Kirsty MacColl
| Kirsty MacColl | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | Kirsty Anna Louisa MacColl  10 Hydref 1959 Croydon |
| Bu farw | 18 Rhagfyr 2000 Cozumel Island |
| Label recordio | Stiff Records |
| Dinasyddiaeth | y Deyrnas Unedig |
| Galwedigaeth | canwr-gyfansoddwr, canwr, artist recordio |
| Adnabyddus am | Fairytale of New York, A New England |
| Arddull | cerddoriaeth boblogaidd, y don newydd |
| Prif ddylanwad | Sandie Shaw |
| Tad | Ewan MacColl |
| Priod | Steve Lillywhite |
| Gwefan | https://www.kirstymaccoll.com/ |
Canwr a chantores-chyfansoddwr Prydeinig oedd Kirsty Anna MacColl (10 Hydref 1959 – 18 Rhagfyr 2000). Fe recordiodd hi sawl cân pop yn yr 1980au a'r 1990au, gan gynnwys "There’s a Guy Works Down the Chip Shop Swears He’s Elvis" a fersiynau o "A New England" gan Billy Bragg a "Days" gan The Kinks. Cafodd fersiwn o'i chân "They Don't Know" llwyddiant mawr i Tracey Ullman. Canodd MacColl hefyd ar recordiadau a gynhyrchwyd gan ei gŵr ar y pryd Steve Lillywhite, y fwyaf enwog yw "Fairytale of New York" gan The Pogues.
Gyrfa gynnar[golygu | golygu cod]
Roedd Kirsty MacColl yn ferch i'r gantores werin Ewan MacColl (1915–1989) a'r ddawnswraig Jean Newlove (1923–2017). Ganwyd ei thad yn Lloegr o rieni Albanaidd. Magwyd hi a'i brawd, Hamish MacColl, gyda'u mam yn Croydon, lle mynychodd Kirsty Ysgol Gynradd Park Hill, Ysgol Uwchradd Monks Hill ac Ysgol Uwchradd John Newnham, gan ymddangos mewn dramâu ysgol. Ar adeg ei genedigaeth, roedd ei thad wedi bod mewn perthynas gyda’r gantores werin, aml-offerynnwr a chyfansoddwr caneuon Peggy Seeger ers 1956 (perthynas a fyddai’n parhau hyd at ei farwolaeth ym 1989), ac roedd eisoes ganddo fab gyda hi.
Cafodd sylw yn gyntaf pan ryddhaodd Chiswick Records EP gan y band pync roc lleol y Drug Addix gyda llais MacColl yn y cefndir (The Drug Addix Make A Record) o dan y ffugenw Mandy Doubt (1978). Nid oedd y band wedi creu argraff ar Stiff Records, ond roeddent yn ei hoffi hi ac wedi hynny fe wnaethant ei llofnodi yn unigol.[1]
1979-1986[golygu | golygu cod]
Rhyddhawyd ei sengl gyntaf "They Don't Know" ym 1979, a chyrhaeddodd rhif dau ar siart airplay Music Week.[2][3] Fodd bynnag, roedd streic wedi atal copïau o'r sengl rhag mynd i siopau record, ac o ganlyniad methodd y sengl ag ymddangos ar Siart Senglau'r DU.
Recordiodd MacColl ei sengl nesaf, "You Caught Me Out", ond roedd yn teimlo nad oedd ganddi gefnogaeth lawn Stiff, a gadawodd y label ychydig cyn i'r gân gael ei rhyddhau. Tynnwyd y sengl, a dim ond ychydig o gopïau promo sydd yn bodoli.
Symudodd MacColl i Polydor Records ym 1981. Cafodd hi rif 14 yn y DU gyda "There’s a Guy Works Down the Chip Shop Swears He’s Elvis",[4] o'i halbwm cyntaf clodwiw "Desperate Character". Yn 1983, diswyddodd Polydor hi wrth iddi gwblhau recordio'r caneuon ar gyfer ei ail albwm a gynlluniwyd (i'w alw'n Real) a oedd yn defnyddio mwy o syntheseisyddion ac yn cynnwys traciau 'new wave'. Dychwelodd i Stiff, lle bu senglau pop fel "Terry" ac "He’s On the Beach" yn aflwyddiannus ond llwyddodd ei fersiwn o "A New England" gan Billy Bragg ac ym 1985 cyrhaeddodd rif 7 yn siartiau'r DU. Roedd hyn yn cynnwys dau bennill ychwanegol a ysgrifennwyd yn arbennig ar ei chyfer gan Bragg. Hefyd tua'r adeg hon, ysgrifennodd a pherfformiodd MacColl y gân "London Girls" ar gyfer y sitcom Channel 4, Dream Stuffing (1984).
Yn yr Unol Daleithiau, mae'n debyg bod MacColl yn fwyaf adnabyddus fel ysgrifennwr "They Don't Know", oherwydd fe wnaeth Tracey Ullman ei droi'n llwyddiant ar Deg Uchaf Billboard. Cyrhaeddodd fersiwn Ullman rif 8 ar y Billboard Hot 100 ym mis Ebrill 1984[5] (a gwnaeth hyd yn oed yn well yn y DU, gan gyrraedd rhif 2 ym mis Medi 1983).[6] Canodd MacColl ar y trac hefyd, gan ddarparu'r "Baay-byy" oherwydd ei fod rhy uchel i Ullman. Fe'i chwaraewyd dros gredydau cau sioe HBO Ullman, Tracey Takes On ... ym 1996. Recordiodd Ullman dair mwy o ganeuon MacColl, "You Broke My Heart In 17 Places", "You Caught Me Out", a "Terry".
Ailymddangosiad siart[golygu | golygu cod]
Pan aeth Stiff yn fethdalwr ym 1986, methodd MacColl recordio unrhywbeth fel canwr unigol, gan na phrynodd unrhyw gwmni recordiau ei chontract. Fodd bynnag, roedd hi'n cael gwaith sesiwn rheolaidd fel lleisydd cefnogol, ac roedd hi'n canu yn aml ar recordiau a gynhyrchwyd gan ei gŵr, Steve Lillywhite, gan gynnwys traciau ar gyfer Robert Plant, The Smiths, Alison Moyet, Shriekback, Simple Minds, Talking Heads, Big Country, Anni-Frid Lyngstad (o ABBA) a The Wonder Stuff ymhlith eraill. Ymddangosodd yn y fideos ar gyfer The Wonder Stuff a Talking Heads. Hefyd, gosododd MacColl y dilyniant trac ar gyfer albwm arloesol U2, The Joshua Tree.
Ailymddangosodd MacColl yn siartiau Prydain ym mis Rhagfyr 1987, gan gyrraedd rhif 2 gyda The Pogues ar "Fairytale of New York", yn canu deuawd gyda Shane MacGowan. Oherwydd hwn aeth gyda The Pogues ar eu taith ym Mhrydain ac Ewrop ym 1988, profiad a ddywedodd a helpodd hi i oresgyn ei ofn llwyfan dros dro.[7] Ym mis Mawrth 1989, canodd MacColl leisiau cefnogol ar EP "Haleliwia" y Happy Mondays.
Ar ôl datrys mater y contract, dychwelodd MacColl i recordio fel artist unigol a derbyniodd glod beirniadol ar ôl rhyddhau'r LP Kite ym 1989. Cafodd yr albwm ei ganmol yn eang gan feirniaid, ac roedd yn cynnwys cydweithrediadau â David Gilmour a Johnny Marr. Roedd geiriau MacColl yn annerch bywyd ym Mhrydain Margaret Thatcher yn "Free World"; yn gwawdio anwedd enwogrwydd yn "Fifteen Minutes"; ac yn sôn am fympwyon cariad yn "Don't Come the Cowboy with Me Sonny Jim!" Er bod Kite yn cynnwys nifer o gyfansoddiadau gwreiddiol, llwyddiant siart mwyaf MacColl o'r albwm oedd fersiwn o gân The Kinks "Days", a chyrhaeddodd 20 uchaf y DU ym mis Gorffennaf 1989. Trac bonws ar fersiwn CD Kite oedd fersiwn o gân The Smiths "You Just Haven't Earned It Yet, Baby".
Yn ystod yr amser hwn, ymddangosodd MacColl ar y comedi teledu Prydeinig French a Saunders, gan ymddangos fel hi ei hun, yn canu nifer o'i chaneuon. Parhaodd i ysgrifennu a recordio, gan ryddhau'r albwm "Electric Landlady" ym 1991. Bathwyd teitl yr albwm gan Johnny Marr fel jôc o deitl albwm Jimi Hendrix "Electric Ladyland". Roedd yn cynnwys ei lwyddiant siart fwyaf yng Ngogledd America, "Walking Down Madison", a ysgrifennwyd ar y cyd â Marr. Er gwaethaf llwyddiant siart y gân yn yr UD, pan werthwyd Virgin i EMI ym 1992, cafodd MacColl ei diswyddo gan y label.
Gwaith diweddarach[golygu | golygu cod]
Rhyddhaodd MacColl "Titanic Days", a soniodd am fethiant ei phriodas â Lillywhite,[8] ym 1993. Ond cytunodd ZTT Records i ond i ryddhau'r albwm hwn, a gwrthododd i roi MacColl gontract. Ym 1995, rhyddhaodd ddwy sengl newydd gyda Virgin, "Caroline" a fersiwn o gân Lou Reed "Perfect Day" (deuawd gydag Evan Dando), ynghyd â'r crynhoad "gorau o" Galore.
Galore oedd unig albwm MacColl i gyrraedd y 10 uchaf yn Siart Albymau’r DU, ond ni wnaeth yr un o’r senglau newydd gyrraedd y 40 Uchaf. Ni recordiodd MacColl eto am sawl blwyddyn. Yn 1998, rhyddhawyd ei albwm "What Do Pretty Girls Do?", yn cynnwys sesiynau byw BBC Radio 1 (yn cynnwys Billy Bragg ar ddwy gân) a ddarlledwyd rhwng 1989 a 1995.
Ar ôl sawl taith i Giwba a Brasil, recordiodd MacColl "Tropical Brainstorm" a ysbrydolir gan cerddoriaeth-byd (yn enwedig cerddoriaeth Ciwba a ffurfiau eraill America Ladin), yn 2000 i ganmoliaeth feirniadol. Roedd yn cynnwys y gân "In These Shoes?", a chwaraewyd yn helaeth ar radio'r UD, recordiodd Bette Midler fersiwn o'r gân, ac ymddangosodd ar raglen teledu HBO Sex and the City. Ar ôl marwolaeth MacColl fe’i defnyddiwyd gan Catherine Tate fel thema'i sioe deledu ar y BBC,[9] ac fe ymddangosodd yn y ffilm Kinky Boots.
Fodd bynnag, cyn ei marwolaeth, er gwaethaf llwyddiant cymharol yr albwm "Tropical Brainstorm", cafodd MacColl ei diswyddo gan V2 Records.
Marwolaeth[golygu | golygu cod]
Yn 2000, yn dilyn ei ymddangosiad ar raglen radio ar gyfer y BBC yng Nghiwba,[10] cymerodd MacColl wyliau yn Cozumel, Mecsico, gyda'i meibion a'i phartner, y cerddor James Knight. Ar 18 Rhagfyr 2000, aeth hi a'i meibion i ddeifio yn riff Chankanaab, rhan o Barc Morol Cenedlaethol Cozumel, mewn ardal blymio lle waharddwyd cychod dŵr. Gyda'r grŵp roedd meistr-blymiwr cyn-filwr lleol, Iván Díaz. Wrth i'r grŵp dod i arwyneb y dŵr ar ôl blymiad, mynychodd cwch pŵer a oedd yn symud ar gyflymder uchel i mewn i'r ardal waharddedig. Gwelodd MacColl y cwch yn dod cyn i'w meibion: roedd Jamie (15 ar y pryd) o fewn llwybr y cwch. Llwyddodd MacColl i'w wthio allan o'r ffordd (cafodd e fân anafiadau i'w ben a'i asen), ond cafodd MacColl ei tharo gan y cwch a redodd drosti. Cafodd MacColl anafiadau difrifol i'w frest a bu farw ar unwaith.[11] Cafodd corff MacColl ei ddychwelyd i'r Deyrnas Unedig, a chafodd ei amlosgi ar ôl angladd dyneiddiol yn Amlosgfa Mortlake yn Kew.
Roedd y cwch pŵer a fu’n rhan o’r ddamwain yn eiddo i Guillermo González Nova, miliwnydd a llywydd cadwyn o archfarchnadoedd Comercial Mexicana. Roedd ar y cwch ar y pryd gydag aelodau o’i deulu. Dywedodd un o’i weithwyr, José Cen Yam, mai ef oedd yn rheoli’r cwch ar adeg y digwyddiad.[12][13] Dywedodd llygad-dystion nad oedd Cen Yam yn rheoli'r a bod y cwch ar y pryd, ac yr oedd yn teithio’n gynt o lawer na chyflymder un cwlwm, fel y dywedodd González Nova.
Cafwyd Cen Yam yn euog o ddynladdiad beius, a ddedfrydwyd ef i 2 flynedd a 10 mis yn y carchar. Caniatawyd iddo o dan gyfraith Mecsico dalu dirwy iawndal o 1,034 peso (tua €63, £61, neu $90) yn lle mynd i'r carchar. Gorchmynnwyd iddo hefyd dalu oddeutu $2,150 i deulu MacColl, swm yn seiliedig ar ei gyflog. Dywedodd pobl a ddywedodd eu bod wedi siarad â Cen Yam ar ôl y ddamwain, y gwnaeth dderbyn arian am gymryd y bai.[13][14]
Disgograffeg[golygu | golygu cod]
| Dyddiad Rhyddhau | Albwm | DU [15] | AUS [16] |
NED [17] |
SWE [18] |
|---|---|---|---|---|---|
| Gorffennaf 1981 | Desperate Character | - | - | 44 | - |
| Gorffennaf 1989 | Kite | 34 | - | - | 48 |
| Mehefin 1991 | Electric Landlady | 17 | 86 | - | - |
| Hydref 1993 | Titanic Days | 47 | - | - | - |
| Mawrth 2000 | Tropical Brainstorm | 39 | - | - | - |
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Obituary Kirsty MacColl". The Guardian. Cyrchwyd 14 Awst 2017.
- ↑ Gajarsky, Bob (27 Chwefror 1995), REVIEW: Kirsty MacColl, Galore (I.R.S.), Consumable on line, http://www.westnet.com/consumable/1995/Feb27.1995/revkirst.html, adalwyd 4 Chwefror 2011
- ↑ Soave, Daniela (1995). "NME or Melody Maker, 1981". The Kirsty MacColl web site. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-02-25. Cyrchwyd 20 Mai 2010.
- ↑ "KIRSTY MacCOLL REMEMBERED - Record Collector Magazine". Recordcollectormag.com.
- ↑ "Tracey Ullman: Hot 100". Billboard.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 Ebrill 2019.
- ↑ "Tracey Ullman: Singles". Officialcharts.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 Ebrill 209.
- ↑ Buckley, Jonathan (1999). Rock : the rough guide (arg. 2. ed., expanded and complety rev.). London: Rough Guides. tt. 622–623. ISBN 978-1-85828-457-6. Cyrchwyd 15 December 2011.
...she toured Ireland and suffered from stage fright...
- ↑ Grant, Ed (9 Mawrth 2001). "Elegy for a One-Woman Girl Group". Content.time.com.
- ↑ Wicks, Kevin. "Kirsty MacColl Remembered 10 Years Later". BBC America. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-08-04. Cyrchwyd 2019-12-10.
- ↑ "Singer Kirsty MacColl dies". news.bbc.co.uk. BBC News. 19 Rhagfyr 2000. Cyrchwyd 4 Rhagfyr 2007.
- ↑ Kirsta, Alix (31 July 2004). "The day the music died". alixkirsta.com. Alix Kirsta. Cyrchwyd 10 Chwefror 2014.
- ↑ Davies, Caroline; Tuckman, Jo. "Kirsty MacColl's mother ends campaign for justice after nine years". The Guardian. Cyrchwyd 15 Mehefin 2015.
- ↑ 13.0 13.1 Allan, Vicky (22 Awst 2004). "I Believe The Mexican Fined For Killing Kirsty Was A Fall Guy". The Sunday Herald. Highbeam Research. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 Chwefror 2016. Cyrchwyd 15 Mehefin 2015.
- ↑ Wynne-Jones, Ros (21 December 2005). "Kirsty MacColl Exclusive: Singer's Mum Fights for Justice". Mirror.co.uk. Cyrchwyd 4 Rhagfyr 2007.
- ↑ UK chart peaks:
- ↑ Australian (ARIA Chart) peaks:
- ↑ "dutchcharts.nl > Kirsty MacColl in Dutch Charts" (yn Dutch). Hung Medien. Cyrchwyd 4 Medi 2016.CS1 maint: unrecognized language (link)
- ↑ Swedish chart peaks: