Charles Causley

Charles Causley
Ganwyd	24 Awst 1917  Lannstefan
Bu farw	4 Tachwedd 2003  Lannstefan
Dinasyddiaeth	y Deyrnas Unedig
Alma mater	Launceston College
Galwedigaeth	bardd
Adnabyddus am	Secret destinations
Gwobr/au	CBE

Roedd Charles Stanley Causley (24 Awst 1917 - 4 Tachwedd 2003) yn ysgolfeistr, awdur, a bardd Cernewig a ysgrifennai yn y Saesneg. Nodir ei waith am ei symlrwydd a'i uniongyrchedd ac am ei berthynas â llên gwerin, yn enwedig felly ei weithiau sy’n ymwneud â'i Gernyw frodorol.

Bywyd Personol

Ganwyd Causley yn Lannstefan (Launceston), yn fab i Charles Causley, gwastrawd a garddwr a Laura J (née Bartlett) ei wraig. Ganwyd Causley tra fo ei dad yn gwasanaethu yn y Rhyfel Byd Cyntaf fel gyrrwr yng Nghorfflu Gwasanaeth y Fyddin ar y ffrynt gorllewinol. Bu ei dad marw o effeithiau nwy Almeinig pan oedd Causley yn saith mlwydd oed, ac fe'i magwyd gan ei fam.

Cafodd ei addysgu yn ysgol genedlaethol Lannstefan a Choleg Lannstefan (ysgol ramadeg).

Ni fu’n briod

Gyrfa

Dymuniad Causley oedd parhau a’i addysg yn yr ysgol ramadeg gyda’r gobaith o fynd ymlaen i brifysgol, ond yn 16 oed cyhoeddodd ei fam ei bod wedi cael swydd dda iddo mewn swyddfa adeiladwr. Bu’n rhaid iddo ymadael a’r ysgol i weithio mewn swydd roedd yn ei gasáu .

Ar doriad yr Ail Ryfel Byd ymunodd a’r Llynges Frenhinol fel codydd . Gwasanaethodd ar y llong HMS Eclipse ar Gefnfor yr Iwerydd ac ar y llong awyrennau HMS Glory ar y Cefnfor Tawel.

Ar ddiwedd y rhyfel aeth Causley yn fyfyriwr i goleg hyfforddi athrawon Peterborough. Wedi cymhwyso fel athro dychwelodd i wasanaethu fel athro yn ei hen ysgol gynradd, ysgol genedlaethol Lannstefan (a ail-enwyd yn ysgol St Catherine’s wedyn).

• 
  Ysgol Lannstefan
• 
  Plac ar wal yr ysgol

Gyrfa fel bardd ac awdur

Er ei fod wedi ymddiddori yn y byd llenyddol ers yn blentyn, ac wedi cyhoeddi ambell i ddrama wrth weithio fel clerc, ei gyfnod yn y llynges rhoddodd bri ar ei awen. Ychydig cyn y rhyfel prynodd copi o lyfr o gerddi Rhyfel Byd Cyntaf Siegfried Sassoon War Poems. Teimlai bod y llyfr yn gymorth iddo ail gysylltu â’i dad a fu farw o ganlyniad i’r rhyfel. Arweiniodd llyfr Sassoon iddo ddarllen gwaith Robert Graves, Edmund Blunden, a Wilfred Owen, a bu eu disgrifiadau byw o’r wrthdaro yn gwneud argraff ddwys arno. Wrth iddo brofi erchyllterau rhyfel trwy ei wasanaeth yn yr Ail Ryfel Byd dechreuodd ysgrifennu storïau byrion a cherddi o’r un anian.

Cyhoeddwyd y storïau yn ei lyfr Hands to Dance (1951) a’r cerddi yn ei gasgliad cyntaf Farewell, Aggie Weston (1951).

Wrth weithio fel athro dechreuodd ysgrifennu cerddi a storïau i blant, er, yn ôl ei gyfaddefiad ei hun, nad oedd yn gwybod wrth gychwyn gwaith os oedd i fod ar gyfer plentyn neu oedolyn. Wrth drafod ei gerddi dywedodd y bardd W H Auden amdano Causley stayed true to what he called his 'guiding principle' ... while there are some good poems which are only for adults, because they pre-suppose adult experience in their readers, there are no poems which are only for children.

Yn ogystal ag ysgrifennu i blant mae nifer o’i gerddi i oedolion yn edrych yn ôl ar ei blentyndod yng Nghernyw megis Eden Rock a Who .

Roedd Causley yn hoff o deithio’r byd ac yn ysgrifennu cerddi am ei brofiadau yn Awstralia, Canada, yr Aifft, Rwsia a nifer o lefydd eraill, ond roedd Cernyw yng nghanol ei holl waith. Yn 2017 darlledwyd teyrnged iddo ar BBC 4 o’r enw Cornwalls Native Poet. Yn y rhaglen mae Gillian Clarke (Bardd Cenedlaethol Cymru 2008-2016) yn nodi’r adlais o'r gynghanedd mewn rhai o’i gerddi, ar arfer Celtaidd o gysylltu â llên gwerin. Mae Clerk yn honni bod ei waith yn rhan o’r un teulu a’r traddodiad barddol Cymreig.. (Cyfeiriad dros dro BBC I-Player Cornwall's Native Poet: Charles Causley)

Anrhydeddau

Ym 1952 fe urddwyd Causley fel bardd yn Gorseth Kernow gyda'r enw barddol Morvardh. Ym 1958, gwnaethpwyd Causley yn Gymrawd y Gymdeithas Llenyddiaeth Frenhinol a dyfarnwyd CBE iddo ym 1986. Pan oedd yn 83 mlwydd oed fe'i gwnaethpwyd yn Gymar Llenyddiaeth gan y Gymdeithas Llenyddiaeth Frenhinol. Ymysg gwobrau eraill y dyfarnwyd iddo bu Medal Aur y Frenhines ar gyfer Barddoniaeth ym 1967 a Gwobr Cholmondeley ym 1971. Ym 1973/74 bu'n Ymwelydd Gymrodor mewn Barddoniaeth ym Mhrifysgol Caerwysg, gan dderbyn doethuriaeth anrhydeddus o'r brifysgol honno ar 7 Gorffennaf 1977. Fe'cyflwynwydyd â Gwobr Lenyddol Heywood Hill yn 2000. Rhwng 1962 a 1966 bu'n aelod o Banel Barddoniaeth Cyngor Celfyddydau Prydain Fawr. Dyfarnwyd iddo ysgoloriaeth deithiol ddwywaith gan Gymdeithas yr Awduron.

Derbyniodd wahoddiadau i fod yn awdur-breswyl ym Mhrifysgol Gorllewin Awstralia, Sefydliad Technoleg Footscray, Victoria, ac Ysgol y Celfyddydau Cain, Banff, Alberta.

Ym 1982, ar achlysyr ei ben-blwydd yn 65 mlwydd oed, cyhoeddwyd llyfr o gerddi yn ei anrhydeddu a oedd yn cynnwys cyfraniadau gan Ted Hughes, Seamus Heaney, Philip Larkin a thri ar hugain o feirdd eraill, dilynwyd hon gan deyrnged lawnach a mwy eang, Causley at 70, a gyhoeddwyd ym 1987.

Marwolaeth

Bu farw yn Kernow House, cartref nyrsio yn Lannstefan, a chladdwyd ei weddillion yn Eglwys St Thomas, Lannstefan, tua chanllath o’i fan geni.

Llyfrau

I oedolion

• Hands to Dance (short stories, later re-published as Hands to Dance and Skylark) (1951)
• Farewell, Aggie Weston (1951)
• Survivor's Leave (1953)
• Union Street (1957)
• Johnny Alleluia (1961)
• Underneath the Water (1968)
• Secret Destinations (1984)
• Twenty-One Poems (1986)
• A Field of Vision (1988)
• Collected Poems, 1951-2000 (2000)

I blant

• Figure of 8 (narrative poems 1969)
• Figgie Hobbin: Poems for Children (i blant, 1970)
• 'Quack!' Said the Billy-Goat (c. 1970)
• The Tail of the Trinosaur (i blant, 1973)
• As I Went Down Zig Zag (1974)
• Dick Whittington (1976)
• The Animals' Carol (1978)
• Early in the Morning: A Collection of New Poems with music by Anthony Castro and illustrations by Michael Foreman
• Jack the Treacle Eater (Macmillan, 1987), illustrated by Charles Keeping — winner of the Kurt Maschler Award, or the Emil, for integrated writing and illustration
• The Young Man of Cury and Other Poems (1991)
• All Day Saturday, and Other Poems (1994)
• Collected Poems for Children (1996) as illustrated by John Lawrence
• The Merrymaid of Zennor (1999)
• I Had a Little Cat (2009)
• Timothy Winters

Dramau

• Runaway (1936)
• The Conquering Hero (1937)
• Benedict (1938)
• How Pleasant to Know Mrs. Lear: A Victorian Comedy in One Act (1948)
• The Ballad of Aucassin and Nicolette (libretto, 1981)

Golygydd

• Peninsula
• Dawn and Dusk
• Rising Early
• Modern Folk Ballads
• The Puffin Book of Magic Verse
• The Puffin Book of Salt-Sea Verse
• The Sun, Dancing: Anthology of Christian Verse