Carolus Linnaeus: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B r2.7.1) (robot yn newid: eo:Karolo Lineo
Mjbmrbot (sgwrs | cyfraniadau)
B r2.7.1) (robot yn ychwanegu: rue:Карл Лінней
Llinell 115: Llinell 115:
[[roa-rup:Carolus Linnaeus]]
[[roa-rup:Carolus Linnaeus]]
[[ru:Линней, Карл]]
[[ru:Линней, Карл]]
[[rue:Карл Лінней]]
[[sah:Карл Линней]]
[[sah:Карл Линней]]
[[scn:Carolus Linnaeus]]
[[scn:Carolus Linnaeus]]

Fersiwn yn ôl 11:41, 1 Chwefror 2011

Carolus Linnaeus
Biolegydd
Geni:
 
23 Mai 1707
   Stenbrohult, Sweden
Marw:
 
10 Ionawr 1778
   Uppsala, Sweden

Biolegydd Swedaidd oedd Carolus Linnaeus (yn hwyrach, Carl von Linné ac yn wreiddiol Carl Linnæus neu Carolus Linnæus yn Swedeg) (23 Mai 1707 – 10 Ionawr 1778). Roedd e'n cyflwyno system dosbarthiad biolegol a cafodd llawer o ddylanwad ar ecoleg modern.

Ganwyd yn Stenbrohult mewn ardal Smalandia yn de Sweden. Roedd ei tad a'i taid yn eglyswyr a roedden nhw yn cynlluno'r un waith i Carolus. Beth bynnag, roedd ei diddordeb mewn botaneg yn argraffu a'r meddyg y dref a roedd hon yn anfon Carolus Linnaeus i astudio ym Mhrifysgol Lund. Ac ar ôl blwydden aeth ef i astudio ym Mhrifysgol Uppsala.

Yn ystod ei astudiaethau daeth Linnaeus i feddwl fod dosbarthiad planhigion seiliog ar briger a pistil yn bosib ac ysgrifennodd traethawd bach am ei damcaniaeth. O ganlyniad hynni, enillodd ef swydd fel is-athro Ym 1732 cafodd arian gan Academi Gwyddor (Academy of Sciences) Uppsala i forio Laplandia, tir bron yn anadnabyddus ar ei pryd. Ar ôl hynny cyhoeddodd ei Flora Laponica ym 1737.

Aeth Linnaeus i'r cyfandir a cwrdodd a Jan Frederik Gronovius yn yr Iseldiroedd. Ardangosodd drafft ei traethawd am dosbarthiad biolegol, Systema Naturae, i Gronovius. Roedd y system hon yn defnyddio enwau genws-rhywogaeth byrion a manwl-gywir yn le enwau hirion traddodiadol, e.e. Physalis angulata yn le physalis amno ramosissime ramis angulosis glabris foliis dentoserratis. Er datblygwyd y system hon, sef enwi deuenwol, gan y brodyr Bauhin, roedd Linnaeus yn ehangu ac yn hysbysu'r system.

Rhoddodd Linnaeud enwau oedd e'n meddwl yn synnwyr cyffredin i'r anifeiliad a phlanhigion. Er enghraifft roedd dyn yn Homo sapiens "dyn call" iddo fe. Ond iddo fe, roedd rhywogaeth dyn arall hefyd: Homo troglodytes, sef "dyn sy'n byw mewn ogof". Roedd hynny yn golygu tsimpansî sydd yn Pan troglodytes heddiw. Rhododd enw i mamaliaid hefyd, ar ôl eu chwarennau tethol.

Ym 1739 priododd a Sara Morea, ferch meddyg. Ac ym 1741 cafodd swydd fel athro meddyg ym Mhrifysgol Uppsala, ond roedd e'n symund i swydd fel athro botaneg mewn ychydig. Roedd ei waith dosbarthiad yn parhau gan gynnwys anifeiliaid a mwynau.

Ym 1755 aeth ef i fod yn farchog a newydwyd ei enw i Carl von Linné.

Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol