Wassily Kandinsky

Wassily Kandinsky
Wassily Kandinsky
Ganwyd	4 Rhagfyr 1866 (yn y Calendr Iwliaidd) ; Moscfa
Bu farw	13 Rhagfyr 1944 ; Neuilly-sur-Seine
Man preswyl	Moscfa, Neuilly-sur-Seine, Odesa, München
Dinasyddiaeth	Ymerodraeth Rwsia, Gwladwriaeth Ffederal, Sosialaidd, Sofietaidd Rwsia, Yr Undeb Sofietaidd, Ffrainc, yr Almaen
Alma mater	Academi Celfyddydau Cain, Munich; Cyfadran y Gyfraith, Prifysgol y Wladwriaeth, Moscfa; Grekov Odesa Art school ;
Galwedigaeth	arlunydd, academydd, damcaniaethwr celf, athro, cyfreithiwr, darlunydd, gwneuthurwr printiau, arlunydd graffig, drafftsmon, cynllunydd llwyfan, cynllunydd, cerflunydd, drafftsmon
Swydd	cyfarwyddwr
Cyflogwr	Bauhaus ;
Adnabyddus am	Composition VII
Arddull	paentio, graffeg, damcaniaeth, celf haniaethol
Prif ddylanwad	Haystacks, Lohengrin, Helena Blavatsky, pwyntiliaeth, Fauvisme, Blue Rose, cerddoriaeth, Richard Wagner, Claude Monet, Edvard Munch, Vincent van Gogh, Henri Matisse, Pablo Picasso, Walter Gropius, Rudolf Steiner
Mudiad	Mynegiadaeth, Symbolaeth (celf), Bauhaus
Priod	Nina Nikolajewna Andreevskaja
Partner	Gabriele Münter
Gwefan	https://www.wassilykandinsky.net
llofnod

Bu Wassily Wassilyevich Kandinsky - Васи́лий Васи́льевич Канди́нский, Vasiliy Vasil’yevich Kandinskiy, (16 Rhagfyr 1866 – 13 Rhagfyr 1944) yn arlunydd arloesol, cydnabuwyd am greu rhai o'r peintiadau haniaethol (Abstract) pur cyntaf.^[1]

Yn fab i deulu busnes gweddol gyfoethog, treiodd ei blentyndod yn Odessa. Rhwng 1886 a 1889 astudiodd y gyfraith ac economeg ym Moscow. Dechreuodd arlunio'n 30 oed ac ym 1896 gan wrthododd gynnig proffesoriaeth yn y gyfraith ym Mhrifysgol Dorpat er mwyn fynd i Munich i astudio mewn ysgol gelf breifat ac wedyn Academi Celf Gain y ddinas.^[2]

Dychwelodd i Foscow ym 1914 wedi dechrau'r Rhyfel Byd Cyntaf. Yn anfodlon gyda theorïau swyddogol y llywodraeth Bolsiefic newydd yn dilyn Chwyldro Rwsia ym 1917 dychwelodd i'r Almaen yn 1921. Bu'n athro yn yr ysgol gelf arloesol y Bauhaus nes iddo gael ei gau gan y Natsïaid ym 1933 a oedd yn gweld celf fodern yn groes i'w syniadaeth eithafol. Symudodd i Ffrainc gan ddod yn ddinesydd Ffrengig ym 1939.

Gwaith cynnar[golygu | golygu cod]

Yn dilyn ei astudiaethau llwyddiannus o'r gyfraith ac economeg, fe lwyddodd hefyd yn ei astudiaethau yng ngholeg Gelf Munich. Ymwelodd â'r Eidal, Yr Iseldiroedd ac Affrica gan arddangos ei waith ym Berlin ym 1902 a Paris ym 1904.

Roedd ei ddarluniau o ddechrau'r ganrif yn dirweddau a beintiwyd gyda spatiwla gan wneud darnau mawr fflat o'r llun yn un lliw llachar, yn debyg i arddull dwys, y grŵp Fauve^[1].

Gweler yn ei waith cynnar yn symudiad tuag at theorïau haniaethol gyda lliwiau'n cael eu cyflwyno ar wahân i'r ffurfiau.

Fu'n gymorth i ffurfio'r Neue Künstlervereinigung München (NKVM) – Grŵp Arlunwyr Newydd Munich gan ddod yn llywydd ym 1909^[3]. Ond fethodd y grŵp cyfuno â syniadau radicalaidd Kandinsky ac eraill gydag agweddau mwy traddodiadol ac fe roddwyd y gorau i'r grŵp ym 1911.

Ffurfiodd Kandinsky grŵp newydd Der Blaue Reiter (Y Marchog Glas) gydag Franz Marc, August Macke ac eraill a fu'n dylanwad mawr ar Mynegiadaeth (Expressionism) Almaeneg yn ddiweddarach.

Fe laddwyd Marc a Macke yn y Rhyfel Byd Cyntaf a bu rhaid i Kandinsky ddychwelyd i Rwsia.^[4]

Gwaith haniaethol a'r Bauhuas[golygu | golygu cod]

Yn ei ddatblygiad tuag at waith cwbl haniaethol, cafodd Kandinsky ei ddylanwadu gan yr hanesydd celf Wilhelm Worringer a'i waith Abstraktion und Einfühlung (Haniaeth ac Empathi), 1908 yn dadlau nad oedd yr hierarchaeth arferol o werthoedd, yn seiliedig ar y deddfau'r Dadeni bellach yn ddilys wrth ystyried y gelf o ddiwylliannau eraill.^[5] Gellir ei ystyried yn artist Avant-garde.

Fel yr arlunydd haniaethol o'r mudiad De Stijl, Piet Mondrian roedd Kandinsky hefyd yn ymddiddori yn Theosoffi, athroniaeth a oedd yn boblogaidd ar y pryd ymhlith rhai arlunwyr a deallusion. Sefydlwyd gan Helena Petrovna Blavatsky ar ddiwedd y 19eg canrif roedd y mudiad Theosoffi yn credu bod gwirionedd wedi'i guddio y tu ôl i'r wyneb ac felly'n darparu rhesymeg amlwg i gelfyddyd haniaethol.^[6]

Ym 1913 arddangosodd Kandinsky y darlun Byrfyfyr (Improvisation) 27 (Gardd Gariad II) yn yr Armory Show yn Efrog Newydd ac fe welir yn glir ei symudiad i greu darlun haniaethol gydag elfennau'r darlun wedi'u symleiddio i'w siapiau craidd.

Wedi iddo orfod gadael yr Almaen i ddychwelyd i Rwsia bu Kandinsky'n gweithio fel addysgwr celf ar ran y llywodraeth newydd Bolsieficaidd gan helpu ail drefnu ysgolion celf y wlad. Ym 1920 bu'n un o sylfaenwyr INKhUK (Sefydliad Diwylliant Celf) ond yn fuan bu'n dadlau gyda'r arlunwyr lluniadaeth (constructivist) Kazimir Malevich, Vladimir Tatlin, Varvara Stepanova ac Alexander Rodchenko a oedd yn gomiwnyddion brwdfrydig yn credu mewn defnyddio celfyddyd fel ffordd i adeiladu dyfodol gwell i bobl gyffredin.

Yn dilyn tensiynau gydag arlunwyr Rwsia a diwedd y Rhyfel Byd Cyntaf derbyniodd Kandinsky gwahoddiad Walter Gropius i fod yn athro yng ngholeg celf a phensaernïaeth newydd y Bauhaus (Gweithdy) yn Weimar.

Dysgodd Kandinsky y dosbarthiadau cynllunio a chwrs ar theori uwch, hefyd bu'n arwain y dosbarthiadau peintio a dadleuodd dros ei theori lliw newydd. Datblygodd ei waith i fod yn haniaethol pur a chywyddwyd ei ail lyfr Punkt und Linie zu Fläche (Pwynau a Llinell i Blên) ym 1926.^[7]

Daeth elfennau geometrig yn fwy amlwg yn ei waith yn arbennig y cylch, hanner cylch, llinellau syth a chromliniau a bu'r cyfnod yn nodweddiadol o'i thriniaeth o liwiau cyfoethog a graddiadau o liw.

Datblygodd y Bauhaus i fod yn hynod o allweddol, yn dylanwadu cynllunio, teipograffi a pansaerniaeth modern ac addysg gweledol trwy ail hanner yr 20g. Caewyd y Bauhaus ym 1933 gan y Natsïaid ym 1933 a oedd yn gweld celf fodern yn groes i'w syniadaeth eithafol. Fel llawer o ddarlithwyr ac arlunwyr a oedd yn gysylltiedig â'r Bauhaus bu rhiad iddo ffoi o'r Almaen.

Condemwyd 57 o waithiau Kandinsky'n Entartete Kunst ('celf ddirywiedig') gan y Natsïad a'u hatal rhag eu harddangos yn gyhoeddus.^[3]

O 1933 bu Kandinsky yn byw ym Paris, yn dal i ddilyn ei yrfa fel arlunydd hyd ddiwedd ei oes ym 1944.^[2]