Priodas grŵp

Mae priodas grŵp yn drefniant tebyg i briodas nad yw'n unffurf lle mae tri neu fwy o oedolion yn byw gyda'i gilydd, pob un yn ystyried ei hun yn bartneriaid, yn rhannu cyllid, plant a chyfrifoldebau cartref. Mae priodas grŵp yn cael ei ystyried yn fath o lluosgaru. Nid yw'r term yn cyfeirio at dwywreiciaeth/wriaeth gan na wneir hawliad i fod yn briod mewn termau cyfreithiol ffurfiol.

Ail-agorwyd y cysyniad o fewn yr ymwybyddiaeth boblogaidd ym 1974 gyda chyhoeddiad Group Marriage: a study of contemporary multilateral marriageastudiaeth o briodas gan Larry Constantine a Joan Constantine.

Dosbarthiad

Yn dibynnu ar gyfeiriadedd rhywiol yr unigolion dan sylw, gall pob oedolyn yn y briodas grŵp fod yn bartneriaid rhywiol i bawb arall y maent yn gydnaws â hwy. Er enghraifft, os yw'r holl aelodau'n heterorywiol, gall fod gan bob merch berthynas rywiol â'r dynion i gyd. Os yw'r aelodau'n ddeurywiol neu'n hollrywiol, efallai eu bod wedi esblygu perthnasoedd rhywiol gyda'r naill ryw neu'r llall. Os yw'r partneriaid oll yn hoyw yna gallent fod yn gydnaws a'u gilydd os dymunant. Mae priodas grŵp yn awgrymu ymrwymiad cryf i fod yn ffyddlon o fewn y grŵp a'u bod yn bwriadu aros gyda'i gilydd am gyfnod estynedig. Efallai y bydd y grŵp yn agored i dderbyn partneriaid newydd, ond dim ond os yw pob aelod o'r teulu'n cytuno i dderbyn y person newydd fel partner. Yna gall y person newydd yn symud i'r cartref ac yn dod yn aelod cyfartal o'r teulu.   Ymddengys mai'r math mwyaf cyffredin o briodas grŵp yw triawd o ddwy fenyw ac un dyn, neu'n llai aml dau ddyn ac un fenyw.  Hefyd mae enghreifftiau o deuluoedd aml-ffyddlon a ffurfiwyd gan ddau gwpl heterorywiol sy'n dod yn bedwarawd ac yn byw gyda'i gilydd fel teulu.  

Agweddau cyfreithiol

Yn y rhan fwyaf o wledydd, nid yw'n gwbl anghyfreithlon i dri neu fwy o bobl ffurfio a rhannu perthynas rywiol (yn ddarostyngedig weithiau i ddeddfau yn erbyn gwrywgydiaeth ), er bod ffurfiau perthynol o'r fath mewn perygl o redeg yn aflan o ordinhadau gwladol neu leol sy'n gwahardd cyd-briodi dibriod . Nid oes unrhyw wlad yn y Gorllewin yn caniatáu priodas statudol rhwng mwy na dau o bobl. Nid ydynt ychwaith yn rhoi amddiffyniad cyfreithiol cryf a chyfartal (ee hawliau sy'n ymwneud â phlant) i bartneriaid nad ydynt yn briod - nid yw'r drefn gyfreithiol yn debyg i'r hyn a gymhwysir i barau priod. Mae'r gyfraith yn ystyried nad yw unigolion sy'n ymwneud â pherthnasaulluosgarog yn ddim gwahanol i bobl sy'n byw gyda'i gilydd neu'n <a href="./Canlyn" rel="mw:WikiLink" data-linkid="undefined" data-cx='{"userAdded":true,"adapted":true}'>canlyn</a> dan amgylchiadau eraill.

Diwylliannau nad ydynt o dras Ewropeaidd

• Ymhlith yr Hawaiiaid Hynafol, roedd perthynas punalua yn cynnwys "y ffaith bod dau frawd neu fwy â'u gwragedd, neu ddwy chwaer neu fwy â'u gwŷr, yn dueddol o feddu ar ei gilydd yn gyffredin". Adroddodd Friedrich Ratzel yn The History of Mankind yn 1896 bod math o aml-wriaeth cynnar wedi dechrau yn Hawaii trwy ychwanegu cariadwas, a elwir yn Punalua, i'r sefydliad briodas.
• Mewn rhai rhannau o Melanesia, mae "cysylltiadau rhywiol rhwng grŵp o ddynion a ffurfiwyd gan frodyr y gŵr a grŵp o ferched a ffurfiwyd gan chwiorydd y wraig".
• Arferai menywod o gymuned Nair, cast yn Kerala, India, ymarfer aml-wriaeth.
• Bu pobl Toda, sy'n byw ar lwyfandir ynysig Nilgiri yn Ne India yn ymarfer aml-wriaeth adelphig am ganrifoedd, ond nid ydynt yn gwneud hynny mwyach. Mae aml-wriaeth adelphig yn digwydd pan fydd brodyr yn rhannu'r un wraig neu wragedd. Mae trefniadau o'r fath wedi bod yn gyffredin o fewn llwythau Himalaya tan yn ddiweddar.
• Yn Sri Lanka, bu pobl Sinhaleg yn ymarfer aml-wriaeth adelphig yn y gorffennol, ond nid yw'n gyffredin gwneud hynny mwyach. Y prif gymhelliad y tu ôl i hyn yw amddiffyn y cyfoeth heb ei rannu. Pe bai saith neu lai o frodyr mewn teulu, mae brodyr iau yn cael mynediad at wraig y brawd hynaf. Ar gyfer teuluoedd â mwy na saith brawd, bydd yr wythfed brawd yn priodi priodferch newydd. Mae brodyr iau yn cael mynediad at wythfed gwraig y brodyr, ond nid y brodyr hynaf.
• Gwnaethpwyd priodasau cwpl-i-gwpl rhwng bobloedd yr Yup'ik yn Alasga tan ddechrau'r ugeinfed ganrif pan wnaeth cenhadon Cristnogol atal yr arfer. Nid oedd priodas grŵp yn safon o drefn gymdeithasol Yup'ik ond yn hytrach trefniant rhamantus gwirfoddol rhwng cyplau sefydledig.

Cyfeirir at yr achosion canlynol yn Thomas 1906.

• Yng Ngogledd America mae "priodas grŵp yn bodoli ymhlith yr Omahas ... aml-wriaeth adelphig."
• Ymhlith y Dieri'n Awstralia mae mathau o rannu priod o'r enw pirrauru, mewn dau gategori "yn ôl p'un a oes gan y dyn wraig tippa-malku ai peidio. Yn yr achos cyntaf, mewn achos o briodas tippa-malku, mae'n achos o aml-wriaeth adelphig ddwyochrog annhebyg (M. a F.). Yn yr achos olaf mae'n polyandry adelphic (llwythol) anghyffelyb ". Mae'r perthynas pirrauru "yn digwydd drwy gyfnewid gan frodyr o'u gwragedd".
• Ymhlith y Kurnandaburi yn Awstralia, "mae grŵp o ddynion sy'n frodyr eu hunain neu'n frodyr llwythol yn unedig ... mewn priodas grŵp".
• Ymhlith y Wakelbura yn Awstralia, mae "aml-wriaeth adelphig."
• Ymhlith y Kurnai yn Awstralia, "mae gan ddynion dibriod fynediad at wragedd eu brodyr."

O fewn arferion modern yr UD

Weithiau byddai priodas grŵp yn digwydd mewn cymdeithasau cymunedol a sefydlwyd yn y 19eg a'r 20g.

Enghraifft hirhoedlog oedd Cymuned Oneida a sefydlwyd gan John Humphrey Noyes ym 1848. Dysgodd Noyes ei fod ef a'i ddilynwyr, ar ôl cyrraedd 200 mewn nifer, ac felly wedi cael eu sancteiddio ; hynny yw, roedd yn amhosibl iddynt bechu, ac i'r sancteiddiedig, diddymwyd priodas (ynghyd ag eiddo preifat) fel mynegiant o genfigen ac unigrywdeb. Roedd comiwn Oneida yn byw gyda'i gilydd fel un grŵp mawr ac yn rhannu cyfrifoldebau rhieni. Roedd unrhyw gyfuniad gwryw-benyw penodol yn y grŵp yn rhydd i gael rhyw, fel arfer ar ôl i'r dyn ofyn i'r fenyw, a dyma oedd yr arfer cyffredin am nifer o flynyddoedd. Dechreuodd y grŵp fethu tua 1879-1881, gan chwalu yn y pen draw ar ôl i Noyes ffoi rhag cael ei arestio. Priododd sawl dwsin o barau o bobl yr Oneidan yn gyflym mewn ffasiwn draddodiadol.

Bu Cymuned Kerista yn ymarfer priodas grŵp yn San Francisco rhwng 1971 a 1991, gan alw eu fersiwn yn aml-ffyddlondeb .

Mae'n anodd amcangyfrif nifer y bobl sydd mewn gwirionedd yn ymarfer priodas grŵp mewn cymdeithasau modern, gan nad yw'r math o briodas yn cael ei gydnabod na'i ganiatáu yn swyddogol mewn unrhyw awdurdodaeth yn ee yr UD, ac mae'n anghyfreithlon de jure mewn llawer arall. Nid yw'n bob amser yn weladwy pan fydd pobl sy'n rhannu preswylfa yn ystyried eu hunain yn breifat fel priodas grŵp.

Portread mewn llenyddiaeth

Mae priodas grŵp wedi bod yn thema lenyddol, yn enwedig mewn ffuglen wyddonol, ac yn enwedig mewn nofelau diweddar Robert A. Heinlein fel Stranger in a Strange Land, Friday, Time Enough for Love, a The Moon Is a Harsh Mistress . Mae Stranger in a Srange Land yn disgrifio grŵp cymunedol yn debyg iawn i Gymdeithas Oneida .   O leiaf y ei waith The Moon Is a Harsh Mistress a Friday fe gyfeirir arto fel "priodas linell".

Mewn sawl un o'i straeon Hainish Cycle, mae Ursula Le Guin yn disgrifio math o briodas pedwar person o'r enw sedoretu, sy'n cael ei hymarfer ar y blaned O. Yn y trefniant hwn, mae dau ddyn a dwy ddynes yn briod â'i gilydd, ond mae pob aelod o'r briodas a pherthynas rhywiol ag un gwryw ac un benyw.

Yn llyfr James Alan Gardner, Vigilant (nofel) mae'r prif gymeriad yn rhan o briodas grŵp gyda dynion a menywod lluosog yn cymryd rhan.

Gweler hefyd

• Cyd-fyw yn yr Unol Daleithiau
• POSSLQ
• Proposition 31, nofel gan Robert Rimmer
• Samenlevingscontract
• Mathau o briodasau

Cyfeiriadau

Llyfryddiaeth

• Constantine, Larry and Joan (1974). Group Marriage: A Study of Contemporary Multilateral Marriage. Collier Books. ISBN 978-0020759102.
• Dillard, J.M. (1990). The Lost Years. Pocket Books. t. 440. ISBN 978-0-6717-0795-8.
• Emens, Elizabeth F. (2004). "Monogamy's Law: Compulsory Monogamy and Polyamorous Existence". New York University Review of Law & Social Change 29 (2): 277.
• Heinlein, Robert (1996). The Moon Is a Harsh Mistress. Tom Doherty Associates, Inc. ISBN 978-0-3128-6176-6.
• Murdock, George P. (1949). Social Structure. New York: The MacMillan Company. ISBN 0-02-922290-7.
• Murdock, George P. "Ethnographic Atlas Codebook", yn deillio o Ethnographoc Atlas
• Westermarck, Edward (1922). The History of Human Marriage. New York: Allerton Book Company.