Teyrnas Ceredigion

Arfbais Teyrnas Ceredigion

Roedd Teyrnas Ceredigion yn un o deyrnasoedd cynnar Cymru. Roedd ei thiriogaeth yn gyfateb yn fras i'r sir bresennol, Ceredigion.

Hanes

Yn ôl traddodiad sefydlwyd teyrnas Ceredigion gan Ceredig (Ceretic), un o wyth fab Cunedda Wledig a ddaeth i ogledd Cymru o'r Hen Ogledd yn hanner cyntaf y 4g a sefydlu teyrnas Gwynedd.

Ar ddechrau'r 8g rheolai'r brenin Seisyll ap Clydog yng Ngheredigion. Tua'r flwyddyn 730 ychwanegodd Ystrad Tywi i'r deyrnas; Seisyllwg oedd enw'r deyrnas estynedig newydd.

Cofnodir marwolaeth Arthen, brenin Ceredigion yn yr Annales Cambriae am 807, ynghyd â diffyg ar yr haul.

Ar farwolaeth Gwgon ap Meurig yn 871 dirywio fu hanes y deyrnas. Mae'r Annales Cambriae yn cofnodi anrheithio Ceredigion ac Ystrad Tywi gan Anarawd a llu o Eingl yn 894. Erbyn hanner cyntaf y 10g roedd hi'n rhan o Ddeheubarth dan reolaeth Hywel Dda.

Teyrnasoedd Cymru 400-800

(y map gwreiddiol gan William Rees 1959 Atgynhyrchwyd yn 'Hanes Cymru' gan John Davies)
Môn G w y n e d d Rhos Tegeingl Rhufoniog Rhufoniog Dunoding Meirionnydd Pen- llyn Edeyrn- ion C l a w d d O f f a P o w y s Arwystli Gwrth- eyrnion Buellt Maelienydd Elfael Ceredigion Brycheiniog Morgannwg Glywysing Ewias Erging Gwent Gŵyr Dyfed S e i s y l l w g Y Môr Celtaidd Cilometr

Traddodiadau cynnar

Yn ei bennod ar Ryfeddodau Prydain yn ei lyfr Historia Brittonum mae Nennius yn sôn am fynydd o'r enw Crug Mawr gyda bedd (carnedd efallai) ar ei gopa a gyflawnai wyrthiau.

Brenhinoedd

• Ceredig ap Cunedda
• Meirchion ap Ceredig
• Cynfelyn ap Meirchion
• Ceredig ap Cynfelyn
• Iusay ap Ceredig / Usai ap Ceredig
• Serguil ap Iusay / Serwyl ap Usai
• Bodgu ap Serguil / Boddw ap Serwyl
• Artbodgu ap Bodgu / Arthfoddw ap Boddw
• Artglys ap Artbodgu / Arthlwys ap Arthfoddw
• Clydog ap Artglys / Clydog ap Arthlwys
• Seisyll ap Clydog
• Arthen ap Seisyll (-807)
• Dyfnwallon ap Arthgen / Dyfnwal ap Arthwyr (807-825/841)
• Meurig ap Dyfnwallon / Meurig ap Dyfnwal (825/841-850/871)
• Gwgon ap Meurig - brenin olaf Ceredigion (871-872)

Cantrefi a chymydau

• Cantref Penweddig
  • Genau'r Glyn
  • Y Creuddyn
  • Perfedd
• Cantref Uwch Aeron (ystyrid Cantref Penweddig yn rhan o ardal Uwch Aeron yn aml)
  • Mefenydd
  • Anhuniog
  • Penardd
• Cantref Is Aeron
  • Caerwedros
  • Mabwnion
  • Is Coed
  • Gwynionydd

Llyfryddiaeth

• J. E. Lloyd, A History of Wales from the earliest times to the Edwardian conquest (Longmans, 3ydd arg. 1937)

   Eginyn erthygl sydd uchod am hanes Cymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.