Dadfeilio ymbelydrol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
EmausBot (sgwrs | cyfraniadau) B robot yn ychwanegu: la:Radioactivitas |
B r2.7.1) (robot yn ychwanegu: be:Радыеактыўны распад |
||
Llinell 19: | Llinell 19: | ||
[[ast:Radiactividá]] |
[[ast:Radiactividá]] |
||
[[az:Radioaktivlik]] |
[[az:Radioaktivlik]] |
||
[[be:Радыеактыўны распад]] |
|||
[[be-x-old:Радыяактыўнасьць]] |
[[be-x-old:Радыяактыўнасьць]] |
||
[[bg:Радиоактивност]] |
[[bg:Радиоактивност]] |
Fersiwn yn ôl 06:30, 7 Chwefror 2011
Proses mewn ffiseg ydy dadfeiliad ymbelydrol pan fo niwclews atomig ansefydlog yr elfen gemegol yn colli neu'n rhyddhau egni drwy ioneiddio gronynnau h.y. drwy daro atomau a bwrw electronau i ffwrdd ohonyn nhw. Nid yw'r niwclews (wrth ddadfeilio) yn bwrw yn erbyn gronynnau eraill. Canlyniad y dadfeilio yw bod y fam atom cychwynol yn trawsffurfio i fod yn atom o fath gwahanol (y "ferch"). Er enghraifft: mae'r fam-atom Carbon-14 yn taflu ymbelydredd ac yn trawsffurfio yn nitrogen-14, sef y ferch-atom. Yn ôl rheolau mecaneg cwantwm, ni allwn gyfrifo a rhagweld faint o amser y cymer i'r atom hwn - a phob atom arall - ddadfeilio. Ond gan fod cymaint o atomau yn dadfeilio ar yr un pryd, gallem fod yn eithaf hyderus fod y cyfrifiad yn eithaf agos i'w le.[1]
Caiff ymbelydredd ei fesur mewn Becquerelau, Bq. Diffiniad o un Bq ydy un dadfeiliad pob eiliad. Gan fod llawer o atomau mewn sampl labordy, mae'r Bq yn fesur pitw bach iawn a gall fesur cyn lleied â GBq (gigabecquerel, 1 x 109 dadfeiliad yr eiliad) neu TBq (terabecquerel, 1 x 1012 dadfeiliad yr eiliad). Dull arall o fesur ymbelydredd ydy'r curie, Ci.
Mae cyfradd dadfeilio sampl ymbelydrol mewn cyfrannedd union â'r nifer o atomau ansefydlog sydd yn y sampl. Gellir darganfod y gyfradd drwy luosi'r nifer o atomau gyda'r cysonyn dadfeilio, λ. Mae gan y cysonyn hwn berthynas â hanner oes y sampl a ddiffinnir gan λ = ln2 / T½, lle mae ln2 yn logarithm naturiol dau (oddeutu 0.693), a T½ yw hanner oes y sampl.