Cystrawen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
TXiKiBoT (sgwrs | cyfraniadau) B robot yn ychwanegu: tt:Синтаксис |
EmausBot (sgwrs | cyfraniadau) B r2.6.4) (robot yn newid: ar:علم النحو |
||
Llinell 36: | Llinell 36: | ||
[[als:Syntax]] |
[[als:Syntax]] |
||
[[an:Sintaxi]] |
[[an:Sintaxi]] |
||
[[ar:علم |
[[ar:علم النحو]] |
||
[[az:Sintaksis]] |
[[az:Sintaksis]] |
||
[[bat-smg:Sėntaksė]] |
[[bat-smg:Sėntaksė]] |
Fersiwn yn ôl 03:30, 27 Chwefror 2011
Cystrawen (o'r Lladin construenda[1]) yw'r drefn y rhoddir geiriau mewn cymal neu frawddeg mewn gramadeg. Mewn ieithyddiaeth, gall gyfeirio at reolau cyffredinol ar gyfer pob iaith ddynol, neu at gystrawen iaith benodol (e.e. Cystrawen y Gymraeg). Mewn mathemateg, rhesymeg a gwyddor cyfrifiaduron, mae gan ieithoedd ffurfiol cystrawen arbennig eu hunain.
Hanes
Yn y bedwaredd ganrif cyn Crist yn Gandhara, ysgrifennodd Pāṇini ei Aṣṭādhyāyī, astudiaeth gynhwysfawr o ramadeg y Sanscrit. Dechreuodd yr astudiaeth o ramadeg yn Ewrop gyda Dionysius Thrax (170 ‑ 90 CC).
Ym 1660, cyhoeddodd Antoine Arnauld ei Grammaire générale et raisonnée, llyfr mawr ei ddylanwad. Defnyddiodd dulliau rhesymeg glasurol a'u cymhwyso i iaith. Honnodd fod iaith yn adlewyrchiad uniongyrchol o brosesau meddwl, ac mai'r iaith Ffrangeg oedd y ffordd fwyaf naturiol o fynegi syniadau!
Yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg, daeth tro ar fyd diolch i ganfyddiadau ym maes ieithyddiaeth gymharol. Daeth ieithyddion i sylweddoli maint amrywiaeth ieithoedd y byd am y tro cyntaf, a herwyd y berthynas rhwng cystrawen a rhesymeg. Daeth i'r amlwg nad oedd un ffordd arbennig o fynegi syniad yn fwy naturiol na'r lleill i gyd.
Damcaniaethau Cyfoes
Ar lefel haniaethol, mae sawl ffordd o ymdrin â chystrawen. Yn ôl rhai (Noam Chomsky yn eu plith), astudiaeth o'r wybodaeth ieithyddol sydd wedi'i ymgorffori yn y meddwl dynol yw cystrawen, a'i fod felly yn gangen o Fioleg. Mae Gerald Gazdar ac eraill yn fwy platonistig ac yn honi mai astudiaeth o sustem ffurfiol haniaethol yw cystrawen. Yn olaf, mae rhai ieithyddion fel Joseph Greenberg yn defnyddio cystrawen yn bennaf i ddosbarthu a chymharu ieithoedd.
Dyma'r mathau mwyaf poblogaidd o ddamcaniaethau cystrawennol:
- Gramadeg cynhyrchiol
- Gramadeg categorïaidd
- Gramadeg dibyniadol
- Gramadeg stocastig
- Gramadeg swyddogaethol
Cysylltiadau allanol
Nodiadau
- ↑ Geiriadur Prifysgol Cymru, argraffiad cyntaf, tud. 817