Neidio i'r cynnwys

Cwlt Dionysus

Oddi ar Wicipedia
Panel dilledyn Eifftaidd yn cynnwys themâu Dionysaidd, 5ed ganrif. Parhaodd poblogrwydd cwlt Dionysus, a gyflwynwyd i'r Aifft gan y llywodraethwyr Ptolemaidd cynnar yn y 3edd ganrif CC, i'r cyfnod Bysantaidd cynnar (4ydd-7fed ganrif)
Mae'r erthygl hon yn cynnwys llythrennau arbennig. Heb rendro cymorth priodol, efallai'r gwelwch farciau cwestiwn, blychau, neu symbolau eraill.

Roedd cysylltiad cryf rhwng cwlt Dionysus a gafrddynion, dynfeirch, a Silenus, a'i symbolau nodweddiadol oedd y tarw, y sarff, teigrod/llewpardiaid, eiddew/iorwg, a gwin. Cysegrwyd gwyliau Dionysia a Lenaia yn Athen i Dionysus, yn ogystal â'r gorymdeithiau ffalig. Addolai'r dilynwyr ef yn y Dirgelion Dionysaidd, a oedd yn debyg ac yn gysylltiedig â'r Dirgelion Orffig, ac a allai fod wedi dylanwadu ar Nosticiaeth. Dywedir mai Orpheus a ddyfeisiodd Ddirgelion Dionysus. Mae’n bosibl bod darogan dŵr yn agwedd bwysig ar addoli o fewn y cwlt.[1]

Mae cwlt Dionysus yn mynd yn ôl i o leiaf Roeg Myceneaidd, gan fod ei enw i'w gael ar dabledi Myceneiadd Llinellog B fel 𐀇𐀺𐀝𐀰 (di-wo-nu-so).[2][3] Dangosir Dionysus yn aml yn marchogaeth llewpard, yn gwisgo croen llewpard, neu mewn cerbyd a dynnir gan pantherod, ac fe'i cydnabyddir hefyd gan ei thyrsws eiconig. Heblaw am y winwydden a'i hunan arall gwrthdarol, y planhigyn eiddew gwenwynig, ill ddau wedu eu cysegru iddo, roedd y ffigys yn un arall o'i symbolau achrededig. Yn ogystal, roedd y côn pîn ar ben ei thyrsws yn ei gysylltu â Cybele, duwies Anatoliaidd.

Bacchanalia

[golygu | golygu cod]
Bacchus gan Caravaggio

Wedi'i gyflwyno i Rufain (c. 200 CC) o Fagna Graecia neu drwy Etruria dan ddylanwad Groeg, cynhaliwyd y bacchanalia yn gyfrinachol ac fe'i mynychwyd gan ferched yn unig, yn llwyn Simila, ger Bryn Afentin, ar 16 a 17 Mawrth. Yn dilyn hynny, rhoddwyd croeso i'r defodau i ddynion, a chynhelir dathliadau bum gwaith y mis. Arweiniodd enwogrwydd y gwyliau hyn, lle yr oedd llawer o fathau o droseddau a chynllwynion gwleidyddol i fod i gael eu cynllunio, yn 186 CC at archddyfarniad gan y Senedd — yr hyn a elwir yn Senatus consultum de Bacchanalibus, wedi'i arysgrifio ar dabled efydd a ddarganfuwyd yng Nghalabria (1640), sydd bellach ynFienna — y mae'n rhaid i'r Bacchanalia gael ei gymeradwyo'n benodol trwy'r holl achosion ac eithrio'r Eidal. Er gwaethaf cosb lem a achoswyd ar y rhai a gafwyd yn groes i'r archddyfarniad hwn, ni chafodd y Bacchanalia eu dileu, ar unrhyw gyfradd yn ne'r Eidal, am amser hir iawn.

Mae Dionysus yn cyfateb i Bacchus a Liber (hefyd Liber Pater). Roedd Liber ("yr un rhydd") yn dduw ffrwythlondeb, gwin, a thwf, yn briod â Libera. Ei ŵyl oedd y Liberalia, a ddathlwyd ar 17 Mawrth, ond mewn rhai mythau cynhaliwyd yr ŵyl hefyd ar 5 Mawrth.

Apeliadau

[golygu | golygu cod]
Pen marmor o Dionysus yn yr Amgueddfeydd Capitolaidd, Rhufain

Y mae gan Dionysus weithiau yr epithed Acratophorus, trwy yr hwn y dynodwyd ef yn rhoddwr gwin digymysg, ac addolai yn Phigaleia yn Arcadia.[4] Yn Sicyon addolid ef wrth yr enw Acroreites.[5] Fel Bacchus, cariodd yr epithed Lladin Adoneus, "y Rheolwr". Aegobolus, "Y Llofrudd Geifr", oedd yr enw ar yr hwn yr addolid ef yn Potniae yn Boeotia. Fel Aesymnetes ("Y Rheolwr" neu "Yr Arglwydd") addolid ef yn Aroë a Patrae yn Achaea. Epithed arall oedd Bromios, "Y Taranwr" neu "Ef y Gwaedd Uchel". Fel Dendrites, "Ef o'r Coed", mae'n dduw ffrwythlondeb pwerus. Defnyddir <i>Dithyrambos</i> weithiau i gyfeirio ato neu at ganeuon sanctaidd a genir iddo mewn gwyliau; mae'r enw'n cyfeirio at ei enedigaeth gynamserol. Roedd Eleutherios ("Y Rhyddfrydwr") yn epithed ar Dionysus ac Eros. Mae ffurfiau eraill ar y duw fel un o ffrwythlondeb yn cynnwys yr epithed yn Samos a Lesbos <i>Enorches</i> ("gyda pheli" neu efallai "yn y ceilliau" mewn cyfeiriad at Zeus yn gwnïo'r baban Dionysus i'w glun, hynn yw, ei geilliau). Mae Evius yn epithed sy'n cael ei ddefnyddio'n amlwg yn nrama Euripides, The Bacchae. Mae <i>Iacchus</i> (Groeg : Ἴακχος), efallai yn epithed ar Dionysus, sy'n gysylltiedig â'r Dirgelion Eleusinaidd; yn Eleusis, gelwir ef yn fab i Zeus a Demeter. Gall yr enw Iacchus ddod o iacchus, emyn a genir er mawl iddo. Gyda'r epithed Liknites ("Ef o'r Wyntyll Nithio"), mae'n dduw ffrwythlondeb sy'n gysylltiedig â'r crefyddau dirgel. Roedd gwyntyll nithio yn debyg i raw ac yn cael ei ddefnyddio i wahanu'r us oddi wrth y grawn. Yn ogystal, mae Dionysus yn cael ei adnabod fel Lyaeus ("Ef sy'n Dadglymu") fel duw ymlacio a rhyddid rhag pryder ac fel Oeneus, ef yw duw'r wasg win.

Yn y pantheon Groeg, mae Dionysus (ynghyd â Zeus) yn amsugno rôl Sabazios, duw Phrygian. Yn y pantheon Rhufeinig, daeth Sabazius yn enw arall ar Bacchus.

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Nodiadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Edson, Charles (1948). "Cults of Thessalonica (Macedonica III)". The Harvard Theological Review 41 (3): 153–204. doi:10.1017/S0017816000019441. ISSN 0017-8160. JSTOR 1508109. https://www.jstor.org/stable/1508109.
  2. ↑ Raymoure, K.A. "di-wo-nu-so". Minoan Linear A & Mycenaean Linear B. Deaditerranean. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 March 2014.
  3. ↑ Adams, John Paul (2005). "Dionysos". California State University.
  4. ↑ Schmitz, Leonhard (1867), "Acratophorus", in Smith, William, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1, Boston, MA, pp. 14, http://www.ancientlibrary.com/smith-bio/0023.html
  5. ↑ Stephanus of Byzantium, s.v. Ακρωρεία

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  • Jameson, Michael. "The Asexuality of Dionysus." Masgiau Dionysus . Ed. Thomas H. Carpenter a Christopher A. Faraone . Ithaca: Cornell UP, 1993.ISBN 0-8014-8062-0ISBN 0-8014-8062-0 . 44–64.
  • Kerényi, Karl, Dionysos: Archetypal Image of Indestructible Life, (Princeton: Bollingen) 1976.
  • Smith, William, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1870, erthygl ar Dionysus,[1][wedi'i drawsfeddiannu]
  • Cwlt Dionysos
  • Theatr Groeg yr Henfyd
  • Seaford, Richard. "Dionysos." Efrog Newydd: Routledge, 2006.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cwlt_Dionysus&oldid=13574269"