Bysedd cythraul
| Bysedd cythraul Clathrus archeri
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Phallales |
| Teulu: | Phallaceae |
| Genws: | Clathrus[*] |
| Rhywogaeth: | Clathrus archeri |
| Enw deuenwol | |
| Clathrus archeri (Berk.) Dring | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Phallaceae yw'r Bysedd cythraul (Lladin: Clathrus archeri; Saesneg: Devil's Fingers).[1] 'Y Cincrwyn' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Lluosog y gair 'cingroen' yw 'cincrwyn'. Mae'n llysieuyn drewllyd tebyg i gaws llyffant sy'n tyfu fynychaf ar gloddiau. Defnyddir y gair wethiau am siap pidyn. Mae'r teulu Phallaceae yn gorwedd o fewn urdd y Phallales.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Awstralia, Asia a Gogledd America. Fe'i ceir hefyd yn Seland Newydd.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyrdd-frown. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un heb gapan. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: gleba. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.
Ffyngau
[golygu | golygu cod]Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Phallaceae
[golygu | golygu cod]Mae gan Bysedd cythraul ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Phallus esculentus | Phallus esculentus | |
| Phallus haitangensis | Phallus haitangensis |  |
| Phallus macrosporus | Phallus macrosporus | |
| Phallus maderensis | Phallus maderensis | |
| Phallus merulinus | Phallus merulinus | _Cooke_422428.jpg) |
| Phallus minusculus | Phallus minusculus | |
| Phallus multicolor | Phallus multicolor |  |
| Phallus pygmaeus | Phallus pygmaeus | |
| Phallus ravenelii | Phallus ravenelii |  |
| Phallus tenuissimus | Phallus tenuissimus |
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Bysedd cythraul gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.