Bwrdeistrefi Sir Fynwy (etholaeth seneddol)

**Bwrdeistrefi Sir Fynwy**
Bwrdeistrefi Sir Fynwy; Etholaeth Bwrdeistref
Creu:	1542
Diddymwyd:	1918
Math:	Tŷ'r Cyffredin
Aelodau:	Un

Map o Sir Fynwy yn dangos ffiniau etholaeth Bwrdeistrefi Sir Fynwy 1885 - 1918 (mewn pinc)

Roedd Bwrdeistrefi Sir Fynwy yn etholaeth hanesyddol Gymreig a oedd yn arfer dychwelyd un Aelod Seneddol i Dŷ'r Cyffredin o 1542 i 1918

Hanes[golygu | golygu cod]

Crëwyd yr etholaeth o dan Ddeddfau Uno Cymru a Lloegr danfonwyd ei gynrychiolydd cyntaf i San Steffan ym 1542. Yn wreiddiol roedd yr etholfraint yn perthyn i fwrdeiswyr Trefynwy, Caerllion, Casnewydd, Tryleg, Brynbuga, Cas-gwent, Y Fenni ac o bosib y Grysmwnt. Ym 1680 bu achos llys i herio canlyniad etholiad pan geisiodd Trefynwy i ddychwelyd aelod i'r Senedd heb gynnwys y bwrdeistrefi eraill. Canlyniad yr achos oedd datgan bod yr hawl i bleidleisio yn perthyn i'r rhyddfreinwyr a oedd yn preswylio yn Nhrefynwy, Casnewydd a Brynbuga.

Cafodd yr etholaeth ei ddiddymu o dan Ddeddf Cynrychiolaeth y Bobl 1918, gyda Chasnewydd yn dod yn fwrdeistref seneddol yn ei rhinwedd ei hun, tra fo Trefynwy a Brynbuga yn cael eu cynnwys yn etholaeth sirol Mynwy.

Aelodau Seneddol[golygu | golygu cod]

1542-1831[golygu | golygu cod]

Blwyddyn	Aelod
1542	Thomas Kynnyllyn^[1]
1545	Richard Morgan ^[1]
1547	Giles Morgan^[1]
1553 (Maw)	anhysbys^[1]
1553 (Hyd)	John Philip Morgan^[1]
1555	Thomas Lewis^[1]
1558	Matthew Herbert^[1]
1559	Moore Powell ^[2]
1571	Charles Herbert ^[2]
1572	Moore Powell
1576	Syr William Morgan ^[2]
1584	Moore Gwillim ^[2]
1586	Moore Gwillim ^[2]
1588	Philip Jones ^[2]
1593	Edward Hubberd ^[2]
1597	Syr Robert Johnson ^[2]
1621	Thomas Ravenscroft
1624	Walter Stewart
1626	William Fortune
1628	William Morgan
1629–1640	Dim Senedd
1640	Charles Jones^[3]
1640	Gwag
1646	Thomas Pury
1653	Dim cynrychiolaeth
1659	Nathaniel Waterhouse
1660	Syr Trevor Williams
1661	Syr George Probert
1677	Charles Somerset Arglwydd Herbert
1679	Syr Trevor Williams
1679	Charles Somerset Arglwydd Herbert
1680	John Arnold
1685	Charles Somerset, Ardalydd Caerwrangon
1685	Syr James Herbert
1689	John Arnold
1689	Syr John Williams
1690	Syr Charles Kemeys
1695	John Arnold
1698	Henry Probert
1701	John Morgan
1705	Syr Thomas Powell
1708	Clayton Milborne
1715	William Bray
1720	Andrews Windsor
1722	Edward Kemeys
1734	Yr Arglwydd Charles Somerset
1745	Syr Charles Kemeys Tynte
1747	Fulke Greville
1754	Benjamin Bathurst
1767	(Syr) John Stepney
1788	Henry Somerset, Ardalydd Caerwrangon
1790	Charles Bragge
1796	Syr Charles Thompson
1799	Yr Arglwydd Robert Edward Henry Somerset
1802	Yr Arglwydd Charles Henry Somerset
1813	Henry Somerset Ardalydd Caerwangon
Mai 1831	Benjamin Hall
1831	Henry Somerset Ardalydd Caerwangon

1832-1918[golygu | golygu cod]

Blwyddyn	Aelod	Plaid
1832	Benjamin Hall	Rhyddfrydol
1837	Reginald James Blewitt	Rhyddfrydol
1852	Crawshay Bailey	Ceidwadol
1868	Syr John Ramsden	Rhyddfrydol
1874	Thomas Cordes	Ceidwadol
1880	Syr Edward Hamer Carbutt	Rhyddfrydol
1886	Syr George Elliot	Ceidwadol
1892	Albert Spicer	Rhyddfrydol
1900	Dr Frederick Rutherfoord Harris	Ceidwadol
1901	Joseph Lawrence	Ceidwadol
1906	Lewis Haslam	Rhyddfrydol
1918	diddymu'r etholaeth

Etholiadau[golygu | golygu cod]

Etholiadau yn y 1910au[golygu | golygu cod]

Etholiad cyffredinol 1910: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint:12,934
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Lewis Haslam	6,154	54.9	-
	Ceidwadwyr	Gerald de La Pryme Hargreaves	5,056	45.1
Mwyafrif			1,098	9.8
Y nifer a bleidleisiodd				86.7
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Etholiadau yn y 1900au[golygu | golygu cod]

Etholiad cyffredinol 1906: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 11,207
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Lewis Haslam	4,531	44.7	-
	Ceidwadwyr	E E Nicholls	3,939	38.8	-13.1
	Llafur	James Whinstone	1,678	16.5
Mwyafrif			592	5.9
Y nifer a bleidleisiodd				90.6
	Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr		Gogwydd

Yn dilyn Etholiad Cyffredinol 1900 cafodd Dr Harris ei ddiarddel o'i sedd ar ôl i lys canfod ei fod wedi ei ennill ar sail gwneud datganiadau celwyddog am gymeriad ac ymddygiad ei wrthwynebydd. Cynhaliwyd isetholiad ar 7 Mai 1901:^[4]

Isetholiad Bwrdeistrefi Sir Fynwy: Etholfraint: 9,803^[5]
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Joseph Lawrence	4,604	51.9	-
	Rhyddfrydol	Albert Spicer	4,261	48.1	-
Mwyafrif			343
Y nifer a bleidleisiodd				90.4
	Ceidwadwyr yn disodli Rhyddfrydol		Gogwydd

Nodyn: Gan fod canlyniad yr etholiad blaenorol yn ddi-rym, bu i'r Ceidwadwyr ennill y sedd yn hytrach na'i gadw.

Etholiad cyffredinol 1900: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 9,335
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Dr Frederick Rutherfoord Harris	4,415	54.2	-
	Rhyddfrydol	Albert Spicer	3,727	45.8	-
Mwyafrif			688
Y nifer a bleidleisiodd				87.2
	Ceidwadwyr yn disodli Rhyddfrydol		Gogwydd

Etholiadau yn y 1890au[golygu | golygu cod]

Etholiad cyffredinol 1895: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 8,391
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Albert Spicer	3,743	51.1	-
	Ceidwadwyr	E M Underdown	3,598	48.9	-
Mwyafrif			154
Y nifer a bleidleisiodd				87.4
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Etholiad cyffredinol 1892: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 7,697
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Albert Spicer	3,430	52.2	-
	Ceidwadwyr	Syr George Elliot, Barwnig 1af	3,137	47.8	-
Mwyafrif			293
Y nifer a bleidleisiodd				85.3
	Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr		Gogwydd

Etholiadau yn y 1880au[golygu | golygu cod]

Etholiad cyffredinol 1886: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 6,485
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Syr George Elliot, Barwnig 1af	3,033	54.2	-
	Rhyddfrydol	Syr Edward Hamer Carbutt	2,568	45.8	-
Mwyafrif			465
Y nifer a bleidleisiodd				86.4
	Ceidwadwyr yn disodli Rhyddfrydol		Gogwydd

Etholiad cyffredinol 1885: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 6,485
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Syr Edward Hamer Carbutt	2,932	50.1	-
	Ceidwadwyr	Thomas Cordes	2,921	49.9	-
Mwyafrif			11
Y nifer a bleidleisiodd				90.3
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Etholiad cyffredinol 1880: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 5,090
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Syr Edward Hamer Carbutt	2,258	50.7	-
	Ceidwadwyr	Thomas Cordes	2,197	49.3	-
Mwyafrif			61
Y nifer a bleidleisiodd				87.5
	Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr		Gogwydd

Etholiadau yn y 1870au[golygu | golygu cod]

Etholiad cyffredinol 1874: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 4,702
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Thomas Cordes	2,090	59.1	-
	Rhyddfrydol	H D Pochin	1,447	40.9	-
Mwyafrif			643
Y nifer a bleidleisiodd				75.2
	Ceidwadwyr yn disodli Rhyddfrydol		Gogwydd

Etholiadau yn y 1860au[golygu | golygu cod]

Etholiad cyffredinol 1868: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 3,771
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Syr John Ramsden	1,618	52.8	-
	Ceidwadwyr	S Homfray	1,449	47.2	-
Mwyafrif			169
Y nifer a bleidleisiodd				81.3
	Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr		Gogwydd

Yn Etholiad Cyffredinol 1865 cafodd Crawshay Bailey ei ddychwelyd yn ddiwrthwynebiad

Etholiadau yn y 1850au[golygu | golygu cod]

Ymddiswyddodd Blewitt o'r Senedd ym 1852 a bu isetholiad i ganfod olynydd iddo ar 3 Ebrill 1852

Is etholiad: Bwrdeistrefi Sir Fynwy 1852 Etholfraint: 1,676
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Ceidwadwyr	Crawshay Bailey	764	59	-
	Rhyddfrydol	W S Lindsey	529	41	-
Mwyafrif			235
Y nifer a bleidleisiodd				77.1
	Ceidwadwyr yn disodli Rhyddfrydol		Gogwydd

Crawshay Bailey oedd yr Aelod Seneddol ar ran y Blaid Geidwadol am weddill y 1850au gan cael ei ethol yn ddiwrthwynebiad ym 1852, 1857 a 1859

Etholiadau yn y 1840au[golygu | golygu cod]

Cafodd Reginald James Blewitt ei ethol yn ddiwrthwynebiad yn etholiad 1847

Murlun y Siartwyr yng Nghasnewydd cyn ei ddifrodi

Etholiad cyffredinol 1841: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 1,268
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Reginald James Blewitt	476	100	-
	Mudiad y Siartwyr	William Edwards^[6]	0	0	-
Mwyafrif			476	100
Y nifer a bleidleisiodd				37.5
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Etholiadau yn y 1830au[golygu | golygu cod]

Etholiad cyffredinol 1837: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 1,169
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Reginald James Blewit	440	53.3	-
	Ceidwadwyr	J Bailey	386	46.7	-
Mwyafrif			54
Y nifer a bleidleisiodd				88.2
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Etholiad cyffredinol 1835: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 1,088
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Benjamin Hall	428	50.2	-
	Ceidwadwyr	J Bailey	424	49.8	-
Mwyafrif			4
Y nifer a bleidleisiodd				78.3
	Rhyddfrydol yn cadw		Gogwydd

Etholiad cyffredinol 1832: Bwrdeistrefi Sir Fynwy Etholfraint: 899
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Benjamin Hall	393	52.5	-
	Ceidwadwyr	Henry Somerset Ardalydd Caerwangon	355	47.5	-
Mwyafrif			38
Y nifer a bleidleisiodd				83.2
	Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr		Gogwydd

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 ^1.6 "History of Parliament". History of Parliament Trust. Cyrchwyd 2013-06-02.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 ^2.5 ^2.6 ^2.7 "History of Parliament". History of Parliament Trust. Cyrchwyd 2011-10-16.
↑ Cafodd ei ethol ar gyfer Biwmares hefyd ond cafodd y senedd ei addoedi cyn iddo ddewis ei sedd
↑ Y Ddeiseb yn Erbyn Etholiad Dr Rutherford Harris yn Mynwy yn Gwalia 9 Ebrill 1901 [1] adalwyd 31 Ionawr 2015
↑ ETHOLIAD BWRDEISDREFI MYNWY Y Dydd 10 Mai 1901 [2] adalwyd 31 Ionawr 2015
↑ Gwent local history - 98 Spring 2005 After the rising : Chartism in Newport 1840-48 [3] adalwyd 1 Chwefror 2015

[HoP1-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 ^1.6 "History of Parliament". History of Parliament Trust. Cyrchwyd 2013-06-02.

[HoP2-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 ^2.5 ^2.6 ^2.7 "History of Parliament". History of Parliament Trust. Cyrchwyd 2011-10-16.

[3] Cafodd ei ethol ar gyfer Biwmares hefyd ond cafodd y senedd ei addoedi cyn iddo ddewis ei sedd

[4] Y Ddeiseb yn Erbyn Etholiad Dr Rutherford Harris yn Mynwy yn Gwalia 9 Ebrill 1901 [1] adalwyd 31 Ionawr 2015

[5] ETHOLIAD BWRDEISDREFI MYNWY Y Dydd 10 Mai 1901 [2] adalwyd 31 Ionawr 2015

[6] Gwent local history - 98 Spring 2005 After the rising : Chartism in Newport 1840-48 [3] adalwyd 1 Chwefror 2015

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]