Bod dynol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B r2.7.1) (robot yn newid: ast:Homo sapiens, nov:Homo sapiens
Escarbot (sgwrs | cyfraniadau)
B r2.5.5) (robot yn ychwanegu: mwl, roa-rup, vec yn tynnu: als, szl yn newid: ht, it
Llinell 43: Llinell 43:


[[af:Mens]]
[[af:Mens]]
[[als:Homo (Mensch)]]
[[am:የሰው ልጅ]]
[[am:የሰው ልጅ]]
[[an:Homo sapiens]]
[[an:Homo sapiens]]
Llinell 89: Llinell 88:
[[hif:Insaan]]
[[hif:Insaan]]
[[hr:Čovjek]]
[[hr:Čovjek]]
[[ht:Lòm]]
[[ht:Homo sapiens]]
[[hu:Ember]]
[[hu:Ember]]
[[hy:Մարդ բանական]]
[[hy:Մարդ բանական]]
Llinell 97: Llinell 96:
[[io:Homo]]
[[io:Homo]]
[[is:Maður]]
[[is:Maður]]
[[it:Homo sapiens sapiens]]
[[it:Homo sapiens]]
[[iu:ᐄᒃ/iik]]
[[iu:ᐄᒃ/iik]]
[[ja:人間]]
[[ja:人間]]
Llinell 129: Llinell 128:
[[ms:Manusia]]
[[ms:Manusia]]
[[mt:Bniedem]]
[[mt:Bniedem]]
[[mwl:Homo sapiens]]
[[my:လူ]]
[[my:လူ]]
[[nah:Tlācatl]]
[[nah:Tlācatl]]
Llinell 147: Llinell 147:
[[qu:Runa]]
[[qu:Runa]]
[[ro:Om]]
[[ro:Om]]
[[roa-rup:Homo sapiens]]
[[ru:Человек разумный]]
[[ru:Человек разумный]]
[[rue:Чоловік розумный]]
[[rue:Чоловік розумный]]
Llinell 163: Llinell 164:
[[sv:Människa]]
[[sv:Människa]]
[[sw:Binadamu]]
[[sw:Binadamu]]
[[szl:Czowjek]]
[[ta:மனிதர்]]
[[ta:மனிதர்]]
[[te:మానవుడు]]
[[te:మానవుడు]]
Llinell 173: Llinell 173:
[[ur:انسان]]
[[ur:انسان]]
[[uz:Odam]]
[[uz:Odam]]
[[vec:Homo sapiens]]
[[vi:Loài người]]
[[vi:Loài người]]
[[vls:Mens]]
[[vls:Mens]]

Fersiwn yn ôl 14:13, 3 Mai 2011

Bod dynol
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Dosbarth: Mammalia
Urdd: Primates
Teulu: Hominidae
Genws: Homo
Rhywogaeth: H. sapiens
Isrywogaeth: H. s. sapiens
Enw trienwol
Homo sapiens sapiens
Linnaeus, 1758

Bod dynol yw gair y gwyddonydd am ddyn. Person ydyw (neu 'greadur deallus') sy'n perthyn i rywogaeth Homo sapiens; 'human' yn Saesneg. Mae bod dynol yn ddeudroed ac wedi'u gosod yn y teulu (biolegol) a elwir yn Hominidae.[1][2] Mae tystiolaeth genynnol o ran DNA yn dangos mai cynefin neu darddle bodau dynol yw Affrica, ac iddynt ddod o'r fan honno tua 200,000 o flynydoedd yn ôl.

Mae gan fodau dynol ymennydd sydd wedi datblygu llawer pellach na gweddill anifeiliaid, yn fiolegol felly. Gall resymoli yn haniaethol, gall ymwneud ag iaith, mewnsyllu ac ateb problemau fel mae nhw'n codi. Mae'r gallu ymenyddol hwn ynghyd â chorff fertigol, gyda breichiau rhydd i symud neu ddal a thrin erfyn yn ei alluogi i ddefnyddio arfau llawer mwy nag unrhyw anifail arall i amddiffyn ei hun, i weithio am fwyd neu i ymosod.

Mae bodau dynol wedi eu dosbarthu ar hyd a lled y ddaear ar wahân i Antartig. Mae poblogaeth y ddaear bellach yn fwy na 6.7 biliwn, (data Gorffennaf, 2008).[3] Un isrywogaeth sydd ar gael: Homo sapiens sapiens. Mae'n famal ac felly'n bwydo ei blant gyda llaeth. Bod dynol yw'r rhywogaeth lleiaf tebygol o fynd yn ddarfod yn ôl International Union for Conservation of Nature.

Fel epaod, mae dyn yn gymdeithasol ei natur. Mae wedi mireinio'r grefft o gyfathrebu'n effeithiol er mwyn iddo fynegi ei hun, cyfnewid syniadau a threfnu gweithgareddau. Mae wedi creu strwythurau cymdeithasol cywrain a chymhleth o grwpiau sy'n cydweithio ac yn cystadlu yn erbyn ei gilydd; grwpiau mor wahanol â'r teulu a chenhedloedd. Mae'r cydymwneud hwn rhwng dyn a dyn wedi sefydlu dros y milenias diwethaf draddodiadau, defodau, moesau, gwerthoedd a safon dderbyniol gan gymdeithas drwy gyfundrefn o ddeddfau. Gall dyn werthfawrogi harddwch ac estheteg sydd ynghyd â'r awydd i fynegi ei hun wedi arwain at gelfyddyd, llenyddiaeth a cherddoriaeth.

Cyfeiriadau

  1. M. Goodman, D. Tagle, D. Fitch, W. Bailey, J. Czelusniak, B. Koop, P. Benson, J. Slightom (1990). Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids, Cyfrol 30, Rhifyn 3, tud. 260. DOI:10.1007/BF02099995
  2.  Hominidae Classification. University of Michigan Museum of Zoology.
  3.  World POPClock Projection. U.S. Census Bureau, Population Division/International Programs Center (2008-07-05).

Gweler hefyd

Eginyn erthygl sydd uchod am fioleg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol