Defnyddiwr:Stefanik/Pwll Tywod: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu
Dim crynodeb golygu
Llinell 1: Llinell 1:
Ganed Connagh Howard 1993 <ref>https://inews.co.uk/culture/television/connaugh-howard-love-island-2020-new-contestant-model-1366325</ref>, magwyd yng [[Caerdydd|Nghaerdydd]] ac mae'n gweithio fel model.
{{Infobox person
| name= Friedrich Ludwig Jahn
| image= Friedrich Ludwig Jahn.jpg
| image_size= 222px
| caption=
| birth_date= {{birth date|1778|08|11|df=y}}
| birth_place= [[Lanz (Prignitz)|Lanz]], [[Brandenburg]], [[Prwsia]]
| death_date= {{Death date and age|1852|10|15|1778|08|11|df=y}}
| death_place= Freyburg, [[Yr Almaen]]
| nationality= Almaenwr
| occupation= Arloeswr gymnasteg ac addysg gymnasteg, cenedlaetholwr
| othername= Turnvater Jahn
}}
Gelwir '''Friedrich Ludwig Jahn''', (ganwyd [[11 Awst]] [[1778]], Lanz, [[Brandenburg]], [[Prwsia]] - bu farw [[15 Hydref]] [[1852]], Freyburg an der Unstrut, Sacsoni Prwsia), yn ''Turnvater'' (“Tad [[Gymnasteg]]”) yr Almaen a sefydlodd y mudiad ''turnverein'' (clwb gymnasteg) yn [[yr Almaen]]. Roedd yn wladgarwr selog a gredai mai addysg gorfforol oedd conglfaen iechyd a chryfder cenedlaethol ac yn bwysig wrth gryfhau cymeriad a hunaniaeth genedlaethol.


==Cefndir==
==Bywyd==
Magwyd Connagh yng Nghaerdydd. Mae'n disgrifio ei deulu fel "tipyn o melting pot, mae pobl o pob man". Mae ei daid ar ochr ei dad yn dod o [[Jamaica]] gyda mam ei daid o India a'i dad o Cuba. Mae teulu ei fam o'r [[Iwerddon]]. Mynychodd Connagh [[Ysgol Plas Mawr]] yng Nghaerdydd.
Astudiodd Jahn ddiwinyddiaeth, hanes a ieitheg (1796-1802) ym mhrifysgolion Halle, [[Frankfurt an der Oder]], Göttingen, a Greifswald. Treuliodd y blynyddoedd nesaf yn tiwtora, teithio, a mynychu dosbarthiadau yn [[Jena]] a [[Göttingen]]. Yn 1809 ymgartrefodd yn [[Berlin]], lle daliodd sawl swydd ddysgu mewn ysgolion uwchradd. Yno dechreuodd raglen o ymarfer corff awyr agored i fyfyrwyr. Dyfeisiodd sawl cyfarbar a dull [[gymnasteg]] sydd dal i'w defnyddio heddiw ar gyfer ymarfer cordd a chystadlu:
* [[Barrau cyfochrog]]
* [[Y Cylchoedd (gymnasteg)|Y Cylchoedd]]
* [[Trawst (gymnasteg)|Y Trawst]]
* [[Ceffyl pwmel]]
* [[Bar llorweddol]]
Sefydlodd ddilyniant cryf ymhlith ieuenctid ac oedolion ac yn 1811 agorodd ei glwb gymnasteg cyntaf.<ref>https://www.britannica.com/biography/Friedrich-Ludwig-Jahn</ref> Cynhaliwyd hyn ar 18 Mehefin 1811 yn Hasenheide, Berlin gan gynnal y wers yn yr awyr agored.<ref>http://www.gymmedia.com/jahn/E_index.htm</ref>


==Gyrfa==
==Cenedlaetholdeb==
Daeth i enwogrwydd ar draws Prydain wrth ymddangos ar gyfer realaeth boblogaidd, ''[[Love Island (teledu)|Love Island]]'' ar [[Chanel 4]] ar 16 Ionawr 2020. Disgrifia ei hun fel person sy'n hoff o chwarae [[rygbi]] ac yn dilyn [[bocsio]] a [[Pêl-droed Americanaidd|phêl-droed Americanaidd]].<ref>https://inews.co.uk/culture/television/connaugh-howard-love-island-2020-new-contestant-model-1366325</ref> Mae'n dilyn y bosciwn Anthony Joshua ac yn falch o'i gwrdd.<ref>https://metro.co.uk/2020/01/16/how-old-is-love-island-new-boy-connagh-howard-and-what-is-his-job-12067945/</ref>
[[File:A treatise on gymnasticks (1828) (14584454757).jpg|thumb|de|Delweddau o ymarferion ar y [[Ceffyl pwmel]] yn y cyfieithiad Saesneg o ''Treatise on Gymnasticks'', 1828]]
Yn 28 oed ymunodd â byddin Prwsia yn dilyn gorchfygiad gwaradwyddus Prwsia ym mrwydrau gefell Jena ac Auerstädt ym 1806. Flwyddyn yn ddiweddarach gorfododd ail Gytundeb Tilsit y Brenin Frederick William III i glymu hanner tiriogaeth Prwsia. Priodolodd Jahn angeu milwrol Prwsia i’w arwahanrwydd oddi wrth ei chymdogion yn yr Almaen ac i’r diffyg ymwybyddiaeth genedlaethol ymhlith taleithiau’r Almaen o’i gymharu â’r ysfa genedlaetholgar a oedd yn bywiogi’r Ffrancwyr. Felly daeth i eirioli uno'r Almaen.<ref>https://www.counter-currents.com/2017/11/friedrich-ludwig-jahn-and-german-nationalism/#_ftn2</ref>


Mae'n gweithio fel model i gwmni W Model Management.<ref>https://www.walesonline.co.uk/lifestyle/tv/connagh-howard-cardiff-love-island-17575261</ref>
Yn 1813 ymunodd Jahn â chorff gwirfoddol Lützow (y "Schwarze Jäger") a gorchymyn ei drydydd bataliwn tan ar ôl cwymp [[Napoleon]] ym 1815, gan ddychwelyd wedyn i Berlin ac ailafael yn ei waith fel athro gwladol yn ei glwb gymnasteg. Cyhoeddwyd ''Deutsche Turnkunst zur Einrichtung der Turnplätze'' ("A Treatise on Gymnastics", 1828), a ysgrifennwyd gydag Ernst Eiselen, yn 1816. Yn hinsawdd ymatebol wleidyddol 1819, daeth Jahn dan amheuaeth am ei safbwyntiau cenedlaetholgar cegog a'i ddylanwad cryf ar ieuenctid, a'r arestiodd y llywodraeth ef, cau ei glwb gymnasteg, a'i garcharu am bron i flwyddyn. Ar ôl ei ryddhau cafodd ei gyfyngu i ddinas [[Kolberg]] hyd 1825, pan gafodd ei ryddid. Cafodd ei wahardd, fodd bynnag, i fyw mewn dinas gyda phrifysgol neu ysgol uwchradd, ac felly symudodd i Freyburg der Unstrut, lle bu’n byw weddill ei oes. Dyfarnwyd y Groes Haearn i Jahn am ddewrder milwrol ym 1840.
<ref>https://www.facebook.com/watch/?v=272121196648645</ref>


Yn 2018 ymddangosodd ar sianel ar-lein [[S4C]], [[Hansh]] gan wneud eitem am ei hun a'i deulu yng Nghaerdydd fel rhan o Fis Hanes Pobl Dduon ar Hansh.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=CrEP2uNwNzs</ref> Yn yr eitem mae ei dad, Wayne, sydd wedi dysgu Cymraeg yn ymddangos. Nododd Connagh nad oedd "pobl yn disgwyl" ei fod yn siarad Cymraeg, ac er nad yw wedi profi hiliaeth mawr, nododd bod wedi derbyn synau hiliol wrth chwarae rygbi y tu allan i Gaerdydd. Nododd ei fod yn credu bod yn "cŵl gweld chwaewyr croen ddu fel [{Colin Charvis]]" yn chwarae i [[Tîm rygbi cenedlaethol Cymru|Gymru]]. Cyn hynny, yn 2017, hefyd iddo adolygu ei Toop 5 hoff gemau teledu ar Hansh.<ref>https://www.facebook.com/watch/?v=272121196648645</ref>
Ddwy flynedd yn ddiweddarach codwyd gwaharddiad cenedlaethol ar gymnasteg, a oedd wedi bod mewn grym ers 1819. Gwasanaethodd yn y senedd genedlaethol (1848-49).


Ysgrifennodd Jahn amddiffyniad egnïol o genedlaetholdeb diwylliannol, yn seiliedig ar ei ymchwiliad i iaith a diwylliant yr Almaen, ''Das Deutsches Volkstum'' (“Cenedligrwydd yr Almaen”; 1810).<ref>https://www.britannica.com/biography/Friedrich-Ludwig-Jahn</ref>

Cyfunodd Jahn ei ddiwygiad rhyddfrydol â gweledigaeth wleidyddol genedlaetholgar a oedd yn rhagweld uno'r Almaen; am ei amser, roedd yn cael ei ystyried yn rhyddfrydwr.<ref>https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100016379</ref> Gydag amser, esgorodd ei fudiad ar ddiwylliant mwy militaraidd.

==Jahn a'r iaith Almaeneg==
[[File:FFFF in Eisenberg (Pfalz).jpg|bawd|''Turnerkreuz'' (FFFF) ar fur canolfan chwaraeon yn Eisenberg (yn y Pfalz)]]
Roedd Jahn yn un o ladmeiryddion cynnar mwyaf dylanwadol drps undod cenedlaethol yr Almaen, ynghyd ag Ernst Moritz Arndt a Johann Gottlieb Fichte. Credwyd mai gwaith Jahn, ''Deutsches Volkstum'' a gwaith Fichte, ''Addresses to the German Nation'' oedd y testunau cenedlaetholgar Almaeneg mwyaf arwyddocaol ar y pryd

Fel Fichte, amddiffynodd Jahn yr iaith Almaeneg yn frwd. Ar y pryd roedd Ffrangeg yn cael ei hystyried yn iaith ffasiynol ymhlith yr uchelwyr a'r dosbarthiadau canol uchelgeisiol, tra bod Almaeneg yn cael ei hystyried yn gyffredin. Condemniodd Jahn hyn a cheisio adfer Almaeneg fel iaith diwylliant a gwleidyddiaeth yn yr Almaen. Credai fod iaith yn rhan annatod o hunaniaeth genedlaethol:

''"Mae pawb yn urddas ei hun trwy ei famiaith, lle mae dogfennau ei hanes diwylliannol yn cael eu cofnodi. … Mae pobl sy'n anghofio ei hiaith ei hun yn ildio'i hawl i leisio barn ymysg dynoliaeth ac yn cael rôl dawel ar lwyfan y byd."''

Roedd Jahn yn ffan yn ei burdeb ieithyddol a gwrthododd bob gair benthyciad tramor. Dyfeisiodd ef a'i ddilynwyr dermau Almaeneg ar gyfer ymarferion corfforol ac offer fel dewisiadau amgen i'r derminoleg Ffrengig safonol a ddefnyddid ar y pryd i ddisgrifio difyrrwch chwaraeon yr uchelwyr. Felly daeth “rapier” yn “Fechtel,” daeth “croisé” (term ffensio) yn “Scheere,” daeth “balancer” yn “schweben,” ac ati. Fe wnaethant hefyd gyflwyno geiriau Almaeneg a ddefnyddir yn gyffredin gan helwyr, morwyr, seiri a masnachwyr eraill i'r terminoleg gymnasteg.<ref>https://www.counter-currents.com/2017/11/friedrich-ludwig-jahn-and-german-nationalism/#_ftn25</ref>

==Gwaddol==
[[File:Stamps of Germany (DDR) 1978, MiNr 2341.jpg|bawd|Stamp goffa gan wasanaeth post y DDR (Dwyrain yr Almaen Gomiwnyddol) ar 200 mlwyddiant geni Jahn]]
Roedd cyfraniad Jahn at greu cyfarpar, ymarferion, canllawiau gymnasteg a'i phoblogeiddio'n dorfol yn hollol sylfaenol ar gyfer poblogrwydd y campau. Hebddo byddai sawl agwedd a champ gymnasteg heb fodoli o gwbl.

Enwir mwy o strydoedd yn yr Almaen ar ôl Jahn nag hyd yn oed y llenor, [[Friedrich Schiller]].<ref>https://www.counter-currents.com/2017/11/friedrich-ludwig-jahn-and-german-nationalism/</ref>

Poblogeiddiodd Jahn arwyddair y pedwar Fs "frisch, fromm, fröhlich, frei" ("ffres, duwiol, siriol, rhydd") ar ddechrau'r 19g a ddefnyddiwyd fel arwyddair.<ref name=Goodbody>{{cite book |last=Goodbody |first=John |title=The Illustrated History of Gymnastics |url=https://archive.org/details/illustratedhisto0000good |url-access=registration |publisher=Stanley Paul & Co. |location=London |year=1982 |isbn=0-09-143350-9}}</ref>

Oherwydd cyswllt rhwng term Jahn, ''Volkstum'' rhwng cenedligrwydd ac ethnigrwydd Almaenig (roedd yn gwrthod bod yr Iddewon yn wir Almaenwyr, efallai'n rhannol oherwydd eu cefnogaeth i lywodraeth Napoleon, ac felly daorstwng yr Almaen). Ar 18 Hydref 1817, ymgynnullodd 500 o aelodau Burschenschaft yn y [[Wartburg]] er mwyn cynnal gŵyl er anrhydedd cenedlaetholdeb Almaeneg ac i wrthdystio’r gwrthwynebiad adweithiwyr ceidwadol i uniad yr Almaen. Ar ôl seremonïau’r ŵyl, trefnodd dilynwyr Jahn lyfr yn llosgi lle dinistriwyd copïau o lyfrau gwrth-Almaeneg, gwrth-genedlaetholgar. Er enghraifft, yn eu plith roedd llyfr o'r enw Germanomanie gan yr awdur Iddewig Saul Ascher, a nododd symudiad gymnasteg Jahn yn ei feirniadaeth o ragfarn wrth-dramor a gwrth-Iddewig (roedd Iddewon yr Almaen bron yn unfrydol o blaid y Ffrangeg). [17] Hwn oedd y llyfr modern cyntaf yn llosgi yn yr Almaen ac ysbrydolodd losgiadau llyfrau'r Sosialwyr Cenedlaethol.

Mabwysiadwyd, datblygwyd ac addaswyd nifer o'i gredoau gan y [[Natsiaeth|Natsiaid]].<ref>https://www.counter-currents.com/2017/11/friedrich-ludwig-jahn-and-german-nationalism/</ref>

==Darllen Pellach==
* {{cite book|url=https://archive.org/stream/61420950R.nlm.nih.gov/61420950R#page/n3/mode/2up|title=A Treatise on Gymnasticks [sic]|last=Jahn|first=Friedrich Ludwig|year=1828|via=US National Library of Medicine|publisher=T. Watson Shepard, Printer|location=Northampton, Mass.}}

==Dolenni==
* [https://www.youtube.com/watch?v=8KV1QOzIF7Q 'Der Turnvater', ffilm Almaeneg fer ar Youtube]
* [https://www.youtube.com/watch?v=4n41Y1kHGU4 98fed 'Jahn Turnfest Freyburg Friedrich Ludwig Jahn']
* [https://www.welshgymnastics.org/womens-artistic/ Gwefan Swyddogol Gymasteg Cymru]
* [https://www.gymnastics.sport/site/ Gwefan swyddogol yr FIG]


==Cyfeiriadau==
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau|2}}
{{Cyfeiriadau|2}}


[[Categori:Gymnasteg]]
[[Categori:Pobl i Gaerdydd]]
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Pobl a anwyd yn 1993]]
[[Categori:Almaenwyr]]

Fersiwn yn ôl 10:13, 17 Ionawr 2020

Ganed Connagh Howard 1993 [1], magwyd yng Nghaerdydd ac mae'n gweithio fel model.

Bywyd

Magwyd Connagh yng Nghaerdydd. Mae'n disgrifio ei deulu fel "tipyn o melting pot, mae pobl o pob man". Mae ei daid ar ochr ei dad yn dod o Jamaica gyda mam ei daid o India a'i dad o Cuba. Mae teulu ei fam o'r Iwerddon. Mynychodd Connagh Ysgol Plas Mawr yng Nghaerdydd.

Gyrfa

Daeth i enwogrwydd ar draws Prydain wrth ymddangos ar gyfer realaeth boblogaidd, Love Island ar Chanel 4 ar 16 Ionawr 2020. Disgrifia ei hun fel person sy'n hoff o chwarae rygbi ac yn dilyn bocsio a phêl-droed Americanaidd.[2] Mae'n dilyn y bosciwn Anthony Joshua ac yn falch o'i gwrdd.[3]

Mae'n gweithio fel model i gwmni W Model Management.[4] [5]

Yn 2018 ymddangosodd ar sianel ar-lein S4C, Hansh gan wneud eitem am ei hun a'i deulu yng Nghaerdydd fel rhan o Fis Hanes Pobl Dduon ar Hansh.[6] Yn yr eitem mae ei dad, Wayne, sydd wedi dysgu Cymraeg yn ymddangos. Nododd Connagh nad oedd "pobl yn disgwyl" ei fod yn siarad Cymraeg, ac er nad yw wedi profi hiliaeth mawr, nododd bod wedi derbyn synau hiliol wrth chwarae rygbi y tu allan i Gaerdydd. Nododd ei fod yn credu bod yn "cŵl gweld chwaewyr croen ddu fel [{Colin Charvis]]" yn chwarae i Gymru. Cyn hynny, yn 2017, hefyd iddo adolygu ei Toop 5 hoff gemau teledu ar Hansh.[7]


Cyfeiriadau