Mercia

Terynas Mercia, yn dangos y deyrnas wreiddiol yn y 6ed ganrif mewn gwyrdd tywyll, a maint eithaf y deyrnas rhwng y 7fed a'r 9fed ganrif mewn gwyrdd golau.

Roedd Mercia (neu Mersia; Eingl-Sacsoneg: Mierce, "pobl y gororau"), yn un o deyrnasoedd yr Eingl-Sacsoniaid, gyda'i chalon o gwmpas dyffryn Afon Trent.

Roedd Mercia'n ffinio â nifer o deyrnasoedd Cymru, yn enwedig Powys, a bu llawer o ymladd rhyngddynt, ond hefyd ambell dro gynghrair. Y brenin cyntaf y gwyddir amdano oedd Creoda, a ddaeth i rym tua 585. Dilynwyd ef gan ei fab, Pybba, yn 593. Dilynwyd ef gan Cearl yn 606, yna daeth Penda yn frenin. Gwnaeth Penda gynghrair gyda nifer o'r brenhinoedd Cymreig i ymgyrchu yn erbyn Northumbria, yn enwedig Cadwallon ap Cadfan, brenin Gwynedd.

Lladdwyd Penda gan y Northunbriaid ym Mrwydr Winwaed yn 655, ac am gyfnod gwanychwyd Mercia yn fawr. Yn ddiweddarach, tua dechrau'r 8fed ganrif, cryfhaodd y deyrnas eto, a chipiwyd darn sylweddol o ddwyrain Powys, yn cynnwys y brifddinas, Pengwern. Daeth Æthelbald yn frenin yn 716, ac wedi iddo ef farw bu rhyfel am yr orsedd a enillwyd gan Offa. Yn ddiweddarach edwinodd grym Mercia, cipiwyd rhan ddwyreiniol y deyrnas gan y Daniaid a thyfodd Wessex i fod y mwyaf grymus o deyrnasoedd Lloegr.

Brenhinoedd a rheolwyr Mercia

• ca. 585 - 593 Creoda (?)
• 593 - ca. 606 Pybba
• 606 - 626 Ceorl (?)
• 626 - 655 Penda
• 655 - 656 Peada
• 656 - 659 Oswy, brenin Northumbria
• 659 - 675 Wulfhere
• 675 - 704 Aethelred
• 704 - 709 Cenred
• 709 - 716 Ceolred
• 716 Ceolwald (?)
• 716 - 757 Aethelbald
• 757 Beornrad
• 757 - 796 Offa
• 787 - 796 Ecgfrith (Cyd-frenin)
• 796 - 821 Cenwulf
• 821 - 823 Ceolwulf I.
• 823 - 825 Beornwulf
• 826 - 827 Ludeca
• 827 - 829 Wiglaf
• 829 - 830 Egbert, brenin Wessex
• 830 - 840 Wiglaf
• 840 - 852 Beorhtwulf
• 852 - 874 Burgred
• 873 - 879 Ceolwulf II.
• 879 - 911 Ealdorman Aethelred
• 911 - 918 Ethelfleda, Gweddw Aethelred.
• 918 - 919 Aelfwynn