Brwsh dannedd

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o Brws dannedd)
Brwsh dannedd
Mathbrwsh, tooth cleaning instrument Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Brwshys dannedd

Offeryn hylendid y geg a ddefnyddir i lanhau'r dannedd, y deintgig a'r tafod yw brwsh dannedd neu (brws dannedd). Mae'n cynnwys pen gwrychog sydd wedi'i glystyru'n dynn, y rhoir past dannedd arno, wedi'i osod ar goes sy'n hwyluso glanhau rhannau o'r geg sy'n anodd eu cyrraedd.

Diben[golygu | golygu cod]

Mae brwshys dannedd ar gael gyda gwrychau o wahanol weadau, meintiau a ffurfiau. Mae'r rhan fwyaf o ddeintyddion yn argymell defnyddio brws dannedd meddal gan fod brwshys dannedd caled yn gallu niweidio enamel dannedd a llidio'r deintgig.[1]

Hanes[golygu | golygu cod]

Er ei fod wedi'i wneud yn gyntaf fel offeryn hylendid y geg, mae'r brwsh dannedd wedi ei ddefnyddio yn gyffredinol fel offeryn glanhau manwl. Mae hyn oherwydd y nifer o linynnau bach sy'n caniatáu iddo lanhau mewn mannau bach nad oes gan lawer o offer glanhau confensiynol y gallu i'w cyrraedd.[2]

Cyn dyfeisio'r brws dannedd, defnyddiwyd amrywiaeth o ddulliau i gadw'r geg yn lân.[3] Mae hyn wedi cael ei wirio gan gloddiadau sydd wedi dod o hyd i ffyn cnoi, brigau coed, plu adar, esgyrn anifeiliaid a philsen ballasg.

Rhagflaenydd y brwsh dannedd yw'r ffon gnoi. Byddai ffyn cnoi yn frigau gyda phennau wedi’u breuo yn cael eu defnyddio i frwsio’r dannedd[4] tra defnyddiwyd y pen arall fel deintbig.[5] Darganfuwyd y ffyn cnoi cynharaf yn Sumer Mesopotamia yn 3500 CC,[5] bedd yn yr Aifft yn dyddio o 3000 CC,[4] a chrybwyllwyd hwy mewn cofnodion Tsieineaidd sy'n dyddio o 1600 CC. Roedd y Groegwyr a'r Rhufeiniaid yn defnyddio deintbigau i lanhau eu dannedd, ac mae brigau tebyg i ddeintbigau wedi eu canfod ym meddrodau Brenhinllin Qin.[5] Mae ffyn cnoi yn parhau i fod yn gyffredin yn Affrica,[6] mewn rhannau gwledig o dde'r Unol Daleithiau,[4] ac yn y byd Islamaidd ystyrir defnyddio ffon gnoi Miswak yn weithred dduwiol ac mae wedi'i ragnodi i'w ddefnyddio cyn pob gweddi bum gwaith y dydd.[7] Defnyddiwyd mwgwd gan Fwslimiaid ers y 7g.

Plentyn yn cael ei dysgu sut i ddefnyddio brwsh dannedd.

Daethpwyd o hyd i'r brwsh dannedd cyntaf sy'n debyg i'r un modern yn Tsieina. Fe'i defnyddiwyd yn ystod Brenhinlin Tang (619-907), ac roedd wedi'i wneud â blew moch.[8][9] Cafwyd y blew o foch a oedd yn byw yn Siberia a gogledd Tsieina oherwydd bod y tymereddau oerach yn darparu blew mwy cadarn. Fe'u cysylltwyd i ffon neu handlen a weithgynhyrchwyd o bambw neu asgwrn, gan ffurfio brwsh dannedd.[4] Yn 1223, cofnododd y meistr Zen o Japan, Dōgen Kigen, ar Shōbōgenzō ei fod yn gweld mynachod yn Tsieina yn glanhau eu dannedd gyda brwshys wedi'u gwneud o flew marchrawn wedi'u cysylltu â handlen asgwrn. Lledaenodd y brwsh dannedd gwrychog i Ewrop, a ddaeth o Tsieina i Ewrop gyda theithwyr.[10] Fe'i mabwysiadwyd yn Ewrop yn ystod yr 17g.[11] Canfu Ewropeaid fod brwshys dannedd y mochyn a fewnforiwyd o Tsieina yn rhy gadarn a bod brwsys dannedd meddalach yn cael eu gwneud o rawn ceffyl.[4]

Brwsh Danned Cyfoes[golygu | golygu cod]

Yn ystod y 1900au, roedd seliwloid yn disodli coesau esgyrn yn raddol.[8] Disodlwyd blew anifeiliaid naturiol hefyd gan ffibrau synthetig, fel arfer neilon, gan DuPont yn 1938. Aeth y brwsh dannedd neilon cyntaf a wnaed gydag edafedd neilon ar werth ar Chwefror 24, 1938. Dyfeisiwyd y brwsh dannedd trydan cyntaf, y Broxodent, yn y Swistir yn 1954.[12] Erbyn troad yr 21g roedd neilon wedi dod i gael ei ddefnyddio'n helaeth ar gyfer y blew ac roedd y dolenni fel arfer wedi'u mowldio o ddeunyddiau thermoplastig.[3]

Ystyriaethau Amgylcheddol[golygu | golygu cod]

Mae brwshys a wneir o blastig yn ffynhonnell llygredd.[13][14] Er mwyn lleihau'r effaith amgylcheddol, mae rhai gweithgynhyrchwyr wedi newid i ddefnyddio deunyddiau bioddiraddadwy a/neu ddefnyddio pennau y gellir eu hailosod.[15] Mae brwshys dannedd amgen ar gael yn cynnwys dolenni pren (bambŵ yn aml) a blew o fiscos bambw neu flew moch.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. "Oral Longevity," American Dental Association brochure (PDF), page 2 Error in webarchive template: Check |url= value. Empty. Retrieved June 12, 2008
  2. "Toothbrush Floor Scrubbing - TV Tropes". TV Tropes (yn Saesneg). Cyrchwyd 2018-09-28.
  3. 3.0 3.1 Sammons, R. (2003). "Control of dental plaque". Medical biofilms detection, prevention and control. Chichester: John Wiley & Sons. t. 223. ISBN 978-0-471-98867-0.
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 Panati, Charles (2013). Extraordinary Origins of Everyday Things. HarperCollins. tt. 208–209. ISBN 978-0-06-227708-4.
  5. 5.0 5.1 5.2 Yu, Hai-Yang; Qian, Lin-Mao; Zheng, Jing (2013). Dental Biotribology. Springer. tt. 18–19. ISBN 978-1-4614-4550-0.
  6. salvadora persica
  7. IslamKotob, Muslims and Science, (Islamic Books), p.30.
  8. 8.0 8.1 Kumar, Jayanth V. (2011). "Oral hygiene aids". Textbook of preventive and community dentistry (arg. 2nd). Elsevier. tt. 412–413. ISBN 978-81-312-2530-1.
  9. Harris, Norman O.; García-Godoy, Franklin, gol. (1999). Primary preventive dentistry (arg. 5th). Stamford: Appleton & Lange. ISBN 978-0-8385-8129-2.
  10. "Who invented the toothbrush and when was it invented?". The Library of Congress. 2007-04-04. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-04-11. Cyrchwyd 2008-04-12. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  11. Stay, Flora Parsa (2005). The fibromyalgia dental handbook: A practical guide to maintaining peak dental health. New York: Marlowe & Company. t. 118. ISBN 978-1-56924-401-2.
  12. "Who invented the toothbrush and when was it? (Everyday Mysteries: Fun Science Facts from the Library of Congress)". Library of Congress. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-04-11. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  13. Cathy. "Green and Healthy Mouths- Toothbrushes". greenecoservices.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-09-05. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  14. Larry West. "Can You Recycle Your Toothbrush?". About.com News & Issues. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-02-04. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  15. "Building a better toothbrush – Business – The Boston Globe". BostonGlobe.com.