Brwydr Bannockburn

Oddi ar Wicipedia
Brwydr Bannockburn
Enghraifft o'r canlynolbrwydr Edit this on Wikidata
Dyddiad24 Mehefin 1314 Edit this on Wikidata
Rhan oRhyfeloedd Annibyniaeth yr Alban Edit this on Wikidata
Dechreuwyd23 Mehefin 1314 Edit this on Wikidata
Daeth i ben24 Mehefin 1314 Edit this on Wikidata
LleoliadBannockburn, Maes y Gad, Bannockburn Edit this on Wikidata
Map
GwladwriaethTeyrnas yr Alban Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Ymladdwyd Brwydr Bannockburn (Gaeleg yr Alban: Blàr Allt nam Bànag neu Blàr Allt a' Bhonnaich) ar 24 Mehefin 1314 rhwng byddin yr Alban dan Robert I, brenin yr Alban (Robert Bruce) a byddin Lloegr dan Edward II, brenin Lloegr. Hon oedd brwydr dyngedfennol Rhyfel Annibyniaeth Cyntaf yr Alban, a sicrhaodd buddugoliaeth ysgubol yr Albanwyr eu hanibyniaeth.

Tua Gŵyl y Grawys 1314, roedd Edward Bruce, brawd brenin yr Alban, wedi dechrau gwarchae ar Gastell Stirling. Gwnaeth amddiffynwyr y castell gytundeb a Bruce, y byddent yn ildio'r castell iddo erbyn canol haf os nad oedd byddin wedi dod i godi'r gwarchae. Pan glywodd Edward II y newyddion, cododd fyddin enfawr (yn cynnwys cryn nifer o Gymry) a chychwynnodd am Stirling i godi'r gwarchae.

Cyfarfu'r fyddin yma a byddin lawer llai yr Albanwyr ychydig i'r de o Stirling; mae'r frwydr yn cymryd ei henw o'r afonig "Bannock Burn" ger maes y frwydr. Mae anghytundeb ymysg haneswyr ynghylch yr union safle, ond mae'r rhan fwyaf yn cytuno nad lle mae'r Ganolfan Ymwelwyr bresennol y bu'r ymladd.

Bu rhywfaint o ymladd ar 23 Gorffennaf. Bu un digwyddiad adnabyddus; roedd Syr Henry de Bohun, nai Iarll Henffordd, yn arwain catrawd o filwyr Seisnig pan welodd y brenin Robert yn marchogaeth ar ei ben ei hun ar balffri bychan wedi bod yn ymweld a rhai o'i filwyr. Carlamodd de Bohun tuag ato, ond llwyddodd y brenin i osgoi ei bicell a'i ladd ag un ergyd o'i fwyell.

Ar doriad dydd y diwrnod canlynol, symudodd yr Albanwyr ymlaen i ymosod ar y Saeson; y rhan fwyaf ohonynt yn ymladd a gwaywffyn hir, wedi eu ffurfio yn schiltron fel bod mur o waywffyn yn wynebu unrhyw un a fynnai ymosod arnynt. Methodd y marchogion Seisnig a thorri i mewn i'r rhain, a gwasgarwyd y saethyddion Seisnig gan y marchogion Albanaidd.

Enillodd yr Albanwyr fuddugoliaeth syfrdanol, gan ladd nifer fawr o uchelwyr Seisnig a chymeryd llawer eraill yn garcharorion. Ffôdd y brenin Edward o'r maes, a chyrraedd Castell Dunbar cyn cymryd llong i Loegr.