Matanzas

Oddi ar Wicipedia
Matanzas
San Carlos y San Severino de Matanzas
Dinas a bae Matanzas
Dinas a bae Matanzas
Llysenw: La Atenas de Cuba
Fenis Cuba
Y Dinas Pontydd
SirCuba
Setlwyd1572
Syflaenwyd1693[1]
Sefydlwyd1695
Arwynebedd
 • Cyfanswm317 km2 (122 mi sg)
Uchder20 m (70 tr)
Poblogaeth (2012)
 • Cyfanswm145,246
DemonymMatancero/a

Matanzas yw prifddinas y dalaith Matanzas yng Nghiwba. Mae'r ddinas yn adnabyddus am ei feirdd, ei ddiwylliant, a'i lên gwerin Affro-Ciwbaidd, mae wedi'i leoli ar lan ogleddol ynys Ciwba, ar Fae Matanzas (Sbaeneg: Bahia de Matanzas), 90km (56mi) i'r dwyrain o'r brifddinas La Habana a 32km (20mi) i'r gorllewin o'r dref wyliau Varadero.

Gelwir Matanzas yn Ddinas Pontydd, am y ddwy ar bymtheg o bontydd sy'n croesi'r tair afon sy'n croesi'r ddinas (Rio Yumuri, San Juan, a Canimar). Am y rheswm hwn cyfeiriwyd ato fel "Fenis Cuba." Fe'i galwyd hefyd yn "La Atenas de Cuba" ("Athen Cuba") oherwydd ei feirdd.

Mae Matanzas yn adnabyddus fel man geni'r traddodiadau cerddoriaeth a dawns danzón a rymba.

Hanes[golygu | golygu cod]

Sgwâr Libertad yn ninas Matanzas

Sefydlwyd Matanzas ym 1693 fel San Carlos y San Severino de Matanzas.[1] Roedd hyn yn dilyn archddyfarniad brenhinol ("real cédula") a gyhoeddwyd ar 25 Medi 25 1690, a oedd yn dyfarnu bod bae a phorthladd Matanzas yn cael eu setlo gan 30 teulu o'r Ynysoedd Dedwydd.[2]

Roedd Matanzas yn un o'r rhanbarthau a welodd ddatblygiad dwys o blanhigfeydd siwgr yn ystod oes y drefedigaeth. O ganlyniad, mewnforiwyd llawer o gaethweision o Affrica i gefnogi'r diwydiant siwgr, yn enwedig yn ystod hanner cyntaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Er enghraifft, ym 1792 roedd 1900 o gaethweision ym Matanzas, tua 30% o'i phoblogaeth. Yn 1817, roedd poblogaeth gaethweision Matanzas wedi tyfu i 10,773, sef bron i 50% o'r boblogaeth gyfan. Erbyn 1841, roedd 53,331 o gaethweision yn 62.7% o boblogaeth Matanzas.[3] Mae ffigurau cyfrifiad 1859 yn rhoi poblogaeth caethweision Matanzas ar 104,519. Roedd Matanzas yn safle sawl terfysg caethweision, gan gynnwys cynllwyn enwog yr Escalera (a ddarganfuwyd ddiwedd 1843). Oherwydd y nifer uchel o gaethweision ac, yn bwysig, Affro-Giwbaiaid rhydd ym Matanzas, mae cadw traddodiadau Affricanaidd yn arbennig o gryf yno. Ym 1898 Matanzas oedd lleoliad y weithred gyntaf yn y Rhyfel Sbaen-America. Cafodd y ddinas ei bomio gan longau Llynges America ar 25 Ebrill 1898, ychydig ar ôl dechrau'r rhyfel.

Tarddiad enw[golygu | golygu cod]

Ystyr yr enw Matanzas yw "lladdfa" ac mae'n cyfeirio at laddfa yn y porthladd o'r un enw, lle ceisiodd 30 o filwyr Sbaen groesi un o'r afonydd i ymosod ar wersyll cynfrodorol ar y lan bellaf. Nid oedd gan y milwyr Sbaenaidd unrhyw gychod, felly fe wnaethant gael cymorth pysgotwyr brodorol. Fodd bynnag, unwaith iddynt gyrraedd canol yr afon, fflipiodd y pysgotwyr y cychod, ac oherwydd arfwisg fetel trwm y milwyr Sbaenaidd, boddodd y mwyafrif ohonynt.[4] Dim ond dwy ddynes a oroesodd, oherwydd cawsant eu cymryd gan y Cacique (arweinydd y brodorion). Dywedir i un ohonynt ddianc rhag "pŵer y Cacique" yn ddiweddarach a phriodi Pedro Sánchez Farfán yn ninas Trinidad.

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod]

Theatr Sauto

Mae'r ddinas wedi'i lleoli ar lan ogleddol ynys Ciwba, ar bob un o dair ochr Bae Matanzas. Mae'r bae yn torri'n ddwfn yn yr ynys, ac mae tair afon yn llifo yn y bae y tu mewn i derfynau'r ddinas (Rio Yumuri, San Juan, a Canimar). I'r de-ddwyrain, mae'r dirwedd yn codi i fryn o'r enw Pan de Matanzas, wedi'i rannu o arfordir yr Iwerydd gan Gwm Yumuri a chrib arfordirol.

Mae dinas Matanzas wedi'i rhannu'n dair cymdogaeth: Versalles, Matanzas, a Pueblo Nuevo. Rhennir y fwrdeistref i mewn i'r barrios o Bachicha, Bailén, Barracones, Bellamar, Camarioca, Cárcel, Ceiba Mocha, Colón, Corral Nuevo, Guanábana, Ojo de Agua, Refugio, San Luis, San Severino, Simpson y Monserrate, Versalles a Yumurí.[1]

Atyniadau[golygu | golygu cod]

Y tu mewn i Eglwys Gadeiriol San Carlos yn Matanzas ym 1926.
  • Amgueddfa Fferyllol - sefydlwyd ym 1882
  • Museo Historico Provincial de Matanzas - Amgueddfa Hanes y Dalaith
  • Theatr Sauto - Teatro Sauto - Wedi'i hagor ym 1863, mae'r theatr yn cynnal dramâu, opera, bale, a chyngherddau symffonig. Mae'n Heneb Genedlaethol o Giwba.[5]
  • Catedral San Carlos De Borromeo
  • Mae ogofâu Bellamar yn agos, ac maent hefyd yn Heneb Genedlaethol o Giwba.
  • Hwylio ar Afon Canimar
  • Pontydd Matanzas
  • Casino Español - Nawr yn cael ei adfer (Mai 2008).
  • Ysgol Uwchradd Matanzas (Palm Coast)
  • Necropolis de San Carlos Borromeo
  • Quinta de Bellamar, tŷ treftadaeth ac eglwys

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. 1.0 1.1 1.2 Guije.com. "Matanzas" (yn Sbaeneg). Cyrchwyd 2007-10-07.
  2. "Matanzas". www.cubagenweb.org.
  3. Bergad, Laird W. Cuban Rural Society in the Nineteenth Century: The Social and Economic History of Monoculture in Matanzas. Princeton University Press, 1990.
  4. Matanzas legend (pdf)
  5. National Council for Cultural Heritage. "National Monuments in Cuba" (yn Sbaeneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-12-11. Cyrchwyd 2007-10-09.