Iaith ddadelfennol

Iaith heb ffurfdroadau sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy ddefnyddio geirynnau neu drwy gystrawen neu ymadrodd mewn perthynas i eiriau eraill yw iaith ddadelfennol neu iaith analytig. Mewn ieithoedd dadeflennol mae'r morffemau yn rhydd, hynny yw, mae pob morffem yn air ar wahân.

Enghreifftiau

Dosberthir ieithoedd fel naill ai dadelfennol neu synthetig. Gwnëir hyn drwy roi mesuraid morffem-y-gair (mpw o'r Saesneg morpheme-per-word) ar iaith. Hynny yw, mae ieithoedd dadelfennol yn dueddol o gael geiriau wedi'u cyfansoddi o un morffem. Mae unrhyw iaith sydd â mpw yn fwy nag 1 yn iaith synthetig. Dangosir morffemau isod:

• Yn y gair Cymraeg merch dim ond un morffem sydd ac felly mae gan y gair gymhareb mpw o 1:1.

• Ond mae gan y gair gwyddoniaethau dri morffem (gwyddon-, iaeth, -au) ac felly mae gan y gair hwn gymhareb mpw o 3:1.

Mae ieithoedd de-orllewin Asia fel Fietnameg, Thaieg a Thseinaeg yn dueddol o fod yn ddadelfennol. Yn Nhseinaeg dim ond un morffem sydd i bob gair ac felly ni ddefnyddir ffurfdroadau i fynegi cyflwr ar enwau neu amser ar ferfau, ond yn hytrach mae hi'n dibynnu ar gyd-destun, safle a geirynnau. Er enghraifft yn y frawddeg ganlynol defnyddir geiryn i ddangos y dyfodol, a dibynnir ar gystrawen i ddangos y berthynas rhwng y goddrych a gwrthrych:

明天	我	的	朋友	會	爲	我	做	一	個	生日	蛋糕
明天	我	的	朋友	会	为	我	做	一	个	生日	蛋糕
míngtīan	wǒ	de	péngyou	huì	wèi	wǒ	zuò	yí	ge	shēngri	dàn'gāo
yfori	fi	(Geiryn israddol)	cyfaill	bydd	i	fi	gwneud	(erthygl)	(dosbarthydd geiriau)	penblwydd	teisen
"Yfori bydd fy nghyfeillion yn gwneud teisen penblwydd imi."

Gellir dweud bod dim morffoleg gan ieithoedd dadelfennol.

Gweler hefyd

• Iaith synthetig
• Iaith bolysynthetig
• Iaith ymasiadol
• Iaith ddodiadol
• Cyflwr gramadegol