Cap tyllog brown y bedw

Oddi ar Wicipedia
Cap tyllog brown y bedw
Leccinum scabrum

, ,

Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Fungi
Dosbarth: Basidiomycota
Urdd: Boletales
Teulu: Boletaceae
Genws: Leccinum[*]
Rhywogaeth: Leccinum scabrum
Enw deuenwol
Leccinum scabrum
(Bull.) Gray

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Boletaceae yw'r Cap tyllog brown y bedw (Lladin: Leccinum scabrum; Saesneg: Brown Birch Bolete).[1] 'Y Capiau Tyllog' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Gair arall am gap tyllog yw 'boled', a ddefnyddir hefyd i ddisgrifio rhai mathau o ffwng. Mae'r rhan oddi tano'n debycach i sbwng nag i degyll. Mae'r teulu Boletaceae yn gorwedd o fewn urdd y Boletales.

Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop a Gogledd America. Fe'i ceir hefyd yn Seland Newydd.

Lliw sborau'r fadarchen hon yw lliw olewydd. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un amgrwm. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: mandyllog. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.

Ffyngau[golygu | golygu cod]

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Boletaceae[golygu | golygu cod]

Mae gan Cap tyllog brown y bedw ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Xerocomus globuliger Xerocomus globuliger
Xerocomus griseus Xerocomus griseus
Xerocomus hemixanthus Xerocomus hemixanthus
Xerocomus heterocystides Xerocomus heterocystides
Xerocomus heterodermus Xerocomus heterodermus
Xerocomus hortonii Xerocomus hortonii
Xerocomus housei Xerocomus housei
Xerocomus impolitus Xerocomus impolitus
Xerocomus indicus Xerocomus indicus
Xerocomus intermedius Xerocomus intermedius
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
  2. Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
  3. Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Cap tyllog brown y bedw gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.

CategoriFfyngau Ewrop

Gofal!

Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill!
Gall corff rhai bobl adweithio'n ddifrifol i rai 'madarch bwytadwy'! Mynwch gyngor gan arbenigwr cyn profi unrhyw fadarch gwyllt.