Cadwaladr Cesail

Cadwaladr Cesail
Ganwyd	1614  Dolbenmaen
Bu farw	1626
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	bardd
Blodeuodd	1614, 1626

Bardd Cymraeg o Eifionydd, Gwynedd, oedd Cadwaladr Cesail (bl. 1610 - 1625), neu Cadwaladr Gruffudd mewn rhai ffynonellau. Roedd yn perthyn i gyfnod olaf traddodiad Beirdd yr Uchelwyr yng ngogledd-orllewin Cymru.

Oes a gwaith

Ychydig a wyddom am ei hanes personol. Mae ei enw barddol yn dangos cysylltiad â phlasdy hynafol Y Gesail Gyfarch, Penmorfa, yn Eifionydd ond does dim sicrwydd a oedd yn un o deulu'r Gesail neu beidio. Canodd farwnad i Elis Wyn o'r Gesail Gyfarch yn 1624.

Roedd yn fardd o fri yn ei oes a chedwir tua hanner cant o'i gerddi yn y llawysgrifau, yn awdlau, cywyddau ac englynion. Maent i gyd yn gerddi mawl i uchelwyr lleol ardal Eifionydd, sy'n awgrymu ei fod yn fardd proffesiynol yn hytrach nac uchelwr yn "canu ar ei fwyd ei hun." Canodd i deuluoedd Bryncir, Meillionen, Cefnllanfair, Pengwern (Meirionnydd), Glynllifon a Gwydir. Ceir rhai englynion 'smala ei naws, e.e. un i gi hela gŵr lleol o'r enw Ieuan Tew:

Mae ci gennyt ti I'an Tew—min gerwin,

Mae'n gorwedd ar lwydrew;

Gwaeth yw dy gi nag Iddew,

Gwaeth na'r ci wyt ti, I'an Tew.

Ei gerdd fwyaf nodedig efallai yw 'Marwnad Marged, gwraig Siôn Bodwrda' (1623), sy'n cynnwys cyfeiriad diddorol at y cymeriad chwedlonol Olwen.

Llyfryddiaeth

Gwaith y bardd

• Nesta Lloyd (gol.), Blodeugerdd Barddas o'r Ail Ganrif ar Bymtheg, cyfrol 1 (Cyhoeddiadau Barddas, 1993). Testun 'Marwnad Marged, gwraig Siôn Bodwrda', gyda nodiadau.

Ysgrif amdano

• William Rowland, Gwŷr Eifionydd (Gwasg Gee, 1953). Pennod III: 'Cadwaladr Cesail'.

Beirdd yr Uchelwyr

Bedo Hafesb  · Bleddyn Ddu · Cadwaladr Cesail · Casnodyn · Rhisiart Cynwal · Wiliam Cynwal · Dafydd ab Edmwnd · Dafydd Alaw · Dafydd ap Gwilym · Dafydd ap Siencyn · Dafydd Benwyn · Dafydd Ddu o Hiraddug · Dafydd Gorlech · Dafydd Llwyd o Fathafarn · Dafydd Nanmor · Dafydd y Coed · Edward Dafydd · Deio ab Ieuan Du · Lewys Dwnn · Edward Maelor · Edward Sirc · Edward Urien · Einion Offeiriad · Gronw Ddu · Gronw Gyriog · Gruffudd ab Adda ap Dafydd · Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan · Gruffudd ap Dafydd ap Tudur · Gruffudd ap Llywelyn Lwyd · Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd · Gruffudd ap Tudur Goch · Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed · Gruffudd Gryg · Gruffudd Hiraethog · Gruffudd Llwyd · Gruffudd Llwyd ap Llywelyn Gaplan · Guto'r Glyn · Gutun Owain · Gwerful Fychan · Gwerful Mechain · Gwilym Ddu o Arfon · Gwilym Tew · Hillyn · Huw Cae Llwyd · Huw Ceiriog · Huw Cornwy · Huw Llŷn · Huw Pennant (I) · Huw Pennant (II) · Hywel ab Einion Lygliw · Hywel ap Mathew · Hywel Cilan · Hywel Ystorm · Ieuan ap Huw Cae Llwyd · Ieuan ap Hywel Swrdwal · Ieuan Brydydd Hir · Ieuan Du'r Bilwg · Ieuan Dyfi · Ieuan Gethin · Ieuan Llwyd ab y Gargam · Ieuan Tew Ieuanc · Iocyn Ddu ab Ithel Grach · Iolo Goch · Iorwerth ab y Cyriog · Iorwerth Beli · Iorwerth Fynglwyd · Ithel Ddu · Lewis ab Edward · Lewys Daron · Lewys Glyn Cothi · Lewys Môn · Lewys Morgannwg · Llywarch Bentwrch · Llywelyn ab y Moel · Llywelyn ap Gwilym Lygliw · Llywelyn Brydydd Hoddnant · Llywelyn Ddu ab y Pastard · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Foelrhon · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Goch · Llywelyn Goch ap Meurig Hen · Llywelyn Goch y Dant · Llywelyn Siôn · Mab Clochyddyn · Madog Benfras · Maredudd ap Rhys · Meurig ab Iorwerth · Morus Dwyfech · Owain Gwynedd · Owain Waed Da · Prydydd Breuan · Tomos Prys · Gruffudd Phylip · Phylip Siôn Phylip · Rhisiart Phylip · Rhys Cain · Rhys Nanmor · Siôn Phylip · Siôn Tudur · Raff ap Robert · Robert ab Ifan · Robin Ddu ap Siencyn · Rhisierdyn · Rhisiart ap Rhys · Rhys ap Dafydd ab Einion · Rhys ap Dafydd Llwyd · Rhys ap Tudur · Rhys Brydydd · Rhys Goch Eryri · Sefnyn · Simwnt Fychan · Siôn ap Hywel ap Llywelyn Fychan · Siôn ap Hywel Gwyn · Siôn Brwynog · Siôn Cent · Siôn Ceri · Sypyn Cyfeiliog · Trahaearn Brydydd Mawr · Tudur Aled · Tudur ap Gwyn Hagr · Tudur Ddall · Wiliam Llŷn · Y Mab Cryg · Y Proll · Yr Ustus Llwyd