodd mewn meddygaeth yn 1870.[4] Athro Peirianneg Fecanyddol ac Is-Ganghellor a Phrif Weithredwr Prifysgol Cranfield yw Karen Holford (ganwyd 1962).

Mae Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched mewn Gwyddoniaeth yn cael ei weithredu'n flynyddol gan UNESCO mewn cydweithrediad â'r grŵp Merched y Cenhedloedd Unedig.[5] Mae’r ddau sefydliad yn cydweithio gyda llywodraethau cenedlaethol, sefydliadau rhynglywodraethol, partneriaid, cymdeithasau sifil, prifysgolion a chyrff eraill er mwyn cyflawni’r nod o hyrwyddo rôl menywod a merched mewn meysydd gwyddonol a dathlu’r rhai sydd eisoes yn llwyddiannus o fewn y maes.[6]

Ann Rees (Ceridwen): un o'r merched cyntaf o Gymru i gymhwyso yn feddyg.

Cyd-destun

[golygu | golygu cod]
Myfyrwyr Coleg Talaith Florida i Fenywod yn arbrofi yn y labordy cemegol yn Tallahassee, Florida (ca. 1940)

O gymharu â'u cyfoedion gwrywaidd, mae merched (yn Gymraeg, mae'r gair 'merched' yn cynnwys menywod o bob oed e.e. Merched y Wawr) yn cael eu tangynrychioli mewn meysydd gwyddoniaeth a thechnoleg. Rhwng y 1960au a'r 1980au, cynyddodd nifer y menywod a enillodd raddau mewn gwyddoniaeth a pheirianneg yn raddol ym mhrifysgolion y byd, ond daeth y cynnydd bach hwn i ben yn y 1980au, am ryw reswm.[7][8] Hyd yn oed erbyn 2013 roedd menywod yn yn parhau i gael eu tangynrychioli yn flynyddol o fewn meysydd STEM, ac yn y cyfnod blaenorol o 25 mlynedd, heb fawr o newid o ran cyfranogiad menywod.[9] Ymhellach, mae rhwystrau cymdeithasol gan gynnwys disgwyliadau menywod yn y cartref, priodasau cynnar ac arferion gwahaniaethol yn y farchnad lafur wedi atal menywod - yn enwedig mewn rhanbarthau sy'n datblygu, ledled y byd e.e. Affrica, De Asia a'r Caribî.[10][11]

Heddiw, yng ngwledydd Prydain, mae'r rhwystrau hyn i gyfranogiad llawn yn dal i fod, ac yn rhwystrau cymdeithasol. Mewn ymchwil yn 2013 gwelwyd fod rhagfarnau rhywedd yn bodoli, gyda merched yn llai tebygol o gael eu hannog i astudio ffiseg gan eu hathrawon, eu teulu, a’u ffrindiau.[12]

Ledled y byd ceir gwahaniaethau rhanbarthol hefyd yn y rhwystrau penodol i gyfranogiad merched yn y gwyddorau. Yn yr Unol Daleithiau, canfuwyd bod llai o ferched yn cofrestru ar gyrsiau STEM, a'r atyniad i addysg wyddonol llai yn arwain at lai o gyfranogiad gan fenywod.[13] Roedd hyn yn wahanol i'r byd Arabaidd, lle mae cofrestriad mewn addysg wyddonol yn arbennig o uchel. Yno mae 60-80% o'r myfyrwyr yn ferched.[13]

Mabwysiadu gan y Cenhedloedd Unedig

[golygu | golygu cod]
Logo'r Cenhedloedd Unedig

Ar 22 Rhagfyr 2015, cyfarfu Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig i fabwysiadu penderfyniad 70/212 o'r enw "Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched o fewn Gwyddoniaeth".[14] Cyhoeddwyd y penderfyniad hwn yn ffurfiol ar 11 Chwefror fel dathliad (neu 'arsylwad') blynyddol Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched mewn Gwyddoniaeth.[15] Gwahoddodd Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig holl aelod-wladwriaethau, sefydliadau a chyrff y Cenhedloedd Unedig ochr yn ochr ag unigolion a'r sector preifat i gymryd rhan mewn gweithgareddau codi ymwybyddiaeth a gweithgareddau addysgol i hyrwyddo mynediad llawn a chyfartal i fenywod mewn gwyddoniaeth.[16] Wrth fabwysiadu’r penderfyniad hwn, tynnodd y Cenhedloedd Unedig ar nifer o’u penderfyniadau blaenorol er mwyn nodi’r angen i arsylwi Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched mewn Gwyddoniaeth.[17][18] Y ddau sefydliad allweddol yn y Cenhedloedd Unedig sy'n gyfrifol am Ddiwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched mewn Gwyddoniaeth yw UNESCO a Merched y Cenhedloedd Unedig.[19]

Dathliadau blynyddol a themâu swyddogol

[golygu | golygu cod]

Yn flynyddol ar 11 Chwefror , mae'r Cenhedloedd Unedig yn cynnal Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched mewn Cynulliad Gwyddoniaeth. Mae'r cynulliad yn dod â chynrychiolwyr yr aelod-wladwriaethau ynghyd â chynrychiolwyr sefydliadau rhyngwladol, y sector preifat a gwyddonwyr blaenllaw i drafod mesurau a mentrau i hyrwyddo cyfranogiad cynyddol menywod mewn STEM.[20] Cyd-noddir y Cynulliad gan y Cenhadaethau Parhaol i'r Cenhedloedd Unedig o Andorra, Antigwa a Barbiwda, Armenia, Awstralia, Bhwtan, Tsile, Ecwador, y Ffindir, Gwlad Groeg, Latfia, Mecsico, Nigeria, Gweriniaeth Corea, San Marino, ac Wsbecistan. Bob blwyddyn mae'r gwasanaeth yn canolbwyntio ar thema allweddol fel pwnc trafod canolog.

Themâu blynyddol Diwrnod Rhyngwladol Menywod a Merched mewn Gwyddoniaeth [21]
Argraffiad Blwyddyn Thema
1af 2016 Trawsnewid y Byd: Cydraddoldeb mewn Gwyddoniaeth
2il 2017 Rhyw, Gwyddoniaeth a Datblygu Cynaliadwy: Effaith y Cyfryngau - O Weledigaeth i Weithredu
3ydd 2018 Cydraddoldeb a Pharedd mewn Gwyddoniaeth ar gyfer Heddwch a Datblygiad
4ydd 2019 Buddsoddiad Menywod a Merched mewn Gwyddoniaeth ar gyfer mewn Byd Gwyrdd Cynhwysol
5ed 2020 Cydraddoldeb mewn Gwyddoniaeth, Technoleg ac Arloesedd: Tueddiadau a Heriau Byd-eang
6ed 2021 Ar Draws y Ffiniau: Cydraddoldeb mewn Gwyddoniaeth i Gymdeithas
7fed 2022 Ecwiti, Amrywiaeth, a Chynhwysiant: Mae Dŵr yn Ein Huno
8fed 2023 Arloesi. Dangos. Dyrchafu. Ymlaen llaw. Cynnal. SYNIADAU: Dod â Phawb Ymlaen ar gyfer Datblygiad Cynaliadwy a Theg.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Jordan, R (2016). "Why we need an International Day?". Journal of Medical and Surgical Research 11 (3): 197–198. https://www.journal-jmsr.net/uploads/113/4746_pdf.pdf.
  2. ↑ "A/RES/70/212 - E - A/RES/70/212". undocs.org. Cyrchwyd 2022-05-13.
  3. ↑ "UNEP Chief Scientist on why we need more women and girls in science". UNEP (yn Saesneg). 2022-02-10. Cyrchwyd 2022-05-13.
  4. ↑ "Dr Frances Hoggan". Learned Society of Wales. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-10-25. Cyrchwyd 20 December 2016.
  5. ↑ "International Day of Women and Girls in Science 2022: History, theme and significance of this day". Firstpost (yn Saesneg). 2022-02-11. Cyrchwyd 2022-05-25.
  6. ↑ "In focus: International Day of Women and Girls in Science". UN Women – Headquarters (yn Saesneg). 9 February 2022. Cyrchwyd 2022-05-25.
  7. ↑ Brush, Stephen G. (1991). "Women in Science and Engineering". American Scientist 79 (5): 404–419. Bibcode 1991AmSci..79..404B. ISSN 0003-0996. JSTOR 29774475. https://www.jstor.org/stable/29774475.
  8. ↑ Fiegener, M (2013). "Science and Engineering Degrees: 1966–2010" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2022-09-21. Cyrchwyd 2022-05-20.
  9. ↑ Smith, Emma (December 2011). "Women into science and engineering? Gendered participation in higher education STEM subjects" (yn en). British Educational Research Journal 37 (6): 993–1014. doi:10.1080/01411926.2010.515019. ISSN 0141-1926. http://doi.wiley.com/10.1080/01411926.2010.515019.
  10. ↑ The World Bank annual report 1991. Banque internationale pour la reconstruction et le développement. Washington: The World Bank. 1992. ISBN 0-8213-1830-6. OCLC 708405023.CS1 maint: others (link)
  11. ↑ Evans, Karen (1995) (yn en). Barriers to Participation of Women in Technological Education and the Role of Distance Education. http://oasis.col.org/handle/11599/465.
  12. ↑ Mujtaba, Tamjid; Reiss, Michael J. (2013-11-01). "What Sort of Girl Wants to Study Physics After the Age of 16? Findings from a Large-scale UK Survey". International Journal of Science Education 35 (17): 2979–2998. Bibcode 2013IJSEd..35.2979M. doi:10.1080/09500693.2012.681076. ISSN 0950-0693. https://doi.org/10.1080/09500693.2012.681076.
  13. ↑ 13.0 13.1 Whitacre, PT; Najib, D (2020-09-08). "Challenges and Barriers Facing Women to Enter and Thrive". The Inclusion of Women in STEM in Kuwait and the United States: Proceedings of a Workshop (yn Saesneg). National Academies Press (US).
  14. ↑ "A/RES/70/212 - E - A/RES/70/212". undocs.org. Cyrchwyd 2022-05-13.
  15. ↑ "UNEP Chief Scientist on why we need more women and girls in science". UNEP (yn Saesneg). 2022-02-10. Cyrchwyd 2022-05-13.
  16. ↑ Jordan, R (2016). "Why we need an International Day?". Journal of Medical and Surgical Research 11 (3): 197–198. https://www.journal-jmsr.net/uploads/113/4746_pdf.pdf.
  17. ↑ United Nations (2015). "Resolution 70/1: Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development" (PDF). Cyrchwyd 2022-05-13.
  18. ↑ United Nations (2013). "Resolution 68/220: Science, technology and innovation for development" (PDF). Cyrchwyd 2022-05-13.
  19. ↑ "International Day of Women and Girls in Science 2022: History, theme and significance of this day". Firstpost (yn Saesneg). 2022-02-11. Cyrchwyd 2022-05-25.
  20. ↑ Nations, United. "International Day of Women and Girls in Science │ International Day of Women and Girls in Science Assembly". United Nations (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-05-13.
  21. ↑ Nations, United. "International Day of Women and Girls in Science │ International Day of Women and Girls in Science Assembly". United Nations (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-05-13.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Diwrnod_Rhyngwladol_Menywod_a_Merched_Mewn_Gwyddoniaeth&oldid=13445853"