Calon

Oddi ar Wicipedia
Mae'r saethau gwyn yn dangos llif y gwaed.

Organ gyhyrol siambrog yw'r galon sy'n gorwedd ychydig i'r chwith o linell ganol y corff. Dyma'r cyhyr sy'n pwmpio'r gwaed ar hyd y cylchrediad fasgwlar drwy gyfrwng yr hyn a elwir yn system gylchredol y corff. Ceir ochr dde ac ochr chwith, y ddau yn cynnwys atriwm (hefyd cyntedd) a fentrigl (hefyd bolgell). Mae llawer o dermau meddygol sy’n ymwneud â’r galon yn defnyddio’r term cardiaidd (e.e. cardioleg ‘astudiaeth sy’n ymwneud â’r galon’) ac mae’r gair yn tarddu o’r gair Groeg cardia (καρδιά) ‘calon’.

Uwchsain y galon.

Mae calon pob fertebrat wedi ei wneud allan o'r cyhyr arbennig ac unigryw hwn, sef y cyhyr y galon ac mae'n gweithredu ar ei liwt ei hun, gan bwmpio tua 2.5 biliwn o weithiau mewn rhychwant oes o 66 mlynedd. Y curiad arferol a chyfartalog ydy 72 curiad y funud ac mae calon merch yn pwyso rhwng 250 gram a 300 gram a rhwng 300 a 350 gram mewn dyn.[1]

Yn y diagram (ar y dde) rydych yn gallu gweld falfiau. Mae’r galon yn cynnwys falfiau i atal y gwaed rhag llifo yn ôl. Mae gan yr ochr dde falf deirlen (falf gyda thri chaead), ac mae gan yr ochr chwith falf ddwylen (falf gyda dau gaead).

Mae gan y ddwy ochr falfiau cilgant. Y falf cilgant ysgyfeiniol ydy lle mae’r gwaed yn pwmpio o’r fentrigl dde, i’r rhydweli ysgyfeiniol. Y falf Aortig lle mae’r gwaed yn pwmpio o’r fentrigl chwith i’r aorta.

Mae cyflenwad gwaed cyhyr y galon ei hun yn dod o’r rhydwelïau coronaidd. Ond mae’r rhain yn gallu cael eu cau gan blaciau brasterog sy’n cynnwys colesterol, gan arwain at glefyd coronaidd y galon.

Os ydy rhydweli goronaidd yn cau, mae’r cyflenwad gwaed i ran o’r galon yn cael ei dorri i ffwrdd. Dydy’r rhan honno o’r galon ddim yn gallu parhau i gyfangu, gan achosi trawiad ar y galon.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Kumar, Abbas, Fausto: Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease, 7ed argraffiad, tud. 556
Eginyn erthygl sydd uchod am anatomeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Chwiliwch am calon
yn Wiciadur.