Cwmni Theatr Cymru
Enghraifft o'r canlynol | cwmni theatr, busnes |
---|---|
Daeth i ben | 1984 |
Crëwr | Wilbert Lloyd Roberts |
Gwlad | Cymru |
Dechrau/Sefydlu | 1965 |
Sylfaenydd | Wilbert Lloyd Roberts |
Gwladwriaeth | Cymru |
Cwmni Theatr Cymraeg a fu'n weithredol rhwng 1965 a 1984 oedd Cwmni Theatr Cymru neu Theatr Cymru. Ystyriwyd y cwmni yn rhyw lun o ddelfryd o Theatr Genedlaethol i Gymru, ac yn rhagflaenydd i Theatr Genedlaethol Cymru. Sefydlwyd y Cwmni gan Wilbert Lloyd Roberts oedd ar y pryd yn gyfarwyddwr yn adran Gymraeg y Welsh Theatre Company.
Bu'r cwmni yn feithrinfa i lawer o actorion Cymraeg ac yn gyfle iddynt gael y profiad o fod yn rhan o gwmni Rep, fel Maureen Rhys, John Ogwen, Gaynor Morgan Rees, Beryl Williams, Stewart Jones, Sharon Morgan, Lisabeth Miles, Sue Roderick a Huw Ceredig. Bu'r diddanwr Ryan Davies yn aelod o'r cynhyrchiad Pros Kairon ym 1966.
Cwmni Theatr Cymru oedd hefyd yn gyfrifol am lwyfannu cynyrchiadau cyntaf dramâu nodedig yn y Gymraeg fel dramâu Gwenlyn Parry (Y Tŵr, Y Ffin, Tŷ Ar Y Tywod, Saer Doliau, Sál), dramâu Saunders Lewis (Esther, Cymru Fydd) a dramâu buddugol cystadleuaeth y Ddrama Hir yn yr Eisteddfod Genedlaethol fel Byd O Amser a Cyfyng Gyngor.
Wedi i'r Cwmni fethdalu ym 1984, sefydlwyd Cwmni Theatr Gwynedd yn y gobaith o ail-sefydlu naws y blynyddoedd cynnar.
Cefndir
[golygu | golygu cod]1960au
[golygu | golygu cod]Mae peth amwysedd ynglŷn ag union ddyddiad creu Cwmni Theatr Cymru, gan fod y Welsh Theatre Company wedi dechrau llwyfannu cynyrchiadau Cymraeg fel Cariad Creulon (1965), Pros Kairon (1966), Saer Doliau (1966) a Cymru Fydd (1967). Ond ar ddechrau 1968, cyflogwyd y tri actor llawn amser cyntaf sef Beryl Williams, Gaynor Morgan Rees a John Ogwen, oedd yn dibynnu’n llwyr ar waith theatr yn y Gymraeg.[1] Mae Meic Povey yn honi yn ei hunangofiant Nesa Peth At Ddim mai dim ond fo ac Wilbert Lloyd Roberts oedd y ddau gyntaf yn "Stryd Waterloo: hanner dwsin o gadeiriau; teliffon neu ddau; Wilbert a fi. Na, nid plot ar gyfer drama newydd gan Gwenlyn ond disgrifiad o Gwmni Theatr Cymru ar y cychwyn. Yn fuan, cyrhaeddodd ysgrifenyddes, Maud Oliver (cesan ar y naw), ac yn olaf yr actorion ar gyfer y cynhyrchiad agoriadol, sef tair drama fer gan Eugène Ionesco: Merthyron Dyletswydd, Pedwarawd ac Y Tenant Newydd."[2]
Bu 1968 yn flwyddyn hynod o brysur i'r cwmni, am iddynt lwyfannu sawl cynhyrchiad, gan gynnwys drama broblematig Saunders Lewis Problemau Prifysgol a drama newydd Gwenlyn Parry, Tŷ Ar Y Tywod. [1] Yn fuan wedyn, gwelwyd sefydlu 'cynllun hyfforddi' i feithrin a hyfforddi actorion, gyda Gwyn Parry, Dafydd Hywel, Grey Evans, Dylan Jones a dyrchafiad Meic Povey ymysg y cyntaf. Ymunodd Marged Esli, Dyfan Roberts, Huw Davies, Nia Von, Sharon Morgan a maes o law, Christine Pritchard gyda'r ail gynllun.[2][3] "Ein hathrawon ar y cynllun hyfforddi o'dd W. H. Roberts yn dysgu llefaru, Betty Roberts, gwraig Wilbert, yn dysgu canu, Einir Jones yn dysgu dawns, Wilbert ei hun yn dysgu theori a hanes y ddrama, a Beryl Williams yn dysgu technegau actio," yn ôl Sharon Morgan.[3] "O'n ni'n griw digon amrwd a lletchwith [...] Er bod yr athrawon i gyd yn wych, Beryl o'dd eilun pawb. Fe wnaeth hi'n hollol glir ein bod ni'n gwbwl anwybodus ac nad o'dd y syniad lleia ganddon ni shwt i siarad, cerdded na symud ar lwyfan. Buodd rhaid i ni anghofio popeth o'n ni'n ei wybod a dechre o'r dechre. Trwy ddechre â dalen lân, niwtral bydde modd i ni greu cymeriad o'r newydd."
Yn ei ragymadrodd i gyhoeddiad drama Gwenlyn Parry, Tŷ Ar Y Tywod ym 1969, blwyddyn ar ôl i'r Cwmni lwyfannu'r ddrama am y tro cyntaf, fe ddywed y darlledwr Aneirin Talfan Davies :
"Yn fy rhagair i Saer Doliau awgrymais rai o amodau bywyd yr artist o ddramodydd yn y Gymru ddi-theatr sydd ohoni heddiw. Yr o'dd hyn ym 1966. Yr ydym yn awr yn tynnu tua diwedd y chwedegau ac yn dal i ddisgwyl am osod seiliau Theatr Genedlaethol, a fyddai'n siop waith i gynhyrchwyr, actorion ac awduron. Nid yw'r sefyllfa heddiw ronyn fwy gobeithiol nag ym 1966, ac mae'n ymddangos i mi y bydd gennym eto flynyddoedd lawer cyn y gwelwn ni godi'r theatr hon. Felly, fe fydd yn rhaid i Gymru ddibynnu, fwy neu lai, ar gwmni peripatetig, Y Cwmni Theatr Genedlaethol a BBC Cymru. Am amryw o resymau, mae'n debyg mai'r BBC fydd yn dal pen trymaf y baich."[4]
1970au
[golygu | golygu cod]Tua chanol y 1970au, fe grëwyd Theatr Antur [gweler isod] oddi mewn i'r prif gwmni, fyddai'n cynnig cynyrchiadau mwy arbrofol a heriol.
"Pan ddechreues i, sinema'r Fforwm ym Mlaenau Ffestiniog, Pafiliwn Corwen a neuadde ysgol o'dd y mannau Ile bydden ni'n perfformio", yn ôl Sharon Morgan, "a'r rheiny'n lleoedd cwbwl anaddas. Ond o fewn pum mlynedd i fi ddechre 'ngyrfa fe adeiladwyd saith theatr ysblennydd, sawl un ohonyn nhw mewn lleoliade annisgwyl iawn. Theatr y Werin a Theatr Felinfach yn 1972, Theatr y Sherman a Theatr Ardudwy yn 1973, Theatr Gwynedd yn 1975, Theatr Clwyd yn 1976 a Theatr Taliesin yn 1977. Mynnai Wilbert wneud pethe'n iawn a bydde rheolwr blaen y tŷ yn ei DJ a'i dei-bow, yn union fel petaen ni yn y West End," ychwanegodd.[3]
Dros y blynyddoedd, bu sawl cyfarwyddwr yn llwyfannu gwaith i'r Cwmni gan gynnwys David Lyn, George P Owen, Ceri Sherlock, Emily Davies a John Hefin. Bu'r cwmni hefyd yn hyfforddi dramodwyr a thechnegwyr newydd i'r Theatr Gymraeg fel y cynllunydd Martin Morley, y 'trydanwr' Mici Plwm a'r dramodydd Wil Sam Jones. Comisiynwyd dramodwyr nodedig fel Huw Lloyd Edwards yn ogystal, a llwyfannwyd dramâu fel Pros Kairon am y tro cyntaf.
Cyflwynwyd y Theatr am y tro cyntaf i filoedd o blant Cymru drwy'r Pantomeimiau blynyddol o'r 1970au a'r 1980au.
1980au
[golygu | golygu cod]Tua diwedd y 1970au, mae'n amlwg bod cryn anniddigrwydd wedi codi ymysg yr actorion ifanc, gyda nifer ohonynt yn anhapus iawn gydag agwedd "unbeniaethol" Wilbert Lloyd Roberts. Aethant ymaith, gan sefydlu nifer o gwmnïau theatr eu hunain fel Theatr Bara Caws, Theatr Ddieithr a Theatr Yr Ymylon. Parhaodd Wilbert yn ei swydd tan 1982, cyn ymddiswyddo. Daeth y Cwmni wedyn i ddwylo'r darlithydd drama a chyn-actores Emily Davies gyda Ceri Sherlock yn ei chysgodi. Daeth Emily â'i phrofiad a'i dylanwad o'r Theatr Ewropeaidd efo hi i'r swydd, ac ail-sefydlwyd y cwmni craidd o actorion. Yn ôl yr actor Dafydd Hywel, y "camgymeriad" wnaeth Emily Davies oedd dewis ei chyn-fyfyrwyr o Brifysgol Aberystwyth fel aelodau o'r cwmni craidd, a barodd gryn wrthdaro iddo yn ymarferion ei chynhyrchiad o Noa, ym 1982.[5] Roedd y dewis i lwyfannu'r sioe Noa gan y Ffrancwr André Obey, yn hytrach na'r pantomeim blynyddol, hefyd yn ddadleuol, fel eglurwyd yn Rhaglen y cynhyrchiad:
"Ond nid ymwrthod â phantomeim wnaeth Emily Davies wrth lunio ei rhaglen ar gyfer y gyntaf o'i thair blynedd fel Cyfarwyddwr Artistig y Cwmni. Ers ei phenodiad yn ystod yr haf ni fu ganddi'r amser angenrheidiol i baratoi a chomisiynu pantomeim ar gyfer eleni. Yn ei le dewisodd gynhyrchiad sydd cyn debyced i bantomeim â dim, cynhyrchiad sydd yr un mor atyniadol a chyda'r un apel. Yn wahanol iawn i bantomeimiau'r Cwmni yn y gorffennol mae Noa yn seiliedig ar stori gyfarwydd ac adnabyddus: un y dilyw o'r Hen Destament. Diau y golyga hyn y gall y plant ei ddilyn yn llawer gwell na phantomeim nad ydynt yn gyfarwydd â'r stori. Fel pantomeim mae Noa yn gynhyrchiad lliwgar, bywiog sy'n llawn doniolwch a ffraethineb. Ceir ynddo hefyd ddawnsio a meim a phrif gymeriad fydd yn llawn mor gofiadwy â Guto Nyth Cacwn, Micos [o'r panto Mwstwr Yn Y Clwstwr] a'r gweddill. Bydd i Noa hefyd apêl ymysg y rhai hynny nad ydynt yn mwynhau pantomeim. Nid oes ynddo sŵn aflafar band ac yn yr amryw gyffyrddiadau dwysach, diau y bydd digon i gnoi cil wedyn."[6]
Ond er gwaethaf cynnal y cwmni am dros flwyddyn, methwyd â dal ati, felly daeth y Cwmni i ben ym 1984.
Theatr Antur
[golygu | golygu cod]Roedd Dyfan Roberts, Valmai Jones a Sharon Morgan ymysg yr actorion oedd wedi'u cyflogi gan Gwmni Theatr Cymru, tua chanol y 1970au. Mae Sharon yn cofio, mai yn dilyn gwylio rhaglen deledu am gwmni theatr heriol John McGrath yn yr Alban, y daeth y syniad i greu cwmni theatr newydd a heriol yn y Gymraeg; Cwmni fyddai, yn y pendraw, yn creu Theatr Bara Caws. Ond yn gyntaf, crëwyd cnewyllyn oddi mewn i Gwmni Theatr Cymru, oedd yn cynnwys yr actorion Gwyn Parry, Grey Evans ynghyd â Sharon, Dyfan a Valmai. Eu bwriad oedd i lwyfannu sioeau gwahanol i'r theatr Glasurol a saff, roedd Cwmni Theatr Cymru yn ei lwyfannu. Galwyd y prosiect yn Theatr Antur a daeth Iestyn Garlick atynt i fod yn rhan o'r antur newydd.[7]
Mae'r "newid" a ddaeth yn sgil Theatr Antur yn cael ei grybwyll mewn erthygl gan Emily Davies yn Barn [Medi 1976] wrth adolygu arlwy'r ddrama yn Eisteddfod Genedlaethol Aberteifi 1976 :
"Am y tro cyntaf erioed 'roeddwn yn ymwybodol fod yna actorion a chynhyrchwyr wedi trwytho'u hunain yn eu gwaith; eu bod wedi ceisio ymarfer, disgyblu a pherffeithio'u rheolaeth dros eu dawn yn gorff, dychymyg ac enaid. 'Roeddynt wedi llwyddo i fynnu digonedd o amser i alluogi grŵp o unigolion i droi'n uned ymroddgar [...] Pwy yw'r bobl ifanc yma sydd wedi gweld yr angen am newid? Yn sicr pobl ydynt sydd wedi cael yr amser i fyfyrio dros ddatblygiadau byd-eang ym myd y ddrama, ac wedi derbyn y cyfle i ymarfer, darganfod ac arbrofi. Pobl sydd yn gwybod beth o'r gloch yw hi ym myd y theatr Gymraeg; a'i bod yn hen bryd i edrych i'r dyfodol yn hytrach na'r gorffennol. Pobl ydynt sydd wedi sylweddoli nad yw'r symud newydd yma yn mynd i ddatblygu o du yr actorion proffesiynol. Ag eithrio ychydig o'r rhai ifainc tebyg i aelodau cwmni Byw yn y Wlad, mae'r stad broffesiynol yn prysur lygru y theatr a'r cyfryngau"[8]
Byw Yn Y Wlad oedd enw cynhyrchiad cyntaf Theatr Antur, a mynd ymlaen i ganmol "cynnyrch Adrannau Drama ein colegau [...] yn Golegau Hyffroddi a Phrifysgol" wnaiff hi yn erthygl uchod.[8]
Mae peth anghytuno ynghylch pwy yn union oedd yn gyfrifol am y syniad craidd, gyda rhai yn honi mai syniad Wilbert Lloyd Roberts ei hun oedd o, tra bod eraill yn taeru mai'r actorion ifanc eu hunain oedd wedi gofyn i Wilbert greu'r is-gwmni. Ond mae'r "pobl ifanc yma sydd wedi gweld yr angen am newid" y sonia Emily Davies amdanynt, yn adlais sicr o'r newid a fu yn hanes Cwmni Theatr Cymru ar gychwyn y 1980au.
Sioe olaf Theatr Antur oedd Croeso I'r Roial ym 1977, ond yn dilyn mwy o anghytuno a ffraeo, fe drodd y sioe neu "rifiw" yn gynhyrchiad cyntaf i Theatr Bara Caws yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Wrecsam 1977 gyda Stewart Jones, Valmai Jones, Sharon Morgan, Mari Gwilym, Iola Gregory a Dyfed Thomas.
Cynyrchiadau
[golygu | golygu cod]- Byw Yn Y Wlad (1975-1976)
- Croeso i'r Roial (1977)
Cyfarwyddwyr artistig
[golygu | golygu cod]- Wilbert Lloyd Roberts (1965-1982)
- Emily Davies (1982-1984) ac yn ei chynorthwyo Ceri Sherlock
Rhai cynyrchiadau
[golygu | golygu cod]1960au
[golygu | golygu cod]- 1965
- Cariad Creulon (1965)
- 1966
- Saer Doliau (1966) cynhyrchiad cyntaf ar lwyfan
- Pros Kairon (1966)
- 1967
- Cymru Fydd [9] [10](1967) cynhyrchiad cyntaf ar lwyfan a chynhyrchiad cyntaf John Ogwen ar lwyfan broffesiynol.
- Deud Yda Ni (1967)[3] cafodd y sgetsus eu sensro gan Cynan : Ymysg y cast roedd Gaynor Morgan Rees, Mari Griffith, Ronnie Williams, Ryan Davies, Stewart Jones ac Olwen Rees
Dyma gychwyn y Cwmni yn ôl rhai: [2]
- 1968
- Tair drama fer gan Eugène Ionesco : Y Tenant Newydd, Merthyron Dyletswydd a Pedwarawd (1968). Cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; 'llwyfannwr cynorthwyol' Meic Povey; cast: Gaynor Morgan Rees, Beryl Williams, John Ogwen, David Lyn, Ieuan Rhys Williams a Huw Tudor.[2]
- Pibydd Brith (1968) taith ysgolion
- Under Milk Wood (1968)
- Problemau Prifysgol [1](1968) cynhyrchiad cyntaf ar lwyfan
- Tŷ Ar Y Tywod (1968) cynhyrchiad cyntaf ar lwyfan
- 1969
- Meistr Y Chwarae (1969) (taith ysgolion)
- Y Ffordd (1969) drama gan T Rowland Hughes; cyfarwyddwr Beryl Williams; llwyfannwyr Grey Evans a Meic Povey a Mici Plwm; cast: Gaynor Morgan Rees, Islwyn Morris, Owen Garmon, Eirlys Parri, Gwyn Parry, John Ogwen, Dafydd Hywel.[11] - drama gyntaf Dafydd Hywel.
- Dawn Dweud (1969) - cast: T James Jones, Gaynor Morgan Rees, John Ogwen, W. H Roberts, Aled Jones, Morien Phillips, Beryl Williams; cantorion: Dafydd Iwan, Meinir Lloyd, Margaret Williams a Meic Stevens; telynores Morfudd Maesaleg.
- Y Gelyn Pennaf
- Hanes Y Fro : Dyffryn Conwy (1969) rhaglen nodwedd[12]
1970au[13]
[golygu | golygu cod]- 1970
- Cilwg Yn Ôl (1970) cyfieithiad John Gwilym Jones o Look Back In Anger John Osborne; cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts a Beryl Williams; cast Gaynor Morgan Rees, Iona Banks, John Ogwen, Gwyn Parry a David Welch.
- Daniel Owen (1970) "drwy gyfrwng ei bobol a'i bethau" lluniwyd gan Gruffudd Parry.[14]
- 3 cynhyrchiad yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Rhydaman 1970
- Cofio Cynan (1970) lluniwyd gan Wilbert Lloyd Roberts; cast: Aled Lloyd Davies, Alwyn Samuel, Gaynor Morgan Rees, Y Telynegion, Hogia'r Wyddfa, Morfudd Maesaleg, Stewart Jones, Gwyn Parry, J.O Roberts a W H Roberts.
- Y Gofalwr (1970) cyfieithiad o ddrama Harold Pinter; cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts
- Roedd Catarina o Gwmpas Ddoe (1970) cyfarwyddwr Beryl Williams; cynllunydd Martin Hebet; cast: Beryl WIlliams, Christine Pritchard, Owen Garmon, Grey Evans, Sharon Morgan, Dafydd Hywel, Huw Davies, Nia Von,
- Wrth Aros Godot (1970) cyfieithiad Saunders Lewis o ddrama Samuel Beckett; cyfarwyddwr T James Jones; cast: Huw Ceredig, Ernest Evans, Lyn Rees a Sulwyn Thomas.
- 1971
- Y Claf Diglefyd (1971) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cyfansoddwyd y gerddoriaeth gan Meic Stevens a Dafydd Iwan; cast: Meredith Edwards, Gaynor Morgan Rees, Christine Pritchard, Iona Banks, Owen Garmon, Dafydd Iwan, Gwyn Parry, Dylan Jones, Marged Esli, W. H Roberts, Grey Evans, Glyn Jones, Hefin Evans, Sharon Morgan, Nia Vôn, Dafydd Hywel a Dyfan Roberts.
- Y Peiriant Hapusrwydd (1971) taith ysgolion - cast: Sharon Morgan,
- Y Barnwr (1971) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cast: Sharon Morgan, Gwyn Parry, Beryl Williams ac Owen Garmon.
- Sachlïan A Lludw (1971) "Sioe bop hwyr [...] syniad arall athrylithgar gan Wilbert. 'Cyflwyniad cinetig cyfoes' "[3] Bandiau: Y Dyniadon Ynfyd Hirfelyn Tesog, Y Tebot Piws, Y Diliau, Meic Stevens, James Hogg ac Heather Jones.
- Hynt A Helynt Y Ddrama Gymraeg (1971) taith ysgolion; detholiad o olygfeydd o ddramâu dramodwyr fel Beriah Gwynfe Evans, R G Berry a D T Davies, ynghyd â naratif o hanes theatrig Cymru; cast: Gaynor Morgan Rees, Owen Garmon, Dylan Jones, Grey Evans, Gwyn Parry, Marged Esli a Sharon Morgan.[3]
- Rhyfedd Y'n Gwnaed (1971) tair drama fer gan John Gwilym Jones; (i) Dwy Ystafell, (ii) Tri Chyfaill, (iii) Un Briodas; cyfarwyddwr Wynford Ellis Owen; cast: Sharon Morgan, Dyfan Roberts, Marged Esli, Dewi Pws, Frank Lincoln, Gaynor Morgan Rees, Gwyn Parry
- Mawredd Mawr (1971/72) y pantomeim Cymraeg cyntaf; cyfarwyddwr Wynford Elis Owen; cast: Sharon Morgan, Dewi Pws, Wynford Elis Owen, Tony ac Aloma, Marged Esli, Beryl Hall a'i chi 'Ben', Rosalind Lloyd, Gwyn Parry.
- 1972
- Gwallt Yn Y Gwynt (1972) - ail sioe bop i'r ifanc.
- Nid Aur Yw Popeth Melyn (1972) sioe i ysgolion cynradd - cast; Iona Banks, Sharon Morgan,
- Y Rhai A Lwydda (1972) gan Bernard Evans; cynhyrchiad "Y Theatr Ifanc - Cwmni Genedlaethol o Fyfyrwyr";[15] drama am ffurfio Undeb ymysg y Glowyr; cyfarwyddwr Wynford Ellis Owen; cast Gwen Ellis, John Pierce Jones,
- Tri Chryfion Byd neu Twm O'r Nant (sioe) (1972) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cast; Elfed Lewys, Dafydd Hywel, Dylan Jones, Wynford Ellis Owen, Charles Williams, Iona Banks, Rosalind Lloyd, Elen Roger Jones, Gwynfryn (Til) Roberts, Dyfan Roberts, Marged Esli a John Pierce Jones
- Pethe Brau (1972) cyfarwyddwr David Lyn; cynllunydd Martin Morley; cast Nesta Harris, Gwyn Parry, Olwen Rees a Frank Lincoln
- Gweld Sêr (1972/73) cast Wynford Elis Owen, Dewi Pws, Dyfan Roberts, Iona Banks, Huw Tudor, Beryl Hall, John Pierce Jones, Grey Evans a 'Ben' ci Beryl Hall.
- 1973
- Y Gŵr O Baradwys (1973)
- Y Tad A'r Mab (1973) cyfarwyddwr Nesta Harris; cast: Maureen Rhys, David Lyn, Stewart Jones, Geraint Jarman, Margaret Pritchard ac Iris Jones
- Cymod Cadarn (1973) gan Emyr Humphreys; cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; actorion Huw Tudor, T James Jones, Charles Williams, Huw Ceredig, W. H Roberts [16] - Teyrnged i Saunders Lewis ar drothwy ei benblwydd yn 80 oed.
- Harris (1973) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cyfarwyddwr cynorthwyol Wynford Ellis Owen; cynllunydd Martin Morley; goleuo Murray Clark; rheolwr llwyfan Alwyn Ifans; cast:Huw Ceredig, Grey Evans, Dyfan Roberts, Menna Gwyn, Juliana Hughes, Elliw Haf, Clive Roberts, Eirlys Hywel, Gwynfryn (Til) Roberts a Susan Broderick (Sue Roderick)
- 2 gynhyrchiad yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Dyffryn Clwyd 1973.[17]
- Llyffantod (1973) cyfarwyddwr Edwin Williams gyda chymorth darlithwyr y Coleg Normal, J.O Roberts a Morien Phillips; cynllunydd Martin Morley; coreograffi Molly Kelly; cast Elen Roger Jones, Christine Pritchard, Glyn Williams, J.O Roberts, Guto Roberts, Stewart Jones, Dic Hughes ac Aled Roberts, ynghyd â myfyrwyr o'r Coleg Normal, Bangor. [18]
- Y Ffin (1973) cyfarwyddwr John Hefin (cynhyrchiad cyntaf ar lwyfan); yn cyflwyno David Lyn, Gaynor Morgan Rees ac Eilian Wyn.
- Darlleniad o drama Eigra Lewis Roberts am Ian Brady a Myra Hindley (1973) cyfarwyddwr Grey Evans; cast: Marged Esli a Gwyn Parry. Oherwydd rhesymau cyfreithiol, ni chafwyd caniatâd i'w pherfformio hi.[19]
- Dan Y Don (1973/74) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts - pantomeim; cast Wynford Elis Owen, Mici Plwm, Ian Saynor, Carole Hopkin, Elliw Haf, Eirlys Hywel, Dyfan Roberts, Iona Banks, Susan Broderick [Sue Roderick], Huw Tudor a Grey Evans
- 1974
- Dychweledigion (1974) cyfarwyddwr Grey Evans - Iona Banks, Huw Tudor, [20]
- Ar Fai (1974) cyfarwyddwr Wynford Ellis Owen; cast yn cynnwys Dafydd Iwan, Tony ac Aloma, Elfed Lewys, Huw Ceredig,
- Dau Ar Y Tro (1974) Rosalind Lloyd neu Heather Jones a Rhydwen Williams
- Nia Ben Aur (1974) cyfarwyddwr Wynford Ellis Owen
- Dewin Y Daran (1974) gan Richard Vaughan; cyfarwyddwr T James Jones; cast: Gillian Elisa a thros 100 o actorion lleol yn ystod wythnos Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bro Myrddin 1974[21]
- Yr Achos (1974) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts - actorion Huw Tudor, Valmai Jones, Dyfan Roberts, Sharon Morgan a Gareth Jones, J.O Jones, Iona Banks[22]
- Y Pypedau (1974) cyfarwyddwr Nesta Harris; cast: Sharon Morgan, Ian Saynor, Geraint Jarman
- Alpha Beta (1974) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts a Grey Evans; cynllunydd Martin Morley; cast: Maureen Rhys a John Ogwen.
- Pwyll Gwyllt (1974/75) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts (y pantomeim cyntaf i'w lwyfannu yn Theatr Gwynedd) cast Grey Evans, Heather Jones, Iestyn Garlick, J.O. Jones, Valmai Jones, Dyfan Roberts, Huw Tudor, Gwynfryn Roberts a Gareth Jones.
- Drama Ddifyfyr yr Alma (1974) - actorion Grey Evans, Gareth Jones, Dyfan Roberts, Valmai Jones a Huw Tudor [22]
- Camelion y Bugail (1974) actorion Grey Evans, Gareth Jones, Dyfan Roberts, Valmai Jones a Huw Tudor
- Y Pedwarawd (1974) - actorion Huw Tudor, Grey Evans, Dyfan Roberts, Sharon Morgan
- Hollti Blew (1974) - cyfieithiad T James Jones o A Resounding Tinkle gan N.F. Simpson; cast:
- 1975
- Tŷ Dol (1975) cyfarwyddwr Nesta Harris; cast: Sharon Morgan,
- Under Milk Wood (1975) cyfarwyddwr Malcolm Taylor; taith Norwy, Ffindir a Sweden; cast: Huw Ceredig, Sharon Morgan,
- Byd O Amser (1975) cyfarwyddwr Nesta Harris; cast: Lisabeth Miles, Gwyn Parry, Dyfan Roberts, Stewart Jones, Grey Evans, Huw Tudor, Huw Ceredig, Sharon Morgan, Menna Gwyn ac Hugh Edwin.
- Ifas Y Tryc (1975) cyfarwyddwr Rhydderch Jones
- Afagddu (1975/76)
- 1976
- Irma La Douce (1976) cyfarwyddwr Malcolm Taylor; Ruth Madog[23]
- Y Lefiathen (1976) cyfarwyddwr Edwin Williams
- Flora neu Fflam (1976) wedi'i greu a'i brynu gan Goleg Brenhinol Cerdd a Drama Cymru ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abergwaun 1976; cast: Wyn Bowen Harris.[24]
- Portread (1976) wedi'i greu a'i brynu gan Goleg Brenhinol Cerdd a Drama Cymru ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abergwaun 1976; cast: Wyn Bowen Harris.[24]
- Madog (1976/77) - pantomeim; cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cyfarwyddwr cerdd Cenfyn Evans; goleuo Huw Roberts; sian Rolant Jones; cast: Bryn Williams, Valmai Jones, Iona Banks, Ronnie Williams, Gari Williams, Cefin Roberts, Mei Jones, Wyn Bowen Harris, Sharon Morgan a Mari Gwilym.
- Persi Rygarug (1976) cyfieithiad Wil Sam Jones o ddrama Charles Dyer 'Rattle of a Simple Man' ; cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cast Sharon Morgan, Gwyn Parry a Grey Evans.
- Ynys Y Geifr (1976) cyfarwyddwr Nesta Harries - Beryl Williams, Sharon Morgan, Olwen Rees ac Eilian Wyn
- 1977
- Gwreichion (1977) gan Eigra Lewis Roberts [25]
- Cymerwch, Bwytewch (1977) cyfarwyddwr Gruffudd Jones
- Michal (1977) gan Urien Wiliam[26]
- Saer Doliau (1977) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cast David Lyn, Gaynor Morgan Rees ac Owen Garmon
- Teliffant (1977)[27]
- Drws Priodas (1977) cyfarwyddwr Valmai Jones; cynllunydd Martin Morley; cast: Glyn Williams, Grey Evans, Sharon Morgan, Ernest Evans, Siân Meredydd, Cefin Roberts, Wyn Bowen Harries a Frazer Cains
- Yr Addewid (1977) cyfarwyddwr Nesta Harris; cast Gaynor Morgan Rees, Huw Tudor a Mei Jones.
- Jac Y Jyngl (1977/78) cyfarwyddwr Gruffydd Jones; cyfansoddwr Dilwyn Roberts; Mei Jones, Wyn Bowen Harris, Cefin Roberts, Nia Ceidiog a Valmai Jones
- Croeso i'r Roial (1977) sy'n cael ei gydnabod fel sioe gyntaf Theatr Bara Caws[2]
- 1978
- Blodeuwedd (1978)
- Hanner Munud (1978) cyfarwyddwr Gruffudd Jones
- Ar Hyd Y Nos (1978) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cynllunydd Martin Morley; cast: David Lyn, Beryl WIlliams, Sioned Mair, Cefin Roberts, Iestyn Garlick, Wyn Bowen Harris, Gari Williams a Marion Fenner
- Y Tŵr (1978) cyfarwyddwr David Lyn (cynhyrchiad cyntaf ar lwyfan); cyfarwyddwr David Lyn; cynllunydd Martin Morley; cast John Ogwen a Maureen Rhys
- Dafydd Y Glo (1978)
- Eli Babi (1978/79) cyfarwyddwr Grey Evans; cyfarwyddwr cerdd Dilwyn Roberts; cynllunydd Martin Morley; cast: Gari Williams, Sue Roderick, John Pierce Jones, Tony Jones [Tony ac Aloma], [Ifan] Huw Dafydd, Mal Henson, Dafydd Hywel a Marion Fenner.
- 1979
- Esther (1979) cyfarwyddwr David Lyn; cynllunydd Martin Morley; cast: Maureen Rhys, Stewart Jones, John Ogwen, Cefin Roberts a Glyn Williams, Marion Fenner, Siwan Jones.
- Y Shoshoni (1979) cyfarwyddwr Grey Evans
- Cofiant Y Cymro Olaf (1979) cyfarwyddwr Dyfed Thomas
- Hywel A (1979) cyfarwyddwr John Ogwen; cynllunydd Martin Morley; cast: Maureen Rhys, Islwyn Morris, Wyn Bowen Harris, Mari Gwilym, Dyfed Thomas, Sioned Mair, Huw Ceredig ac Ifan Huw Dafydd.
- Emrys Ap Iwan (1979) cyfarwyddwr Alan Clayton; cast: Huw Ceredig, John Ogwen, Dilwyn Young Roberts, Grey Evans, Wyn Bowen Harris, Ifan Huw Dafydd a Stewart Jones.
- Gwenith Gwyn (1979) cyfarwyddwr Gruffudd Jones; cynllunydd Martin Morley; coreograffi Geoff Powell; cast: Marion Fenner, Ifan Huw Dafydd, Gillian Elisa [Thomas], Bryn Fôn, Gwen Ellis, Menna Trussler, J.O Jones, Dilwyn Young Jones, Sian Meredydd, Gwyn Vaughan Jones, Rhys Parry Jones, Janet Jones [Janet Aethwy], Dafydd Dafis, Carys Llewelyn, Gwenan Evans a Siwan Jones
- Mwstwr Yn Y Clwstwr (1979/80) pantomeim; cyfarwyddwr Alan Clayton; cynllunydd Martin Morley; cyfarwyddwr cerdd Dilwyn Roberts; cast: Ifan Huw Dafydd, Dilwyn Young Jones, Sioned Mair, Grey Evans, Siân Wheldon, Marion Fenner, Gari Williams a Gwen Ellis.
1980au[13]
[golygu | golygu cod]- 1980
- Sál (1980) drama a gomisiynwyd ar frys gan Gwenlyn Parry yn sgîl gorfod dileu cynhyrchiad cynlluniedig o Excelsior. Cyfarwyddwr Alan Clayton; cynllunydd Martin Morley; cast Huw Ceredig, Ifan Huw Dafydd, Gwen Ellis, Grey Evans, Marion Fenner, Wyn Bowen Harris, Dilwyn Young Jones, Siwan Jones, John Ogwen a Maureen Rhys.[28]
- Oidipos Frenin (1980) cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cast: Gwen Ellis
- Rasus Cymylau (1980/1981) - pantomeim gan Cefin Roberts a Dilwyn Roberts; cyfarwyddwr Gruffudd Jones; cynllunydd Martin Morley; cyfarwyddwr cerdd Dilwyn Roberts; coreograffi Geoff Powell; sain Rolant Jones; cast: Cefin Roberts, Bethan Jones, Ifan Huw Dafydd, Dilwyn Young Jones, Marion Fenner, Carys Llewelyn, Mari Gwilym, Rhys Parry Jones, Dafydd Dafis, Sian Meredydd a Janet Jones [Janet Aethwy]
- 1981
- Pont Robat (1981) cyfarwyddwr John Ogwen; cast: Gwen Ellis
- Syrcas (1981) cyfarwyddwr David Lyn
- Doctor Dewin (1981)
- Dinas (1981) cyfarwyddwr Alan Clayton
- Guto Nyth Cacwn (1981/82) - pantomeim
- 1982
- Hedda Gabler (1982) cyfarwyddwr Edwin Williams
- Torri Gair (1982) cyfarwyddwr Emily Davies
- Noa (1982/83) cyfarwyddwr Emily Davies (sioe i blant yn lle pantomeim)
- 1983
- Tŷ Ar Y Tywod (1983) - cyfarwyddwr Ceri Sherlock; cynllunydd Martin Morley, goleuo : Shangara Singh; cast: Geraint Lewis, Alun ap Brinley, Nia Caron, Betsan Llwyd, Rhian Morgan, Ynyr Williams a Richard Elfyn.
- Guernica (1983) cyfarwyddwr Emily Davies
- Siwan (1983) cyfarwyddwr Emily Davies
- Tair Comedi Fer (1983) cyfarwyddwr Emily Davies
- 1984
- Tair Chwaer (1984) cyfieithiad o waith Anton Chekov; cyfarwyddwr Ceri Sherlock
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 1.2 "Beryl – Y Rhyfeddod Prin gan Dyfan Roberts; atodiau theatr bARN cyfrol 502, Tachwedd 2004". www.theatre-wales.co.uk. Cyrchwyd 2024-08-27.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Povey, Meic (2010). Nesa Peth At Ddim - Hunangofiant Meic Povey. Gwasg Carreg Gwalch. ISBN 9781845272401.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Morgan, Sharon (2011). Hanes Rhyw Gymraeg. Y Lolfa.
- ↑ Parry, Gwenlyn (1969). Tŷ Ar Y Tywod. Llyfrau'r Dryw.
- ↑ Hywel, Dafydd (2012). Hunangofiant Alff Garnant. Gomer. ISBN 9781848515376.
- ↑ Rhaglen cynhyrchiad Cwmni Theatr Cymru o Noa. 1982.
- ↑ Titus, Llŷr (2017). Theatr Bara Caws : Dathlu'r Deugain. Gwasg Carreg Gwalch. ISBN 978 1 84527 541 9.
- ↑ 8.0 8.1 Davies, Emily (Medi 1976). "Y Ddrama". Barn 164.
- ↑ "Cynhyrchiad Cwmni Theatr Cymru o ddrama newydd Saunders Lewis, Cymru Fydd, yn Eisteddfod y Bala 1967". Casgliad y Werin Cymru. Cyrchwyd 2024-08-26.
- ↑ Owen, Roger (2013). Gwenlyn Parry - Writers of Wales. Prifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-2662-6.
- ↑ Hywel, Dafydd (2013). Hunangofiant Alff Garnant. Gomer. ISBN 9781848515376.
- ↑ "May 22, 1969, page 10 - The North Wales Weekly News at Newspapers.com". Newspapers.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-09-10.
- ↑ 13.0 13.1 https://mmorleytheatretvdesign.wordpress.com/plays-designed/
- ↑ "Apr 02, 1970, page 13 - The North Wales Weekly News at Newspapers.com". Newspapers.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-09-10.
- ↑ "Sep 07, 1972, page 23 - The North Wales Weekly News at Newspapers.com". Newspapers.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-09-10.
- ↑ "Rhagorol online catalogue". diogel.gwynedd.llyw.cymru. Cyrchwyd 2024-08-28.
- ↑ Williams, Arthur (19 Ebrill 1973). "New Play to be staged". Daily Post.
- ↑ Williams, Arthur (19 Ebrill 1973). "New Play to be staged". Daily Post.
- ↑ Rhys, Maureen (2006). Prifio - Hunangofiant Maureen Rhys. Gomer. ISBN 1 84323 762 8.
- ↑ "Rhagorol online catalogue". diogel.gwynedd.llyw.cymru. Cyrchwyd 2024-08-28.
- ↑ Jones, T James (2014). Jim Parc Nest. Barddas.
- ↑ 22.0 22.1 "Rhagorol online catalogue". diogel.gwynedd.llyw.cymru. Cyrchwyd 2024-08-28.
- ↑ "Aug 12, 1976, page 15 - The North Wales Weekly News at Newspapers.com". Newspapers.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-09-14.
- ↑ 24.0 24.1 "BBC Radio Cymru - Beti a'i Phobol, Wyn Bowen Harries". BBC. Cyrchwyd 2024-09-05.
- ↑ "Feb 11, 1977, page 5 - Pontypridd and Llantrisant Observer at Newspapers.com". Newspapers.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-09-14.
- ↑ "Jul 28, 1977, page 16 - The North Wales Weekly News at Newspapers.com". Newspapers.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-09-14.
- ↑ "Sep 02, 1977, page 11 - Carmarthen Journal at Newspapers.com". Newspapers.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-09-14.
- ↑ "Theatr Cymru programmes / Rhaglenni Theatr Cymru". Martin Morley: a life in theatre and tv design (yn Saesneg). 2020-01-24. Cyrchwyd 2024-08-26.