Myrr: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
manion
Tagiau: Golygiad cod 2017
Dim crynodeb golygu
Llinell 1: Llinell 1:
[[Delwedd:Commiphora myrrha - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-019.jpg|bawd|Y goeden ''[[Commiphora myrrha]]'' , un o'r prif goed a dyfir er mwyn cynaeafu Myrrh.]]
[[Delwedd:Commiphora myrrha - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-019.jpg|bawd|Y goeden ''[[Commiphora myrrha]]'' , un o'r prif goed a dyfir er mwyn cynaeafu Myrrh.]]
[[Delwedd:Commiphora-myrrha-resin-myrrh.jpg|bawd|dde|Mae Myrrh yn bur gyffredin yng [[Corn Affrica|Nghorn Affrica]].]]
[[Delwedd:Commiphora-myrrha-resin-myrrh.jpg|bawd|dde|Mae Myrrh yn bur gyffredin yng [[Corn Affrica|Nghorn Affrica]].]]
[[Delwedd:MyrrhEssentialOil.png|bawd|Olew a echdynnir allan o'r myrrh (''Commiphora myrrha'').]]
[[Delwedd:MyrrhEssentialOil.png|bawd|Olew a echdynnir allan o'r myrrh (''Commiphora myrrha'')]]
[[Resin]] persawrus yw '''myrr'''<ref>{{dyf GPC |gair=myrr |dyddiadcyrchiad=3 Medi 2018 }}</ref> neu '''lysiau'r gïau'''<ref>{{dyf GPC |gair=llysiau |dyddiadcyrchiad=3 Medi 2018 }}</ref> a chaiff ei ystyried yn [[olew naws]] a elwir yn oleoresin. Adnabyddir hefyd gan yr enw creithig bêr, cegiden wen, a sisli bêr. Caiff ei gynaeafu o goed pigog, llawn drain y [[genws]] ''[[Commiphora]]''.<ref>Rice, Patty C., ''Amber: Golden Gem of the Ages'', Author House, Bloomington, 2006 tud.321</ref> Math o gwm naturiol yw resin myrr, sydd wedi cael ei ddefnyddio am ganrifoedd mewn [[persawr]], [[arogldarth]] a [[meddyginiaeth]], neu ar adegau drwy ei gymysgu â [[gwin]].


[[Resin]] persawrus yw '''myrr'''<ref>{{dyf GPC |gair=myrr |dyddiadcyrchiad=3 Medi 2018 }}</ref> neu '''lysiau'r gïau'''<ref>{{dyf GPC |gair=llysiau |dyddiadcyrchiad=3 Medi 2018 }}</ref> a chaiff ei ystyried yn [[olew naws]] a elwir yn oleoresin. Adnabyddir hefyd gan yr enw creithig bêr, cegiden wen, a sisli bêr. Caiff ei gynaeafu o goed pigog, llawn drain y [[genws]] ''[[Commiphora]]''.<ref>Patty C. Rice, ''Amber: Golden Gem of the Ages'' (Bloomington, IN: Author House, 2006), tud. 321</ref> Math o gwm naturiol yw resin myrr, sydd wedi cael ei ddefnyddio am ganrifoedd mewn [[persawr]], [[arogldarth]] a [[meddyginiaeth]], neu ar adegau drwy ei gymysgu â [[gwin]].
Mae'r broses o gynaeafu myrr yn hawdd: gwneir twll yn [[rhisgl]] y goeden nes cyrhaeddir y gwynnin, a gwaeda'r goeden yn naturiol, ar ffurf resin hanner hylifol; dyma'r resin, sy'n hynod o debyf i [[thus]]. Mae cynaeafu'r goeden fel hyn yn anafu'r goeden ac mae'r resin yn caledu'n sydyn, gyda sglein arno. Mae hefyd yn melynnu a gall fod yn glir neu'n dryleu. Gyda thruliad amser mae'n tywyllu, gyda rhesin gwyn arno.<ref>Caspar Neumann, William Lewis, ''The chemical works of Caspar Neumann, M.D.'',2nd Ed., Vol 3, London, 1773 p.55</ref>

Mae'r broses o gynaeafu myrr yn hawdd: gwneir twll yn [[rhisgl]] y goeden nes cyrhaeddir y gwynnin, a gwaeda'r goeden yn naturiol, ar ffurf resin hanner hylifol; dyma'r resin, sy'n hynod o debyf i [[thus]]. Mae cynaeafu'r goeden fel hyn yn anafu'r goeden ac mae'r resin yn caledu'n sydyn, gyda sglein arno. Mae hefyd yn melynnu a gall fod yn glir neu'n dryleu. Gyda thruliad amser mae'n tywyllu, gyda rhesin gwyn arno.<ref>Caspar Neumann a William Lewis, ''The Chemical Works of Caspar Neumann, M.D.'', 2il gol., cyf. 3 (Llundain, 1773), tud. 55</ref>


==Rhywogaethau==
==Rhywogaethau==
Y [[rhywogaeth]] a ddefnyddir yn amlaf yw'r ''[[Commiphora myrrha]]'', sy'n frodorol o [[Iemen]], [[Somalia]], [[Eritrea]] a dwyrain [[Ethiopia]]. Bellach (o ran tacsonomeg) ystyrir y ''Commiphora molmol'',<ref>Newnes, G., ed., ''Chambers's encyclopædia'', Volume 9, 1959</ref> yn un o gyfenwau'r ''Commiphora myrrha''.<ref>[http://www.theplantlist.org/. Accessed on February 24, 2014; ''The Plant List''. 2013. Version 1.1.]</ref> Cyfeirir at ''[[Commiphora gileadensis]]'', sy'n frodorol o [[Arabia|Orynys Arabia]] mae'r cyfeiriad beiblaidd: ''Oherwydd briw merch fy mhobl yr wyf finnau wedi fy mriwo,wedi galaru, ac wedi fy nal gan syndod. 22Onid oes '''balm yn Gilead'''? Onid oes yno ffisigwr?''<ref>[https://www.bible.com/cy/bible/394/jer.8.18-22.bcn bible.com;] Jeremeia8 18-22BCN; adalwyd 25 Rhagfyr 2015</ref>
Y [[rhywogaeth]] a ddefnyddir yn amlaf yw'r ''[[Commiphora myrrha]]'', sy'n frodorol o [[Iemen]], [[Somalia]], [[Eritrea]] a dwyrain [[Ethiopia]]. Bellach (o ran tacsonomeg) ystyrir y ''Commiphora molmol'',<ref>G. Newnes, gol., ''Chambers's Encyclopædia'', cyf. 9 (1959)</ref> yn un o gyfenwau'r ''Commiphora myrrha''.<ref>[http://www.theplantlist.org/ ''The Plant List'', 2013. Version 1.1]; adalwyd 24 Chwefror 2014</ref> Cyfeirir at ''[[Commiphora gileadensis]]'', sy'n frodorol o [[Arabia|Orynys Arabia]] mae'r cyfeiriad beiblaidd: ''Oherwydd briw merch fy mhobl yr wyf finnau wedi fy mriwo,wedi galaru, ac wedi fy nal gan syndod. 22Onid oes '''balm yn Gilead'''? Onid oes yno ffisigwr?''<ref>[https://www.bible.com/cy/bible/394/jer.8.18-22.bcn bible.com;] Jeremeiah 18-22BCN; adalwyd 25 Rhagfyr 2015</ref>
Ceir sawl cyfeiriad yn yr [[Hen Destament]] (e.e. Genesis 37:25 and Ecsodus 30:23.) ac yn y [[Testament Newydd]] yn Llyfr Matthew, yn un o'r anrhegion a roddwyd i'r baban [[Iesu Grist]], gan [[y Doethion]], yn ô y [[Beibl]].
Ceir sawl cyfeiriad yn yr [[Hen Destament]] (e.e. Genesis 37:25 ac Exodus 30:23) ac yn y [[Testament Newydd]] yn Llyfr Mathew, yn un o'r anrhegion a roddwyd i'r baban [[Iesu Grist]], gan [[y Doethion]], yn ôl y [[Beibl]].


==Gweler hefyd==
==Gweler hefyd==

Fersiwn yn ôl 22:20, 24 Medi 2019

Y goeden Commiphora myrrha , un o'r prif goed a dyfir er mwyn cynaeafu Myrrh.
Mae Myrrh yn bur gyffredin yng Nghorn Affrica.
Olew a echdynnir allan o'r myrrh (Commiphora myrrha)

Resin persawrus yw myrr[1] neu lysiau'r gïau[2] a chaiff ei ystyried yn olew naws a elwir yn oleoresin. Adnabyddir hefyd gan yr enw creithig bêr, cegiden wen, a sisli bêr. Caiff ei gynaeafu o goed pigog, llawn drain y genws Commiphora.[3] Math o gwm naturiol yw resin myrr, sydd wedi cael ei ddefnyddio am ganrifoedd mewn persawr, arogldarth a meddyginiaeth, neu ar adegau drwy ei gymysgu â gwin.

Mae'r broses o gynaeafu myrr yn hawdd: gwneir twll yn rhisgl y goeden nes cyrhaeddir y gwynnin, a gwaeda'r goeden yn naturiol, ar ffurf resin hanner hylifol; dyma'r resin, sy'n hynod o debyf i thus. Mae cynaeafu'r goeden fel hyn yn anafu'r goeden ac mae'r resin yn caledu'n sydyn, gyda sglein arno. Mae hefyd yn melynnu a gall fod yn glir neu'n dryleu. Gyda thruliad amser mae'n tywyllu, gyda rhesin gwyn arno.[4]

Rhywogaethau

Y rhywogaeth a ddefnyddir yn amlaf yw'r Commiphora myrrha, sy'n frodorol o Iemen, Somalia, Eritrea a dwyrain Ethiopia. Bellach (o ran tacsonomeg) ystyrir y Commiphora molmol,[5] yn un o gyfenwau'r Commiphora myrrha.[6] Cyfeirir at Commiphora gileadensis, sy'n frodorol o Orynys Arabia mae'r cyfeiriad beiblaidd: Oherwydd briw merch fy mhobl yr wyf finnau wedi fy mriwo,wedi galaru, ac wedi fy nal gan syndod. 22Onid oes balm yn Gilead? Onid oes yno ffisigwr?[7] Ceir sawl cyfeiriad yn yr Hen Destament (e.e. Genesis 37:25 ac Exodus 30:23) ac yn y Testament Newydd yn Llyfr Mathew, yn un o'r anrhegion a roddwyd i'r baban Iesu Grist, gan y Doethion, yn ôl y Beibl.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

  1.  myrr. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 3 Medi 2018.
  2.  llysiau. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 3 Medi 2018.
  3. Patty C. Rice, Amber: Golden Gem of the Ages (Bloomington, IN: Author House, 2006), tud. 321
  4. Caspar Neumann a William Lewis, The Chemical Works of Caspar Neumann, M.D., 2il gol., cyf. 3 (Llundain, 1773), tud. 55
  5. G. Newnes, gol., Chambers's Encyclopædia, cyf. 9 (1959)
  6. The Plant List, 2013. Version 1.1; adalwyd 24 Chwefror 2014
  7. bible.com; Jeremeiah 18-22BCN; adalwyd 25 Rhagfyr 2015