Degannwy

Rhan o dref Degannwy, gyda 'Chored Maelgwn' (bellach Deganwy Quay) a'i farina a thros yr afon: tref Conwy.

Tref fechan ym mwrdeistref sirol Conwy yw Degannwy (sillafiad amgen: Deganwy; llurguniad: Deganway). Gorwedd i'r de o Landudno, ac i'r dwyrain o dref Conwy, sydd gyferbyn iddi ar ochr arall Afon Conwy. Mae yno orsaf ar y rheilffordd sy'n rhedeg rhwng Llandudno a Chyffordd Llandudno, tua milltir i'r de. O ran llywodraeth leol, mae'n rhan o gymuned Conwy.

Yr enw

Ceir mwy nag un cais i esbonio'r enw. Un posibilrwydd yw ei fod yn deillio o enw'r Deceangli, un o lwythau Celtaidd Cymru. Mae Ifor Williams yn dadlau fod yr -wy terfynnol yn cynrychioli gwy sy'n golygu 'ystum, tro,' ac sy'n elfen gyffredin mewn enwau lleoedd (e.e. afon Elwy). Degannwy yw'r ffurf safonol a chynharaf, ond gwelir Deganwy yn aml hefyd. Clywir y ffurf Deganwa ar lafar weithiau, ac efallai taw hynny sy'n gyfrifol am y ffurf Seisnigaidd gyffredin Deganway.

Yr hen enw ar "Deganwy Quay", yr hen harbwr ble saif gwesty newydd o'r un enw ydy Cored Maelgwn; pysgodfa neb llai na’r brenin Maelgwn Gwynedd yn y 6ed ganrif.

Castell Degannwy gyda rhan o'r dref ac afon Conwy

Hanes

Mae'n fwyaf nodedig am Gastell Degannwy, a oedd yn y chweched ganrif yn gadarnle Maelgwn Gwynedd, brenin Gwynedd. Ymddengys mai Deganwy oedd safle prif lys Gwynedd yr adeg yma, ond yn ddiweddarach symudodd i Aberffraw ar Ynys Môn. Dyma un o brif ganolfannau Cantref Rhos. Adeiladwyd nifer o gaerau ar y bryn lle saif y castell dros y canrifoedd, gan gynnwys castell Normanaidd yn 1082, oedd yn perthyn i Robert o Ruddlan. Yn ddiweddarach adeiladwyd castell yno gan Llywelyn Fawr. Chwalwyd y castell yma, a defnyddiwyd llawer o'r meini i adeiladu Castell Conwy.

Gweler hefyd

• Castell Degannwy
• Creuddyn (Rhos)

Trefi a phentrefi Conwy

Abergele  · Bae Cinmel  · Bae Colwyn  · Bae Penrhyn  · Betws-y-Coed  · Betws yn Rhos  · Bryn-y-maen  · Bylchau  · Caerhun  · Capel Curig  · Capel Garmon  · Cefn Berain  · Cefn-brith  · Cerrigydrudion  · Conwy  · Craig-y-don  · Cwm Penmachno  · Cyffordd Llandudno  · Dawn  · Deganwy  · Dolgarrog  · Dolwen  · Dolwyddelan  · Dwygyfylchi  · Eglwysbach  · Esgyryn  · Gellioedd  · Glanwydden  · Glasfryn  · Groes  · Gwytherin  · Gyffin  · Hen Golwyn  · Henryd  · Llanbedr-y-cennin  · Llandrillo-yn-Rhos  · Llandudno  · Llanddoged  · Llanddulas  · Llanefydd  · Llaneilian-yn-Rhos  · Llanfairfechan  · Llanfair Talhaearn  · Llanfihangel Glyn Myfyr  · Llangernyw  · Llangwm  · Llanrwst  · Llanrhos  · Llanrhychwyn  · Llan Sain Siôr  · Llansanffraid Glan Conwy  · Llansannan  · Llysfaen  · Maenan  · Y Maerdy  · Melin-y-coed  · Mochdre  · Nebo  · Pandy Tudur  · Penmachno  · Penmaenmawr  · Pensarn  · Pentrefelin  · Pentrefoelas  · Pentre-llyn-cymmer  · Pentre Tafarn-y-fedw  · Pydew  · Rowen  · Rhydlydan  · Rhyd y Foel  · Tal-y-bont  · Tal-y-cafn  · Trefriw  · Tyn-y-groes  · Tywyn  · Ysbyty Ifan